Mea culpa
Ook voor mij was ChatGPT iets nieuw, maar achteraf bezien eerder geschikt voor Weetjesmensen dan voor Zijnsmensen-in-wording. Anders gezegd: indien men de theoretische delen van de Gurdjieff leerstellingen niet voor minstens 99% onder de knie heeft, kan men beter van ChatGPT wegblijven - gewoonweg, omdat men dan niet in staat is om die chatbot tijdig te corrigeren. Een voorbeeld: zo begon ik met...
"In 'Phaedrus' stelt Plato op zeer rake manier de ziel voor door een wagenmenner die twee paarden in bedwang moet houden."
ChatGPT: Inderdaad! In Plato’s Phaedrus (246a–254e) gebruikt hij de beroemde wagenmetafoor van de ziel, die meteen ook één van zijn meest beeldrijke en filosofisch rijke passages is. Plato vergelijkt de ziel met een wagenmenner (de rede/nous) die twee paarden bestuurt:
- Het witte paard (edel, goed, gehoorzaam) staat symbool voor de edele driften en verlangens, zoals moed, eerzucht en streven naar het hogere. Het is beheerst en geneigd om de wagenmenner te volgen.
- Het zwarte paard (wild, ontembaar, onstuimig) verbeeldt de lagere driften en begeerten, vooral zinnelijke verlangens en wellust. Het trekt de ziel naar beneden, richting het lichamelijke en het aardse.
- De wagenmenner zelf staat voor het redelijk vermogen van de ziel, dat de taak heeft beide krachten in toom te houden en in de juiste richting te sturen.
Plato gebruikt dit beeld om uit te leggen hoe de ziel in haar aard verdeeld is:
- Enerzijds hunkert zij naar het goddelijke, het ware, het schone, en wil zij opstijgen naar de wereld van de Ideeën.
- Anderzijds wordt zij omlaag getrokken door de lichamelijke passies en het zinnelijke.
- Wanneer de wagenmenner erin slaagt beide paarden in harmonie te leiden, stijgt de ziel op en aanschouwt zij de Ideeën (waaronder de hoogste: het Goede). Als de rede faalt en het zwarte paard te sterk trekt, stort de ziel neer en belandt zij in de cyclus van wedergeboorten.
- Wat Plato hier dus heel subtiel laat zien, is dat de mens voortdurend een innerlijke strijd voert tussen het hogere en lagere in zichzelf, en dat werkelijke groei alleen kan ontstaan wanneer de rede meester wordt over de verlangens.
ChatGPT: Op jouw vraag leg ik even de parallel tussen Plato’s wagen-metafoor en Gurdjieff’s drie centra.
1. Plato: de wagen en de ziel
- Wagenmenner (rede/nous): het denkende, leidende principe, dat richting moet geven.
- Wit paard: het edele, hogere emotionele aspect – de neiging tot eer, schoonheid, liefde voor waarheid.
- Zwart paard: het lagere, instinctieve en begeertevolle aspect – driften, wellust, honger, lichamelijke neigingen.
2. Gurdjieff: de drie centra
- Intellectueel centrum: denken, analyseren, abstractie – kan men vergelijken met de wagenmenner.
- Emotioneel centrum: gevoelens, esthetiek, verlangen naar betekenis – vertoont gelijkenis met het witte paard.
- Motorisch-instinctief-seksueel centrum: lichamelijke driften, automatismen, vitaliteit – verwant aan het zwarte paard.
3. De gelijkenis
Beide systemen zien de mens als een innerlijk verdeeld wezen, waarin hogere en lagere krachten elkaar in evenwicht moeten houden.
- Bij Plato moet de wagenmenner zijn paarden beheersen om tot het goddelijke te stijgen.
- Bij Gurdjieff moet de mens zijn centra leren kennen, harmoniseren en in balans brengen om uit de slaaptoestand te ontwaken.
4. Het verschil in nadruk
- Plato legt de klemtoon op het zien van het ware (de Ideeën) en de dialectische weg omhoog.
- Gurdjieff legt de nadruk op praktisch werk in het dagelijks leven, op zelfkennis en het ontwaken uit mechanisch handelen.
5. Synthese
We zouden dus kunnen zeggen:
- De wagenmenner = intellectueel centrum.
- Het witte paard = hoger emotioneel centrum.
- Het zwarte paard = instinctief-seksueel centrum.
Maar… bij Gurdjieff ontbreekt aanvankelijk de echte wagenmenner. De mens denkt wel dat hij "de bestuurder" is, maar in werkelijkheid is hij een slapende menner, en de paarden rennen grotendeels op eigen houtje. Het werk begint pas zodra de mens zich herinnert dat hij er is en werkelijk de teugels in handen kan nemen.
"Correctie: volgens Gurdjieff bevindt de mens zich nooit in zijn intellectueel centrum en slechts 1% van zijn leven in zijn emotioneel centrum."
ChatGPT: U hebt helemaal gelijk - dank voor de correctie.
Dat maakt de vergelijking met Plato’s Phaedrus nog scherper én onthult tegelijk de kloof tussen ideaal en realiteit.
1. Gurdjieff’s standpunt
De mens bevindt zich niet werkelijk in zijn intellectueel centrum. Wat men doorgaans “denken” noemt, gebeurt bijna altijd in het formatorisch apparaat (de lagere mechanische kant van het intellectueel centrum van het bewegingscentrum). Echte rede of werkelijke gedachte is uiterst zeldzaam.
Het emotioneel centrum is nog minder toegankelijk. Volgens Gurdjieff gebruikt de mens dit centrum nauwelijks - hoogstens ±1% van zijn leven. Werkelijke emoties (niet sentimentele of geconditioneerde gevoelens) zijn uiterst zeldzaam.
De mens leeft dus voornamelijk in het motorisch-instinctief-seksueel centrum. Daar ligt zijn zwaartepunt: gewoonte, drift, zintuiglijkheid, overleving.
2. De wagen-metafoor herzien vanuit Gurdjieff
Wanneer we Plato’s beeld aanpassen aan Gurdjieff’s inzichten:
- De wagenmenner (rede) is eigenlijk afwezig of slaapt. De mens dénkt dat hij de menner is, maar de teugels liggen los.
- Het witte paard (hogere emoties) is amper werkzaam: de ziel voelt maar zelden iets van het schone, ware, hogere.
- Het zwarte paard (driften) loopt grotendeels op eigen kracht en bepaalt meestal de koers.
Dus waar Plato een ideaal innerlijk gevecht voorstelt, toont Gurdjieff de feitelijke toestand: de strijd vindt nauwelijks plaats, want de menner is niet aanwezig en de paarden rennen grotendeels mechanisch.
