De documentaire 'De Platoschool' van Yara Hannema was gisterenavond te zien als 2Doc bij BNNVARA op NPO2. Het ging over de Amsterdamse school die, naar het schijnt, ten onder ging aan doorgeschoten idealisme...
Nochtans klonk het in het begin zo mooi: een basisschool, opgericht door welstellende ouders die het belangrijk vonden dat hun kinderen naast rekenen en taal, ook moesten leren hun innerlijke balans te vinden. Vanuit dat spirituele en filosofische ideaal werd in de jaren tachtig die Platoschool in Amsterdam opgericht; een school, waar leerlingen zouden opgroeien tot bijzondere mensen met een hoger bewustzijn.
Die school in het hart van Amsterdam leek haar tijd ver vooruit, maar in de praktijk pakte het volgens Hannema anders uit. De regels op school waren strikt en weken sterk af van het reguliere onderwijs. Meisjes moesten jurken of rokken tot over de knie dragen, terwijl jongens verplicht een overhemd met das aan moesten. Bovendien bleek al snel dat ijzersterke discipline hoog op het prioriteitenlijstje van de leraren stond. Binnen de muren van de Platoschool ontstond een strenge omgeving met extreem hoge druk om te presteren. Deze cultuur ontspoorde in vernedering van de kinderen.
Dertien jaar na de oprichting kwam de school wegens lijfstraffen landelijk in opspraak. Leraren werden veroordeeld en de school moest uiteindelijk haar deuren sluiten. Hoe kon de school zo ten onder gaan aan haar eigen onmogelijk idealen? En is het wel zo’n goed idee dat iedereen in Nederland zijn eigen school kan oprichten? Daar maakte Yara Hannema de documentaire 'De Platoschool' over.
Zij was zelf ook een kind van de Platoschool. Ze dook in de gebeurtenissen en de cultuur van de Platoschool, om een beeld te schetsen van hoe het - volgens haar - nou precies zó mis heeft kunnen lopen. Door gesprekken met oud-klasgenoten, oud-leraren en haar eigen ouders wordt duidelijk dat naast de mooie idealen en bijzondere lessen, er ook veel pijn schuilgaat in de herinneringen aan de school. De druk was onnodig hoog, en er was geen ruimte om écht kind te zijn. Waren het dan de idealen die kwaad deden, of was het puur de uitvoering ervan?
Allemaal woorden die uitnodigden om de documentaire 'De Platoschool' te bekijken - of, op te nemen. Maar vanuit België ging dat niet... Dan maar het internet een beetje afschuimen, dacht ik.
Bron: Vlaamskijken.nl
De Platoschool
Zo las ik, bijvoorbeeld: "De nu 39-jarige Yara Hannema was dus een kind van de spirituele Platoschool. Een Amsterdamse basisschool, die in 1983 werd opgericht door mensen met bijzondere spirituele en filosofische idealen. De leerlingen leerden er onder meer Sanskriet, Indiase dans en filosofie: met de bedoeling “het kweken van een hoger bewustzijn”. Dertien jaar na de oprichting kwam de school eventjes in opspraak omdat kinderen er geslagen werden. Leraren werden hiervoor veroordeeld en uiteindelijk moest de school haar deuren sluiten."
Het echte waarom ervan vond ik op een andere plaats... Daar stond: "Midden jaren 90 kwamen de mishandelingen aan het licht; zes jaar later zou de Platoschool noodgedwongen haar deuren sluiten, door teruglopende leerlingenaantallen."
In deze documentaire maakte Yara Hannema een reconstructie van de gebeurtenissen op de Platoschool met behulp van gesprekken met oud-leraren, leerlingen en haar ouders. Yara onderzocht wat er mis was gegaan. (Niet met haar, maar met die school.) Hoe kon een school die uit idealisme is gesticht zo ontsporen? Yara beschikte over een groot en rijk archief van video- en fotomateriaal die de kijker terugneemt naar de dagen van de Platoschool. Door te kijken naar de geschiedenis van de ontspoorde idealen van de Platoschool hoopt Yara met deze film ook bij te dragen aan het debat over ‘bijzonder onderwijs’ in Nederland. Anders gezegd: is het wel zo’n goed idee dat iedereen in Nederland zijn eigen school kan oprichten?
