Sterrenkundige Conny Aerts kreeg de Kavli Prijs in Astrofysica

Sterren draaien binnenin heel anders bewegen dan tot nog toe gedacht.
door Tsenne Kikke - maandag 6 juni 2022 6:26

De 57-jarige Conny Aerts, professor in de sterrenkunde aan de KU Leuven, heeft als eerste Belg ooit de Kavli Prijs in Astrofysica gewonnen. Die wordt sinds 1960 tweejaarlijks uitgereikt door de Noorse Academie van Wetenschappen en Letteren, en geldt als één van de belangrijkste wetenschapsprijzen na de Nobelprijzen. Van de 54 laureaten hebben intussen al 10 wetenschappers een Nobelprijs gewonnen. Elke winnaar krijgt een gouden medaille, een boekrol en 1 miljoen dollar (gedeeld met andere winnaars in dezelfde categorie). De officiële prijsuitreiking vindt plaats in de eerste week van september in de Noorse hoofdstad Oslo.

Conny Aerts deelt deze prijs met de Amerikaan Roger Ulrich en de Deen Jørgen Christensen-Dalsgaard. De drie worden gelauwerd om hun werk dat de grondslagen heeft gevormd voor de huidige theorie van sterstructuren.

Aerts is bekend om haar onderzoek naar sterren die heter en zwaarder zijn dan de zon. Haar specialisatie is asteroseismologie: de studie naar sterbevingen. Net zoals er aardbevingen zijn, zijn er ook sterbevingen.

Ze ontwikkelde slimme analysemethodes om de karakteristieken van opgemeten trillingen van sterren te identificeren. Aerts en haar onderzoeksgroep leverden pionierswerk in de ontwikkeling van methodes om de trillingsmodi in snelroterende sterren te modelleren, wat leidde tot de eerste kwantitatieve schattingen van de massa van hun kernen en van hun interne rotatie. De resultaten van haar team leidden tot significante verbeteringen in de theorie van sterevolutie.

"Ik heb de methode van de asteroseismologie mee ontwikkeld en voor het eerst toegepast op sterren die heel zwaar zijn en snel ronddraaien", vertelde Conny Aerts. "Qua wiskunde is dat veel moeilijker dan bij sterretjes zoals onze zon, die klein zijn en heel traag ronddraaien."

"Wat nieuw is en we helemaal niet verwacht hadden, is dat sterren binnenin behoorlijk anders ronddraaien dan gedacht. En dus moeten we nu de modellen die we hadden, enorm bijsturen om dat op orde te hebben."

Wat zijn uw belangrijkste activa?

"Nieuwsgierigheid. Die is onbetaalbaar. Blije, geïnteresseerde studenten zijn mij het dierbaarst. Op de lagere school was ik al nieuwsgierig naar het heelal. Om astronaut te worden had ik het lichaam niet, dus hield ik het bij de theorie. Over de ruimtemissies krijg ik tijdens lezingen vaak de vraag: moet dat allemaal? Maar dankzij de nieuwsgierigheid waarop ze drijven vinden we dingen uit waar iedereen beter van wordt."

Wie heeft in u geïnvesteerd?

"Ik kom uit een arbeidersgezin. Dit gesprek voeren we dankzij meester Quirijnen, de directeur van de lagere school in Brasschaat waar ik zat. Hij had door dat ik niet dom was. Toen ik twaalf was, vroeg hij wat ik wou worden. ‘Dat doet er niet toe, ik zal toch nooit kunnen studeren’, zei ik. ‘Maar als het toch zou mogen: sterrenkundige." Hij zei tegen mijn ouders dat ze me mijn zin moesten laten doen. Hij heeft me gevolgd tot hij na mijn doctoraat is overleden. Later heeft Janet Akyüz Mattei me erg gesteund. Zij was de directrice van de 'American Association of Variable Star Observers' in Boston en kinderloos. Die waren voor haar generatie onmogelijk te combineren met een academische carrière. Als postdoc met kleine kinderen had ik het erg moeilijk. "Jij zal het beter doen dan ik!," zei ze.

Wat was uw kwantumsprong?

"In 2003 ontdekte ik hoe we uit sterbevingen kunnen afleiden hoe sterren binnenin draaien. Een eurekamoment, na twintig jaar van metingen waarmee mijn promotor was begonnen maar die hij had stopgezet. De ontdekking kwam in Science en lag aan de basis van mijn huidig vakgebied. In 2006 gaf de lancering van ruimtemissies om exoplaneten te zoeken een boost aan de asteroseismologie, waarvan ik voor zware sterren de founding mother werd genoemd. Vergelijk het met de renaissance die ons van de middeleeuwen naar de gouden eeuwen leidde. Dankzij die ruimtemissies zitten we in de renaissance als het over het inwendige van sterren gaat."

Bent u ooit in het rood gegaan?

"Mentaal niet, maar als postdoc met jonge kinderen en het ene tijdelijke contract na het andere raakte ik fysiek uitgeput. Ik belandde in het ziekenhuis. Na een doctoraat tien jaar wachten op een vaste plek is veel te lang, omdat het samenvalt met de kinderwens. Voor mij was het de lastigste periode, terwijl het de leukste had moeten zijn. Ook jonge vaders hebben er last van. Dat vraagt actie van onze ministers. Nu herken ik de signalen, maar ik blijf overenthousiast en slaap nog altijd te weinig."

Is uw balans in evenwicht?

"Voor mij wel, al vinden anderen van niet. Ik amuseer me te pletter, maar je hobby als beroep: dat blijft koorddansen. De winst zit vooral in mijn tientallen doctorandi en postdocs die overal ter wereld allerlei beroepen uitoefenen: van academici tot leraars en toppers in de IT-sector. Dat is mijn erfgoed."

- Eclectici, erkennen jullie er Gurdjieff's Wet van Drie in?... -

Wist je, beste lezer...,

...dat van al de duizenden maandelijkse bezoekers praktisch niemand de blogs met anderen - via Facebook of Twitter, bijvoorbeeld - deelt?... Kan jij daar iets aan doen??? Al bij voorbaat bedankt!

"Vind mensen, die in zichzelf zowel de motivatie als de aangeboren drijfveer hebben om aan hun Innerlijke Zelf te werken, en we zullen hen gidsen."

- DIMschool vzw, de énige gespecialiseerd in Zelfkennis, zijnde: het kennen van het Zelf -
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Voel je je geroepen om Spiritualia te sponsoren?
Klik hier en, alvast bedankt!

Overschrijven kan ook via: IBAN: BE22 7795 9845 2547 - BIC: GKCCBEBB

- Indien je een (bak)steentje bijdraagt, mogen we jouw naam hieronder publiceren? -