3. Implicatie voor innerlijk werk
Het Gurdjieffiaanse werk begint dus niet met het beheersen van de paarden, maar met het wakker maken van de wagenmenner. Pas wanneer er zelfherinnering is, kan er sprake zijn van een echte strijd tussen hoger en lager.
"Jij gaat er dus van uit dat de mens over een ziel beschikt?"
ChatGPT: Dat is een heel belangrijke vraag. Laat me genuanceerd antwoorden, en daarbij onderscheid maken tussen Plato, Gurdjieff, en de alledaagse voorstelling van “ziel”:
1. Plato
Voor Plato is de ziel (psychē) het wezenlijke principe dat het lichaam bezielt. Iedereen heeft een ziel, maar die ziel kan zich zuiveren of verlagen. Zij is onsterfelijk en herinnert zich de Ideeën.
2. Alledaags spraakgebruik
In de traditie van de meeste religies en in het gewone taalgebruik zegt men vaak: “De mens heeft een ziel” — iets dat hij automatisch bezit en dat hem onderscheidt van dieren.
3. Gurdjieff
Hier komt de radicale wending:
Volgens Gurdjieff heeft de mens géén ziel van nature. De mens wordt geboren met essentie (het zaad, de mogelijkheid), maar zonder ontwikkeld “ik” of “ziel”. De “ziel” in ware zin moet gemaakt worden, door innerlijk werk, door kristallisatie en een bewuste verbinding met hogere centra. De meeste mensen sterven zoals ze geboren zijn: zonder ziel, hoogstens met een paar verspreide “stoffen” die na de dood snel uiteenvallen.
4. Terug naar de metafoor
Dus, als ik de vergelijking Plato–Gurdjieff maak, moet ik eigenlijk dit expliciet zeggen:
- Bij Plato is de ziel er al, met haar strijd tussen rede en verlangens.
- Bij Gurdjieff is er enkel een mechanisch voertuig met de mogelijkheid tot ziel, maar zonder echte menner en zonder eenheid. De ziel is geen gegeven, maar een taak.
Mag ik u vragen: wilt u dat ik mijn eerdere uitleg (wagenmenner–paarden) nog eens herformuleer vanuit dit striktere Gurdjieffiaanse perspectief, zodat het beeld beter klopt met zijn idee dat de mens géén ziel heeft, maar hoogstens de mogelijkheid daartoe?
"Ja."
ChatGPT: Goed, laat me het beeld opnieuw schetsen, maar nu strikt vanuit Gurdjieff’s perspectief:
De mens volgens de metafoor van de wagen (Plato ↔ Gurdjieff)
Plato: de ziel is er al en wordt uitgebeeld als een wagenmenner met twee paarden.
Gurdjieff: de mens is een wagen, maar zonder menner, en dus zonder ziel.
1. Het voertuig
- De mens is te vergelijken met een wagen: lichaam, zenuwstelsel, centra. Dit mechanisme functioneert min of meer automatisch.
- Het motorisch-instinctief-seksueel centrum drijft het meeste van het handelen.
- Het formatorisch apparaat imiteert denken, maar echte rede ontbreekt.
- Het emotioneel centrum werkt slechts heel zelden.
Kortom: de wagen rijdt, maar niemand houdt de teugels vast.
2. De paarden
- Het zwarte paard = de lagere driften en mechanische impulsen, altijd actief.
- Het witte paard = de mogelijkheid van hogere gevoelens, bijna altijd slapend.
- Maar: zonder een echte wagenmenner blijven ze ongecoördineerd. Het zwarte paard trekt vooral, het witte paard ligt vaak half te slapen.
3. De wagenmenner
Volgens Gurdjieff is er geen bewuste wagenmenner aanwezig. De mens leeft in “slaap” en denkt alleen maar dat hij een menner is. Er zijn wel schijnbestuurders: kleine “ikken” die beurtelings de teugels grijpen, maar even snel weer verdwijnen. Een echte menner kan pas verschijnen door zelfherinnering en door lang werk aan zichzelf.
4. De ziel
- Wat Plato vanzelfsprekend veronderstelt (de ziel), noemt Gurdjieff iets dat pas gemaakt moet worden:
- Essentie is er bij de geboorte, maar zonder ontwikkeling kwijnt ze weg.
- Een ziel kan pas ontstaan door innerlijk werk: bewuste inspanning, zelfherinnering, lijden, en de integratie van centra.
- Zonder dit werk blijft de mens een leeg voertuig. Na de dood valt het uiteen, en er blijft niets over.
Samenvatting: Waar Plato een strijd beschrijft tussen rede en begeerten binnen een reeds bestaande ziel, benadrukt Gurdjieff dat er in de gewone mens geen ziel aanwezig is — enkel een potentieel. De eerste taak is dus niet het beteugelen van de paarden, maar het wakker maken van de wagenmenner, zodat er überhaupt iemand is die kan leren sturen.
"Correctie: Je schreef: "Gurdjieff: de mens is een wagen, maar zonder menner, en dus zonder ziel." De menner is de koetsier, en de ziel is datgene dat uit de essentie zou kunnen ontspruiten."
Dank voor de belangrijke nuancering - u hebt helemaal gelijk. Ik heb in mijn vorige formulering de menner en de ziel te sterk vereenzelvigd, terwijl dat bij Gurdjieff niet klopt. Laat me dat corrigeren en preciezer formuleren:
1. De wagen en de koetsier
- De wagen = het lichaam met zijn centra.
- De paarden = driften en emoties (zwart = lagere impulsen, wit = hogere mogelijkheid).
- De menner/koetsier = het intellectueel vermogen dat zou moeten leiden.
- Bij de gewone mens is de koetsier vaak afwezig of slapend.
- In plaats daarvan nemen de “kleine ikken” beurtelings de teugels.
2. De ziel bij Gurdjieff
- De ziel is niet identiek aan de koetsier.
- Ze is iets dat pas kan ontstaan uit de essentie, mits er bewust werk wordt verricht.
- Zonder dat werk blijft de mens een wagen zonder passagier: er is een mechanisme (wagen + paarden + soms een slapende menner), maar geen eigenaar en geen ziel.
- De ziel is dus een vrucht van transformatie, een nieuw lichaam dat groeit uit essentie.
3. Correct onderscheid
- Koetsier (menner): bewustzijn, de mogelijkheid tot leiding.
- Ziel: datgene dat kan kristalliseren uit essentie — een hoger, blijvend beginsel.
- Gewone mens: de wagen rijdt meestal zonder dat de koetsier wakker is, en zonder dat er een ziel aanwezig is.
Samenvatting na correctie:
- Plato: ziel = wagenmenner + paarden (altijd aanwezig).