Oude koeien bovenhalen...
Op de Platoschool in Amsterdam werden in de jaren 80 en 90 kinderen met een ‘hoog bewustzijnsniveau’ gekweekt. Ze kregen, naast taal en rekenen, les in Sanskriet, meditatie en oosterse en westerse filosofie. Schrijven gebeurde met kroontjespennen en inktpotjes. De jongens kregen boksles, de meisjes deden aan abhinaya, een Indiase dans.
Tien jaar oud was Yara Hannema toen ze in die school voor het eerst moest mediteren. Het was een plechtige initiatie. Ze werd binnengeleid in een donkere kamer met bloemen en wierook, waar ze haar persoonlijke, geheime mantra te horen kreeg. „Ik mocht het met niemand delen, zeiden ze.” Daarna werd ze alleen gelaten, in stilte.
Het begon allemaal met verheven idealen – ook bij de ouders van Hannema. Zoals veel babyboomers gingen ze in de jaren 70 op zoek naar spirituele diepgang. Ze belandden bij de 'School voor Filosofie', een esoterisch centrum dat een mix van hindoeïsme, Bijbels denken en westerse filosofie propageerde.
Aha! 'School voor Filosofie'! Die kende ik ook in de jaren 1980. Een verslaggeefster, die toen bij het weekblad 'Panorama' werkte en ik zeer goed kende, had zelfs een relatie met de directeur ervan, zijnde: Henri Schoup. Daar bedoel ik mee, dat mensen die hoger bewustzijn promoten, ook maar gewone mensen zijn. In 1995 gaf hij de leiding over de School aan Alain De Caluwé. Schoup trok zich met zijn echtgenote terug op het Schotse eiland Arran, waar hij in 1999 overleed.
Toen begin jaren 80 vanuit diezelfde beweging de Platoschool van start ging, in een pand aan het Amsterdamse Vondelpark, stuurden ze hun kinderen er met volle overgave heen. Dat het schoolgeld nogal hoog was (1.100 gulden per jaar), de meisjes rokken en de jongens vlinderdasjes moesten dragen - en Yara, haar zusje en andere kinderen elke dag vanuit Haarlem op en neer moesten in een busje? Ze hadden het er allemaal voor over. "Van het schoolplan word je nóg enthousiast”, zegt haar moeder in de film.
Op de Platoschool ging het onderwijzen van innerlijke vrijheid gepaard met een grote nadruk op cijfers en presteren: elke dag een half uur extra les, veel huiswerk, muziekuitvoeringen tot ’s avonds laat. Met Kerst konden alle eerstegroepers al eenlettergrepige zinnetjes lezen, vertelde directeur Erik Sluyter in 1993 aan NRC. "Ze willen het zelf graag. Kijk maar hoe blij ze zijn. Kinderen zijn spiritueel. Ze weten heus wel dat de wereld verder strekt dan de lijfelijke aanwezigheid van hun teddybeer.”
Intelligente kinderen, zei Yara Hannema, konden op de Platoschool "voortreffelijk uit de voeten, die werden uitgedaagd”. Voor wie meer moeite had met leren, zoals zijzelf, was de nadruk op presteren helemaal niet zo fijn. "Het was te veel voor mij.”
In de klas heerste een ijzeren discipline. Als je stout was, maakte de leraar een ‘straflimerick’ die je honderd keer moest overschrijven: "De schedelinhoud van John/leek wel op een ballon”. De beste versjes liet directeur Sluyter bundelen.
Slaag met een liniaal
Een andere gebruikelijke straf: slaag met een liniaal. Kinderen werden naar een kamertje naast het lokaal gedirigeerd, alwaar ze hun broek moesten laten zakken. Het gebeurde ook ten overstaan van de hele klas, zoals oud-leerling Melchior van der Giessen dertig jaar later – voor het eerst – vertelde: "Hij legde me op de voorste twee tafeltjes… ik werd geslagen met een plastic liniaal, die brak in twee stukken.”