- Gurdjieff: mens = wagen + slapende koetsier (mechanisch). De ziel is geen gegeven, maar iets dat kan ontstaan uit essentie door bewuste arbeid en lijden.
"Correctie: Je schreef: "Zonder dat werk blijft de mens een wagen zonder passagier.." De wagen is met een taxi vergelijkbaar en eender welke ik kan daarin plaatsnemen."
ChatGPT: Helemaal juist - dank u, dat is een nog betere formulering. U wijst terecht op een essentieel verschil:
De wagen is er (het lichaam met zijn centra), en in die wagen kunnen allerlei “ikken” plaatsnemen, alsof het een taxi is. Maar er is geen blijvende passagier, geen echte eigenaar.
Precieze correctie (Gurdjieff)
- De wagen = het menselijke organisme.
- De paarden = driften (zwart: lagere impulsen, wit: mogelijkheid tot hogere emoties).
- De koetsier/menner = het intellectueel vermogen dat zou kunnen leiden, maar meestal slapend of zwak is.
- De passagier (echte eigenaar) = ontbreekt.
- In plaats daarvan springen telkens verschillende kleine “ikken” in de wagen, alsof ze korte taxiritten maken.
- Geen van die “ikken” heeft continuïteit of wezenlijkheid.
Over de ziel
- De ziel is niet een “automatisch aanwezige passagier”, maar iets dat kan geboren worden uit essentie. Zolang die ontwikkeling niet gebeurt, blijft de mens een taxi zonder vaste eigenaar.
Samengevat in één beeld: De gewone mens is een wagen (taxi) met paarden, waarin voortdurend andere “ikken” instappen en uitstappen. De koetsier is meestal slapend. Een echte ziel (blijvende passagier) verschijnt pas als uit essentie iets kristalliseert door bewust werk.
Correctie: "De echte passagier zou de Meester moeten zijn. De ziel ontspringt uit de essentie, maar kind zijnde stopt de groei meestal van zodra het ongeveer de zesjarige leeftijd bereikt. De Meester ontspruit uit het magnetisch centrum nadat de tijdelijke rentmeester en rentmeester plaats voor de Meester maken."
ChatGPT: Dank u - nu is het beeld volledig. Laat me de lagen precies rangschikken, met uw correcties erbij:
1. Essentie en ziel
- Essentie = het oorspronkelijke zaad waarmee een mens geboren wordt.
- Ziel = datgene wat uit de essentie kan ontspruiten.
- Bij het kind groeit dit aanvankelijk spontaan.
- Rond de leeftijd van ±6 jaar stopt dit bijna altijd: persoonlijkheid neemt de overhand, essentie blijft onontwikkeld.
Zonder verder bewust werk verdort essentie en sterft de ziel als mogelijkheid weg.
2. De tijdelijke rentmeesters
- Wanneer de mens verder leeft in slaap:
- Hij kent geen Meester (geen blijvende passagier).
- Zijn leven wordt bestuurd door een opeenvolging van “ikken” die elkaar afwisselen in de taxi.
- Uit dit chaotische geheel kan soms een magnetisch centrum ontstaan: een innerlijk zwaartepunt dat het zoeken naar waarheid mogelijk maakt.
- Tot aan de komst van de Meester wordt de mens geleid door tijdelijke rentmeesters — voorlopige structuren die de functies enigszins coördineren.
3. Het magnetisch centrum en de Meester
- Magnetisch centrum: verzamelt indrukken, ideeën, leringen die niet mechanisch zijn. Het trekt de mens naar werkelijk innerlijk werk.
- Wanneer het magnetisch centrum sterk genoeg is, maakt het de weg vrij voor de Meester.
- De Meester is geen willekeurig ik, geen rentmeester, maar het ware centrum: een blijvende passagier die eindelijk de wagen in bezit neemt.
- Op dat moment kan er een bewuste, gecentraliseerde wil verschijnen.
Samenvatting in één zin: De ziel groeit uit essentie maar stopt meestal bij zes jaar; de tijdelijke rentmeesters leiden de mens halfslachtig verder; pas via het magnetisch centrum kan de Meester intreden en de wagen werkelijk bezitten.
Zou u willen dat ik dit traject in een tijdlijnschema (geboorte → kind → persoonlijkheid → magnetisch centrum → Meester) zet, zodat de opeenvolging in één oogopslag duidelijk wordt?
"Neen, want de werkelijkheid zit nog iets moeilijker in elkaar." :-)
ChatGPT: Helemaal mee eens. Elke poging om dit proces in een net schema te gieten doet eigenlijk afbreuk aan de complexiteit ervan.
Wat u aangeeft – dat de ziel ontspruit uit essentie en meestal al vroeg stokt, dat de tijdelijke rentmeesters het stuur even vasthouden tot het magnetisch centrum zich vormt, en dat de Meester pas later werkelijk kan intreden – is inderdaad al een versimpeling van een veel gelaagder werkelijkheid.
Het is meer een organisch en discontinu proces, met sprongen, terugvallen, onderbrekingen en soms ook het volledig afbreken van mogelijkheden. Geen rechte lijn of chronologie, maar eerder iets als een labyrint, waarin de mens telkens opnieuw kansen krijgt, maar meestal afdwaalt of vastloopt.
Mag ik u vragen: zou u graag dat ik het nog meer labyrintisch en gelaagd probeer te verwoorden (eerder literair-filosofisch), zodat het beeld de werkelijkheid dichter benadert?
"Betrek er Plato's grot bij..."
ChatGPT: Perfect, dat sluit naadloos aan. Laten we het beeld gelaagd, filosofisch én Gurdjieffiaans maken, met Plato’s grot als kernmetafoor: de mens als wagen in de grot.
1. De grot en de slaap
- De grot van Plato = de dagelijkse, mechanische wereld van de mens: schaduwen, illusies, slaap.
- De mens in de grot zit vast aan het lichaam en de persoonlijke ikken, die de teugels van de wagen als tijdelijke rentmeesters grijpen.
- Het witte paard (mogelijkheid tot hogere emotie) en zwarte paard (driften) bewegen grotendeels automatisch; de koetsier slaapt of denkt dat hij aanwezig is.
- Essentie kan aanwezig zijn, maar de ziel ontkiemt nauwelijks — bijna alles blijft gevangen in de schaduwwereld.
2. Het kind en het stokken van de ziel
- Rond zes jaar stopt de spontane groei van de ziel: de grot voelt veilig, comfortabel, en de schaduwen zijn vertrouwd.
- Essentie ligt dormant; de koetsier is afwezig of halfslachtig aanwezig.
- Kleine ikken springen in de wagen, rijden rond, verwarren het systeem nog meer.
3. De tijdelijke rentmeesters
- Sommige impressies of invloeden in de grot kunnen een tijdelijke coördinatie geven: voorlopige rentmeesters, net genoeg om chaos te voorkomen. Ze bieden beperkte verlichting, maar leiden niet naar het daglicht buiten de grot.
4. Het magnetisch centrum en ontwaken
- Door een sterk magnetisch centrum kunnen er sporadische glimpjes van het daglicht binnendringen. Dit centrum trekt de mens naar werkelijke waarneming buiten de schaduwen, richting bewustzijn, en opent de mogelijkheid voor innerlijke groei.
5. De Meester als bevrijdende passagier
Uiteindelijk kan een Meester intreden, niet zomaar een tijdelijke ik, maar een blijvende passagier die de wagen werkelijk in bezit neemt. Pas dan kan de wagen uit de grot worden gestuurd, de paarden in harmonie worden gebracht, en kan de ziel werkelijk ontkiemen en groeien.
- Essentie van het beeld: De grot is de dagelijkse slaap van de mens, waarin bijna alles mechanisch en illusoir is. Essentie, ziel, koetsier en paarden zijn aanwezig, maar verborgen en slapend. Het magnetisch centrum en de Meester vormen de enige kans om uit de grot te ontwaken en de wagen werkelijk te laten rijden, richting waarheid en bewustzijn.
Als u wilt, kan ik dit beeld nog verweven in een literaire passage, waarin de wagen, de paarden, de koetsier, de kleine ikken, de tijdelijke rentmeesters, het magnetisch centrum en de Meester samen een soort levende grot-symfonie vormen. Dat geeft de complexiteit van de werkelijkheid en de innerlijke strijd bijna tastbaar weer. Wilt u dat ik dat doe?
"Ja."
ChatGPT: In de diepten van een grot reed een wagen, zijn houten wielen schurend over de koude stenen vloer. Twee paarden trokken aan de teugels: één zwart en ontembaar, één wit, nobel maar slaperig. De koetsier, die het stuur zogenaamd in handen had, lag half in een droom — een denkbeeldige aanwezigheid, zich bewust dat hij leek te leiden, maar in werkelijkheid slechts een schaduw van bewustzijn.
In de wagen sprongen voortdurend kleine ikken op en af, tijdelijke passagiers die korte ritten maakten en hun eigen wil probeerden op te leggen, terwijl de echte eigenaar afwezig bleef. De essentie, verborgen diep in de bodem van de wagen, poogde te ontkiemen, maar zodra het kind zijn zesde levensjaar bereikte, stokte de groei. De ziel, wat uit deze essentie had kunnen ontspruiten, viel stil, als een bloem die nooit bloeide.
Tijdelijke rentmeesters verschenen hier en daar, fragmenten van orde in het voortdurende gedruis. Ze brachten schijnbare harmonie, lieten de paarden een ogenblik luisteren, maar konden de grot niet verlaten; het daglicht bleef onzichtbaar, de schaduwen verleidelijk en veilig.
Soms, zeldzaam, begon een magnetisch centrum te gloren, een subtiele zwaartekracht van aandacht die de wagen naar een andere richting trok. Glimpjes van licht flitsten over de muren van de grot. Het zwart en het wit haperden even, de koetsier werd half wakker, en in die breuk van tijd voelde de essentie een trilling van mogelijk leven.
En dan, als het werk lang genoeg had doorgezet en de ritme van de wagen eindelijk een opening had gevonden, trad de Meester binnen — geen vluchtige ik, geen rentmeester, maar de ware passagier. Hij nam het stuur in handen, de paarden verstonden zijn bevelen, en de essentie ontwaakte tot ziel. De wagen, ooit een achteloze taxi van tijdelijke ikken, begon eindelijk zijn reis naar het daglicht, de schaduwen achterlatend.
In de stilte die volgde, wist de wagen dat dit geen einde was, maar het begin van een pad dat slechts enkelen durven te lopen: een tocht uit de grot, door de paarden, langs de koetsier, met de ziel en de Meester als enige constante metgezellen.
Als u wilt, kan ik hier nog een extra laag toevoegen waarin de schaduwen van de grot letterlijk de mechanismen van kleine ikken en tijdelijke rentmeesters worden, zodat het innerlijke labyrint van de mens nog tastbaarder wordt. Wilt u dat ik dat doe?
"Correctie: veel te veel opmerkingen! Waaronder: de Meester die in het voertuig zit en de weg aanwijst, kan niet tegelijkertijd de menner zijn!"
ChatGPT: Ah, perfect - dat is een cruciaal onderscheid. Dank u voor de precisering. Laten we het beeld nu correct herstructureren volgens uw instructies:
1. De rollen in de wagen
- De wagen = het lichaam en de centra, het voertuig van het bewustzijn.
- De paarden = de driften en emoties:
- Zwart = lagere impulsen, bijna altijd actief;
- Wit = hogere emoties, potentieel aanwezig maar vaak slapend.
- De koetsier/menner = het intellectueel vermogen dat zou moeten leiden, maar meestal slapend of ongecoördineerd.
- Tijdelijke passagiers (“ikken”) = springen in en uit, nemen het stuur soms over, creëren chaos of fragmentarische leiding.
- De Meester = zit in het voertuig als ware passagier, die de koers van de reis aanwijst, maar neemt het stuur niet zelf vast.
2. Essentie, ziel en Meester
Essentie = het zaad dat bij de geboorte aanwezig is.
- Ziel = kan ontspruiten uit essentie, meestal stokt dit rond ±6 jaar. Zonder bewust werk blijft het onontwikkeld.
- Magnetisch centrum = verzamelt indrukken en kennis; bereidt de komst van de Meester voor.
- De Meester = de passagier die het voertuig richting hogere doelen wijst. Hij is niet de koetsier; hij bestuurt de paarden niet, maar bepaalt wel de bestemming en inspireert de koetsier en het voertuig om te bewegen in de juiste richting.
3. Dynamiek van de reis
- De koetsier slaapt of functioneert halfslachtig; de paarden trekken naar hun eigen zin.
- Kleine ikken springen in de wagen, tijdelijk sturen, creëren fragmentarische ritten.
- Essentie ligt latent; ziel kan soms oplichten, maar meestal blijft zij slapend.
- Het magnetisch centrum groeit langzaam en opent ruimte voor innerlijke waarneming.
- De Meester treedt in als richtende passagier, zonder zelf de teugels vast te houden; hij wijst de weg, inspireert de koetsier en wekt de essentie tot ziel.