Twee keer was Hannema er getuige van hoe een leerling op de blote billen kreeg. "Die vernederingen hadden grote impact op iedereen – óók op wie toekeek. Dat je niets kon doen, gaf een groot gevoel van machteloosheid. Eigenlijk had ik liever zelf slaag gekregen dan dat ik moest toekijken.”
Toch kan ze zich niet herinneren dat ze ooit met haar ouders gesproken heeft over wat ze zag: ze besefte niet dat het abnormaal was. En toen de mishandelingen in 1996 publiek werden omdat muziekdocente Angela Does naar buiten trad als klokkenluidster, was hun eerste reactie: ongeloof. "We dachten zó dat het niet waar was, dat we jullie niet eens hebben gevraagd of die berichten klopten”, zegt haar moeder in de film.
Na de onthullingen gebeurde er nóg iets opmerkelijks. De onderwijsinspectie en justitie deden onderzoek – en troffen een schikking met de Platoschool. Drie leraren die hadden geslagen, onder wie directeur Sluyter, kregen elk 2.500 gulden boete en mochten gewoon voor de klas blijven staan. Tot vervolging is het nooit gekomen: volgens het Openbaar Ministerie had de school "afdoende” opgetreden.
Zoiets had nu "never ever gekund”, zegt Hannema. "De school zou direct zijn deuren hebben moeten sluiten. Ouders zouden véél kwader geweest zijn. Maar onze ouders waren óók leerlingen, bij dezelfde mensen, op de 'School voor Filosofie'. Ze hadden heel veel respect voor die leraren.”
Tussen haakjes: geslagen worden, was ook in België gebruikelijk en dus 'normaal'. Niet met een plastieken liniaal, maar een houten regel. In de jaren 1960 zelf meegemaakt... Indien je thuis kwam klagen, was de kans groot dat je van je vader een paar klappen bijkreeg. Met andere woorden: ouders vertaalden het als: "Je zult het waarschijnlijk wel hebben verdiend..."
Lijfstraffen
Het aantal kinderen dat vanwege de lijfstraffen van school werd gehaald, zegt Hannema, was verwaarloosbaar. En ook na alle publiciteit in 1996 bleef het leerlingenaantal in eerste instantie stabiel – de school zou het nog járen uithouden. „Als je de kinderen van school haalde, moest je alle banden doorsnijden. Dan mocht je ook niet meer naar de 'School voor Filosofie'. Dat wilden mensen niet.”
Het woord ‘sekte’, zegt Hannema, ligt „mega-gevoelig” bij oud-leerlingen van de Platoschool – én bij hun ouders. "Maar als je het zoekt op Wikipedia, zie je toch wel een heleboel gelijkenissen.”
Zelf verliet Hannema de Platoschool allerminst als een bewust en zelfverzekerd persoon, zoals de onderwijsfilosofie beoogde. In haar tienerjaren was ze onzeker en opstandig: na de mavo deed ze geen opleiding meer en doolde ze "zeker tien jaar” door het leven, van het ene uitzendbaantje naar het andere. Uiteindelijk vestigde ze zich als zelfstandig filmmaker.
Tussen haakjes: teneinde een hoger niveau van bewustzijn te verkrijgen, vereiste toen wel véél discipline en standvastigheid. Wel blij te lezen dat Hannema vanuit de wereld van fotografie een beroep heeft gedistilleerd. In elk geval mag ze - volgens mij - blij zijn dat ze welbemiddelde ouders heeft.
Voor haar documentaire sprak ze met tientallen ex-leerlingen, maar het was "echt heel moeilijk” mensen met hun verhaal voor de camera te krijgen. "Ze voelen nog steeds een grote loyaliteit naar hun ouders. Publiekelijk spreken over wat er is gebeurd op de Platoschool, staat voor hen gelijk aan kritiek op hun ouders.”
Ook enkele oud-leerkrachten lieten zich interviewen. Niet directeur Sluyter, die overleed een jaar of tien geleden, wel bankier Paul van Oyen, de geestelijk leidsman van de 'School voor Filosofie'. Uit die gesprekken, zegt Hannema, blijkt dat verantwoordelijken van destijds nog steeds "niet helemaal doorhebben hoeveel mensen er beschadigd van school zijn gekomen”.