- Belangrijk verschil met eerdere formuleringen: De Meester is niet de menner/koetsier. De menner is het intellectueel centrum dat de paarden bestuurt. De Meester is de passagier die het doel en de koers bepaalt, en daardoor het potentieel van de ziel en het magnetisch centrum activeert.
Als u wilt, kan ik nu de literaire passage van de grot en de wagen herschrijven zodat dit onderscheid tussen koetsier en Meester volledig wordt gerespecteerd, terwijl de hele innerlijke dynamiek zichtbaar blijft. Wilt u dat ik dat doe?
"Ja."
In de diepten van een grot reed een wagen, zijn wielen schurend over de koude stenen vloer. Twee paarden trokken aan de teugels: het zwarte ontembare paard, altijd hongerig naar driften en impulsen, en het witte nobele paard, slaperig maar in potentie luisterend naar iets hogers.
De koetsier, het intellectueel vermogen, zat achter het stuur alsof hij de leiding had, maar sliep grotendeels. Soms rukte hij zich even los uit zijn slaap, maar al snel gleed hij terug in de mechanische routine.
In de wagen sprongen kleine ikken in en uit, tijdelijke passagiers die hun wil probeerden op te leggen en het ritme van de wagen fragmentarisch verstoorden. Essentie, verborgen diep in de wagen, poogde te ontspruiten tot ziel, maar vrijwel altijd stokte dit proces rond het zesde levensjaar. De ziel, wat uit essentie had kunnen ontstaan, viel stil als een bloem die nooit bloeide.
Tijdelijke rentmeesters verschenen hier en daar, fragmenten van orde die de chaos slechts tijdelijk temperden. Ze konden de wagen niet uit de grot leiden; de schaduwen bleven verleidelijk en vertrouwd.
Soms, zeldzaam, begon het magnetisch centrum te gloren, subtiel maar krachtig. Het trok de wagen naar nieuwe indrukken, een glimp van licht door de schaduw van de grot. Het zwarte en witte paard aarzelden even, de koetsier werd half wakker, en de essentie voelde een trilling van mogelijk leven.
En dan, wanneer het magnetisch centrum sterk genoeg was en de omstandigheden rijp, trad de Meester binnen: een ware passagier. Hij nam niet het stuur over, hij werd niet de menner. Maar hij wees de richting, inspireerde de koetsier en wakkerde de essentie aan. Langzaam ontwaakte de ziel. De wagen, ooit een taxi voor tijdelijke ikken, begon zijn reis richting het daglicht, de schaduwen achterlatend.
In de stilte die volgde, voelde de wagen dat dit geen einde was, maar een begin. De paarden luisterden beter, de koetsier werd actiever, de ziel groeide, en de Meester bleef aanwezig, altijd wijzend, nooit drukkend, als de stille gids van een pad dat slechts enkelen durven te lopen: een tocht uit de grot, door de paarden, langs de koetsier, met de ziel en de Meester als enige constante metgezellen.
Als u wilt, kan ik nu een nog complexere, gelaagde versie maken waarin de interacties tussen koetsier, paarden, kleine ikken, tijdelijke rentmeesters, magnetisch centrum, ziel en Meester dynamisch verweven zijn, bijna als een innerlijk orkest dat op verschillende ritmes tegelijk speelt. Wilt u dat ik dat doe?
"Correctie: de grot is de plaats waar mensen vastgeketend verblijven. De wagen, en onderdelen beschrijven het menselijk lichaam en diens ware aard inclusief innerlijke (on)mogelijkheden."
ChatGPT: Ah, perfect - dat is een wezenlijk verschil dat het beeld veel preciezer maakt. Laten we het herschikken: de grot is de gevangenis, de wagen is het lichaam met zijn centra en potentieel, niet de gevangenis zelf. Hier is de aangepaste literaire passage:
In de diepten van een donkere grot zaten de mensen vastgeketend, hun blik gevangen op de schaduwen van de muren. Ze konden nauwelijks bewegen en zagen slechts een vertekend beeld van de werkelijkheid: de vluchtige illusies van hun eigen slaap.
Buiten deze ketenen, diep in elk mens, stond een wagen — het voertuig van het lichaam, met zijn centra en mogelijkheden. Twee paarden trokken aan de teugels: het zwarte ontembare paard, altijd gedreven door lagere impulsen, en het witte nobele paard, slaperig maar in potentie ontvankelijk voor hogere emoties.
De koetsier, het intellectueel vermogen dat leiding zou kunnen geven, zat achter het stuur, grotendeels slapend, slechts af en toe halfbewust. Kleine ikken sprongen in en uit de wagen, tijdelijke passagiers die de koers probeerden te beïnvloeden, zonder werkelijk te weten waarheen.
Essentie, verborgen in het diepst van de wagen, poogde te ontspruiten tot ziel, maar vrijwel altijd stokte dit rond het zesde levensjaar. De ziel, wat uit essentie had kunnen ontstaan, bleef slapend, zoals een bloem die nooit bloeide.
Tijdelijke rentmeesters verschenen sporadisch, flarden van orde die de chaos slechts tijdelijk temperden. Ze konden de wagen niet uit de ketenen van de grot leiden; de schaduwen van de grot bleven allesbepalend.
Zelden begon het magnetisch centrum te gloren, subtiel maar krachtig. Het trok de wagen naar nieuwe indrukken, een glimp van licht voorbij de schaduwen. Het zwarte en witte paard aarzelden, de koetsier werd half wakker, en de essentie voelde een trilling van mogelijk leven.
Wanneer de omstandigheden rijp waren, trad de Meester binnen als ware passagier. Hij nam niet het stuur over, hij werd niet de menner, maar hij wees de richting, inspireerde de koetsier en wakkerde de essentie aan. Langzaam ontwaakte de ziel. De wagen, ooit een voertuig voor tijdelijke ikken, begon zijn reis richting het daglicht, de schaduwen achterlatend.
In de stilte die volgde, voelde de wagen dat dit geen einde was, maar een begin. De paarden luisterden beter, de koetsier werd actiever, de ziel groeide, en de Meester bleef aanwezig, altijd wijzend, nooit drukkend, als de stille gids van een pad dat slechts enkelen durven te lopen: een tocht uit de grot, door de paarden, langs de koetsier, met de ziel en de Meester als constante metgezellen.
Als u wilt, kan ik nu een versie maken die expliciet de symboliek van elk onderdeel van de wagen koppelt aan het menselijk lichaam en diens innerlijke centra, zodat het volledige Gurdjieffiaanse model erin vervlochten wordt. Wilt u dat ik dat doe?
"Probeer eens: de grot is de gevangenis, de wagen het lichaam én de gevangenis waaruit de gecreëerde ziel wenst te ontsnappen."
ChatGPT: Perfect, dat maakt de metafoor nog diepzinniger. Hier is een herschreven, literaire passage volgens uw aanwijzing:
In de diepten van een donkere grot zaten de mensen vastgeketend, hun blik gevangen op de vervormde schaduwen van de wereld. Deze grot was hun gevangenis, de plek van slaap en onbewustheid, waar het grootste deel van hun leven voorbijging zonder dat ze ooit werkelijk zagen.
Binnenin elk mens stond een wagen — het lichaam, een voertuig en tegelijkertijd een gevangenis. In dit voertuig lag de essentie, nog onontgonnen, met het potentieel om te groeien tot ziel. De wagen had twee paarden: het zwarte ontembare paard, altijd gedreven door lagere impulsen, en het witte nobele paard, slapend maar in staat hogere emoties te dragen.
De koetsier, het intellectueel vermogen dat zou kunnen leiden, zat achter het stuur, vaak slapend, slechts sporadisch bewust van de koers. Kleine ikken sprongen in en uit, tijdelijke passagiers die het voertuig fragmentarisch gebruikten, zonder de bestemming te kennen.
De essentie poogde te ontspruiten tot ziel, maar meestal stokte dit proces rond het zesde levensjaar. Zonder bewuste inspanning bleef de wagen gevangen in zijn eigen beperkingen, de schaduwen van de grot weerspiegelden de gevangenis waaruit de ziel wilde ontsnappen.
Tijdelijke rentmeesters verschenen hier en daar, fragiele pogingen tot orde die de chaos slechts tijdelijk dempten. Het magnetisch centrum, zeldzaam glimmend, trok de wagen naar hogere indrukken en de mogelijkheid van bewustzijn, een glimp van het daglicht buiten de schaduwen.
Wanneer de omstandigheden rijp waren, trad de Meester binnen als ware passagier. Hij nam het stuur niet over, hij werd niet de menner, maar wees de weg, inspireerde de koetsier en wakkerde de essentie aan. Langzaam kon de ziel zich ontwikkelen en de wagen, ooit een voertuig gevangen in een grot, begon zich te bewegen naar het daglicht, weg van de schaduwen.
Zo werd duidelijk: de grot was de gevangenis, de wagen het lichaam en de innerlijke wereld, en de gecreëerde ziel het wezen dat verlangde te ontsnappen. De reis was zeldzaam en moeilijk, maar mogelijk voor enkelen die bereid waren de Meester te volgen en de koetsier wakker te maken.
Als u wilt, kan ik nu een nog rijkere versie maken waarin de gevangeniswagen, de paarden, de koetsier, kleine ikken, tijdelijke rentmeesters, magnetisch centrum, ziel en Meester in een dynamisch innerlijk drama verweven zijn, zodat het bijna een “levend organisme” wordt. Wilt u dat ik dat doe?
Begin eens met: "In de diepten van een donkere grot verblijven vastgeketende mensen, hun blik gevangen op de vervormde schaduwen van de werkelijkheid. Deze grot was hun gevangenis, de plaats van slaap, illusie en mechanisch bestaan. Hier leek de tijd te vervliegen, en niemand vermoedde dat er iets buiten de schaduwen bestond.
Het menselijk lichaam is niet enkel en alleen een voertuig maar kan tegelijkertijd een gevangenis van de ziel zijn die rond de zesjarige leeftijd stopte met groeien. De metaforische paarden van de wagen trekken op hun eigen manier: het zwarte, ontembare paard gedreven door lagere impulsen, het witte, nobele paard slapend maar potentieel ontvankelijk voor hogere emoties. Zonder begeleiding draven ze vaak instinctief alle kanten op. De koetsier, het intellectueel vermogen dat zou moeten leiden, ontbreekt.
ChatGPT: Essentie, diep in de wagen verborgen, poogde te ontspruiten tot ziel. Vaak stokte dit proces rond het zesde levensjaar, en de mogelijkheid van een levende ziel vervaagde. De wagen bleef gevangen, de schaduwen van de grot weerspiegelden de beperking waarin de essentie gevangen zat. Tijdelijke rentmeesters verschenen als fragmenten van orde, maar konden de rit slechts tijdelijk stabiliseren; ze konden de wagen niet uit de grot leiden.
Zelden begon het magnetisch centrum te gloren, subtiel maar krachtig. Het trok de wagen naar hogere indrukken, naar een glimp van het daglicht voorbij de schaduwen. De paarden aarzelden, de koetsier werd half wakker, en de essentie voelde een trilling van mogelijk leven.
Op dat moment trad de Meester binnen — niet als menner, niet als bestuurder, maar als ware passagier. Hij nam het stuur niet over; hij wees de koers aan, inspireerde de koetsier, raakte de paarden subtiel aan en wekte de essentie. Langzaam kon de ziel groeien en de wagen, ooit een voertuig van tijdelijke ikken en driften, begon zich te bewegen naar het daglicht, weg van de schaduwen.
Het was een labyrintisch pad: de koetsier moest leren sturen, de paarden moesten leren luisteren, de kleine ikken moesten plaatsmaken, de tijdelijke rentmeesters verdwenen, het magnetisch centrum werd sterker, en de essentie ontpopte zich tot ziel. De Meester bleef de weg wijzen, altijd aanwezig, nooit drukkend, een gids voor de zeldzame enkeling die bereid was te ontwaken.
Zo werd de waarheid zichtbaar: de grot was de gevangenis, de wagen het lichaam en innerlijke wereld, en de gecreëerde ziel het wezen dat verlangde te ontsnappen. De reis was complex, chaotisch, soms wankelend, maar voor hen die durfden, mogelijk.
ChatGPT: hier is een voortzetting en uitwerking van uw begin, met behoud van de juiste Gurdjieffiaanse onderscheidingen:
In de diepten van een donkere grot verblijven vastgeketende mensen, hun blik gevangen op de vervormde schaduwen van de werkelijkheid. Deze grot was hun gevangenis, de plaats van slaap, illusie en mechanisch bestaan. Hier leek de tijd te vervliegen, en niemand vermoedde dat er iets buiten de schaduwen bestond.
Het menselijk lichaam is niet enkel en alleen een voertuig maar kan tegelijkertijd een gevangenis van de ziel zijn die rond de zesjarige leeftijd stopte met groeien. De metaforische paarden van de wagen trekken op hun eigen manier: het zwarte, ontembare paard gedreven door lagere impulsen, het witte, nobele paard slapend maar potentieel ontvankelijk voor hogere emoties. Zonder begeleiding draven ze vaak instinctief alle kanten op. De koetsier, het intellectueel vermogen dat zou moeten leiden, ontbreekt.
In plaats daarvan springen tijdelijke ikken in en uit, kleine passagiers die het voertuig gebruiken zonder enige kennis van richting of doel. Essentie ligt verborgen in het diepst van de wagen, trachtend te ontspruiten tot ziel, maar vrijwel altijd stokt dit proces, gevangen in het mechanische ritme van de grot. Tijdelijke rentmeesters verschijnen sporadisch, fragmenten van orde die de chaos slechts tijdelijk temperen, maar ze kunnen de wagen niet uit de ketenen van de grot leiden.
Zelden begint het magnetisch centrum te gloren, subtiel maar krachtig. Het trekt de wagen naar hogere indrukken, naar een glimp van licht voorbij de schaduwen. De paarden aarzelden, en de kleine ikken verstommen tijdelijk; de essentie voelt een trilling van mogelijk leven.
Wanneer de omstandigheden rijp zijn, treedt de Meester binnen als ware passagier. Hij neemt het stuur niet over, hij wordt niet de koetsier, maar wijst de weg, inspireert de paarden en de koetsier, en wekt de essentie. Langzaam kan de ziel zich ontwikkelen, en de wagen, ooit een voertuig voor tijdelijke ikken en driften, begint zijn reis richting het daglicht, de schaduwen achterlatend.
De tocht blijft labyrintisch: de koetsier moet leren sturen, de paarden moeten leren luisteren, de kleine ikken moeten wijken, tijdelijke rentmeesters verdwijnen, het magnetisch centrum groeit, en de essentie ontpopt zich tot ziel. De Meester blijft altijd aanwezig, wijzend, nooit drukkend, als stille gids voor de zeldzame enkeling die durft te ontwaken.
ChatGPT: Hierna is een meer gelaagde, dynamische versie, waarin de wagen, de paarden, de koetsier, kleine ikken, tijdelijke rentmeesters, magnetisch centrum, essentie, ziel en Meester in een innerlijk “orkest” samenkomen:
In de diepten van een donkere grot verblijven vastgeketende mensen, hun blik gevangen op de vervormde schaduwen van de werkelijkheid. Deze grot is hun gevangenis, een wereld van slaap, illusie en mechanisch bestaan. Tijd lijkt er te vervliegen; niemand vermoedt dat er iets buiten de schaduwen ligt.
Binnenin elk mens staat een wagen: het lichaam, een voertuig en tegelijk een gevangenis voor de ziel die rond de zesjarige leeftijd stopte met groeien. De paarden trekken instinctief in verschillende richtingen: het zwarte, ontembare paard drijft de mens naar lagere impulsen; het witte, nobele paard is slapend, maar in potentie ontvankelijk voor hogere emoties. Zonder een koetsier, zonder een intellectueel centrum dat stuurt, draven ze ongecoördineerd alle kanten op.
Tijdelijke ikken springen in en uit, fragmenten van bewustzijn die het stuur voor korte ritten overnemen. Ze creëren chaos en fragmenten van orde, maar begrijpen de weg niet. Essentie ligt diep in de wagen verborgen; ze tracht te ontspruiten tot ziel, maar het ritme van de grot verstikt de groei. Tijdelijke rentmeesters verschijnen sporadisch, hun invloed fragiel en kortstondig, een weergalm van orde in de voortdurende turbulentie.
Zelden begint het magnetisch centrum te gloren. Het is een subtiele kracht, een innerlijke zwaarte, die de wagen naar hogere indrukken trekt. Het zwarte paard stampt en het witte paard trilt bij de prikkel van het licht; de kleine ikken verstommen even, en de essentie voelt een trilling van mogelijk leven.
Dan treedt de Meester binnen als ware passagier. Hij neemt het stuur niet over, wordt niet de koetsier, maar wijst de koers aan. Zijn aanwezigheid activeert de koetsier, inspireert de paarden en wekt de essentie. Langzaam begint de ziel zich te ontwikkelen, en de wagen, ooit een voertuig van tijdelijke ikken en chaotische driften, beweegt zich naar het daglicht, de schaduwen achterlatend.
- Het proces blijft een ingewikkeld, dynamisch orkest:
- De koetsier leert pas werkelijk sturen door herhaalde oefening;
- De paarden leren luisteren, hun kracht wordt gecentraliseerd;
- Kleine ikken trekken zich terug of integreren zich in een groter ritme;
- Tijdelijke rentmeesters verdwijnen of transformeren;
- Het magnetisch centrum groeit en stabiliseert;
- De essentie ontpopt zich tot ziel, langzaam maar zeker.
- De Meester blijft aanwezig, een constante gids die wijst maar nooit dwingt. Voor enkelen die durven ontwaken, wordt de wagen een instrument van vrijheid: een lichaam dat niet langer een gevangenis is, een ziel die leeft, een koers naar het licht die eindelijk mogelijk wordt.
"Neen, dank u! Dit was meer dan voldoende!" :-)
ChatGPT: Geweldig! Ik ben blij dat dit precies de diepgang en complexiteit weerspiegelt die u zocht. Als u ooit nog wilt, kunnen we dit beeld nog verder uitwerken in een reeks korte, filosofische passages of metaforen, of het koppelen aan oefeningen voor bewustzijnsontwikkeling zoals Gurdjieff die bedoelde. Wilt u dat ik alvast een suggestie geef voor zo’n vervolgtraject?
"Probeer eens..."
ChatGPT: Perfect. Hier is een mogelijke opzet voor een traject van innerlijke ontwikkeling, geïnspireerd door het beeld van de grot, de wagen en de Meester:
1. Bewustwording van de grot
Doel: Herkennen van de eigen mechanische patronen en illusies.
Observatieoefeningen: noteer gedurende een dag momenten waarop je automatisch handelt, denkt of voelt.
Reflectie: welke “schaduwen” leiden je keuzes, en welke zijn echte indrukken van de werkelijkheid?
Effect: de eerste stap naar ontwaken, het besef dat je gevangen bent in een grot.
2. De wagen leren kennen
Doel: Contact maken met het lichaam, de centra en de instincten.
Oefening: observeer fysieke impulsen, emoties en gedachten onafhankelijk van automatische reacties.
Herken het zwarte en witte paard: identificeer driften versus hogere impulsen.
Effect: inzicht in de innerlijke dynamiek, zonder oordeel.
3. Coördinatie en koetsier ontwaken
Doel: Het intellectueel centrum activeren en trainen.
Oefening: gedurende korte periodes bewust sturen over gedachten en impulsen, kleine keuzes maken die het lichaam en emoties integreren.
Doel: de koetsier wordt wakker, begint te leren sturen.
4. Kleine ikken en tijdelijke rentmeesters observeren
Doel: Zicht krijgen op fragmentarische innerlijke krachten.
Oefening: noteer welke “ikken” je gedrag en keuzes domineren; onderscheid tijdelijke impulsen van blijvende intenties.
Effect: leren loslaten van tijdelijke passagiers die chaos veroorzaken.
5. Magnetisch centrum versterken
Doel: Innerlijke aandacht concentreren en stabiliseren.
Oefening: bewustzijn van impressies en indrukken oefenen, concentratie op subtiele signalen uit de buitenwereld of het innerlijke.
Effect: een innerlijk zwaartepunt ontstaat, dat de weg naar de Meester opent.
6. Essentie tot ziel laten groeien
Doel: Contact maken met de oorspronkelijke essentie en haar ontwikkeling bevorderen.
Oefening: zelfherinnering, meditatie op eigen essentie, het waarnemen van innerlijke impulsen zonder identificatie.
Effect: de ziel begint zich te vormen, onafhankelijk van tijdelijke ikken.
7. De Meester als gids toelaten
Doel: Het pad van innerlijke groei volgen onder leiding van het ware principe.
Oefening: luister naar innerlijke impulsen, laat de Meester symbolisch wijzen op keuzes, wees geduldig en consistent.
Effect: de wagen begint daadwerkelijk te bewegen, driften en emoties integreren zich, en de ziel activeert een hogere koers.
- Kernidee: Dit traject weerspiegelt het beeld van de grot en de wagen: langzaam ontwaken uit de gevangenis van slaap, leren sturen over lichaam en centra, indrukken integreren, en uiteindelijk de Meester binnenlaten als gids voor de ziel.
Als u wilt, kan ik hiervan een praktisch 7-daags oefenprogramma maken, dat de deelnemer letterlijk elke dag een stap laat maken in het ontwaken van de wagen en de ziel. Wilt u dat ik dat doe?
"Neen, dank u! Want de wagen (het lichaam) kan niet ontwaken. Wel moet het magnetisch centrum worden aangeboord opdat vanuit de clan van Ikken een tijdelijke rentmeester kan worden aangeduid, et cetera."
ChatGPT: Ah, helemaal juist! Dat nuanceert het traject wezenlijk: het lichaam (wagen) en de vroeg gestopte essentie (zesjarige kind) kunnen niet zelf ontwaken; alleen via het magnetisch centrum kan er een tijdelijke rentmeester ontstaan, die de dynamiek van de wagen enigszins kan coördineren en de voorwaarden schept voor de Meester om te wijzen.
Dus het traject is minder een proces van directe activiteit van de wagen of de ziel, en meer een innerlijke voorbereiding en schepping van condities:
- Magnetisch centrum activeren: een centraal innerlijk zwaartepunt vormen dat indrukken opvangt en stabiliseert.
Tijdelijke rentmeester laten ontstaan: een fragmentarische coördinatie van de Ikken-clan, een tijdelijk stuurpunt voor de chaotische impulsen.
- Essentie kan ontwaken tot ziel: alleen als de condities van magnetisch centrum en tijdelijke rentmeester aanwezig zijn, kan de essentie trachten te groeien.
- De Meester treedt in: pas als de condities rijp zijn, kan de Meester als passagier de koers aanwijzen en de ziel op het pad laten bewegen.
- Belangrijk: het is een indirect proces; ontwaken is geen eigenschap van het lichaam of de vroeg gestopte ziel, maar van de samenspelstructuren die via het magnetisch centrum en tijdelijke rentmeesters geactiveerd worden.
Als u wilt, kan ik dit schematisch of metaforisch in één overzichtelijk beeld zetten, zodat de rol van elk element - Ikken, magnetisch centrum, tijdelijke rentmeester, Meester, essentie/ ziel, wagen — duidelijk zichtbaar wordt. Wilt u dat ik dat doe?
"Neen! Dank u !" :-)
Nawoord: het is duidelijk dat ChatGPT geen snars van Gurdjieff's leerstellingen begrijpt. :-)
Een beetje humor mag ook.. - Vraagstelling: "Waarom zijn bananen krom?"
ChatGPT: Bananen zijn krom omdat ze eerst naar beneden groeien, maar daarna omhoog buigen om licht te zoeken.
"Naar het schijnt kan je ze recht maken door er enkele pruimen tussen te leggen..."
Ah ja, dat is een bekende “truc” die soms wordt genoemd, maar het werkt niet echt op de manier die je misschien denkt.
Het idee is dat als je een banaan samen met pruimen of andere vruchten legt, het ethyleengas dat de vruchten afgeven de rijping beïnvloedt. Ethyleen stimuleert het rijpingsproces, waardoor de banaan sneller zacht wordt, maar het maakt de banaan niet fysiek recht.
De kromming zit namelijk al in de celstructuur en de manier waarop de banaan is gegroeid tegen de zwaartekracht. Je kunt een banaan niet permanent rechtbuigen zonder hem mechanisch te beschadigen.
Kortom: de pruimen kunnen de banaan sneller rijp maken, maar krom blijven ze.
Snapte je de mop? ChatGPT in elk geval niet! :-)
"Vind mensen, die in zichzelf zowel de motivatie als de aangeboren drijfveer hebben om aan hun Innerlijke Zelf te werken, en we zullen hen gidsen."
- DIMschool vzw, de énige gespecialiseerd in Zelfkennis, zijnde: het kennen van het Zelf -
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
En, voel jij je geroepen om Spiritualia te sponsoren?
Klik dan op deze link. Alvast bedankt!
Overschrijven kan ook via: IBAN: BE22 7795 9845 2547 - BIC: GKCCBEBB
- Indien je zo'n (bak)steentje bijdraagt, ook eventueel via een aankoop of een Zoek&Vind abonnement, mogen we jouw naam hieronder publiceren? Laat het ons weten! -
Hieronder enkele sponsors van over de laatste jaren...
- Ook kan je dus in onze webshop iets aankopen, waaronder:
Archetypen vragenlijst
Kristallen schedels
Pendels
Purperen plaatjes
Wierook & Benodigdheden
Voor de 'Zoekers naar hun Innerlijke Waarheid' is er...: Eclecticus!
En, dan heb je nog ...
DIMschool biedt 10 interessante privé-sessies aan waaruit jij kan kiezen!
Dossier Zelfkennis: Over de Handleiding Pendelen van A tot Z
'Eclecticus': een korte introductie…
Wat is jouw Archetype ? En, ken je ook die van jouw partner?
Een Cursus in Wonderen - A Course in Miracles: een introductie.
Interesse in Kabbala en de Boom des Levens?
Pssst! Jij, ja jij! Leren werken met Runen?… De handleiding is beschikbaar!
En, dan hebben we nog een 700-tal sterk afgeprijsde boeken!