Talloos waren de verhalen van oud-schoolgenoten die, net als zij, geen aansluiting in de samenleving konden vinden en jarenlang onzeker en zoekend zijn gebleven – of dat nog altijd zijn. Het "gevoel van machteloosheid en minderwaardigheid” dat hij overhield aan zijn publieke bestraffingen, zegt Melchior van der Giessen (46) in de film, „is meegegaan mijn leven in... ik worstel daar nog steeds mee.”
Hannema’s schatting is dat driekwart van de ex-leerlingen "negatieve herinneringen” heeft. Dat bleek tijdens de zes voorvertoningen die ze organiseerde voor oud-leerlingen, waar het er vaak emotioneel aan toeging. "Na afloop van de eerste vertoning liepen er twee mensen demonstratief weg, met de deur smijtend.”
Artikel 23
De Platoschool is een exponent van een voorbije tijd, waarin mystieke Oosterse bewegingen als Bhagwan en Hare Krishna floreerden. Maar bijzondere scholen, waar kinderen op kosten van de overheid religieus of ideologisch getoonzet onderwijs krijgen, zijn in Nederland nog altijd in de meerderheid: zoals reformatorische, islamitische, hindoeïstische en Vrije Scholen. Met als meest experimentele voorbeeld: de ‘Renaissanceschool’ van 'Forum voor Democratie' die dit schooljaar in Almere van start is gegaan. Allemaal dankzij grondwetsartikel 23, dat het bijzonder onderwijs ruimhartig financiert.
Over artikel 23 is Hannema door haar film anders gaan denken. "Ik zeg niet: verbieden, dat bijzonder onderwijs. Ik vind wel: of je moet op school les krijgen over álle goden, of over geen enkele god. Anders voed je kinderen op in een soort bubbel. Alleen als je kinderen ongeveer hetzelfde meegeeft op school vinden ze aansluiting bij de samenleving, kun je ongelijkheid tegen gaan.”
Tien maanden geleden, tijdens het monteren, werd ze moeder van een zoon. "Toen ik zwanger was, dacht ik nog: ik stuur hem naar het bijzonder onderwijs. Inmiddels weet ik: we doen hem gewoon op een openbare basisschool.”
Bron: NRC.nl
Wat was de Platoschool eigenlijk voor school?
Yara Hannema: ‘Een school voor bijzonder onderwijs, opgericht door ouders die zelf de School voor Filosofie hadden bezocht, waar filosoof en bankier Paul van Oyen de leiding had. Daar leerden zij alles over meditatie en filosofie en men wisselde gedachten uit met geestverwanten. Mijn ouders hebben ook de Bhagwan bezocht en waren zeer geïnteresseerd in spiritualiteit. Veel antwoorden vonden ze bij de School voor Filosofie en nog altijd hebben ze veel vrienden uit die tijd. Cursisten van die school waren zo enthousiast dat ze een schoolplan schreven en in 1983 mochten ze een basisschool beginnen in Amsterdam-Zuid.’
U woonde in Haarlem.
‘Mijn zusje en ik gingen mee met een busje dat kinderen met een beperking naar een speciale school bracht. Op straat speelde ik met kinderen uit de buurt, maar al mijn vriendinnen zaten op de Platoschool. Daarom viel het mij ook niet op dat we er in onze jurkjes en lange rokken anders uitzagen. In groep 8 wel en in de eerste van de middelbare school schaamde ik me kapot. Ontzettend ouderwets. Tegen die tijd reisden we zelfstandig naar school in een gewone broek en kleden we ons daar snel om.’
Wat leerde u naast lezen en schrijven?
‘Onder meer Indiase dans, filosofie, mediteren, kalligraferen met kroontjespen en Sanskriet. Moest je hele verzen en mantra’s reciteren. De jongens kregen boksen in plaats van dansen.’
In de film zag ik ook een vreemde vogel voor een zaal met kleine kinderen.
‘Een Indiase goeroe, die ons in de gymzaal levenswijsheden kwam bijbrengen. Zijn woorden werden door een onderwijzer vertaald. Ik wist dat niet meer, maar op een oude opname zag ik mezelf in die zaal zitten. Een vader was altijd aan het filmen op school en van hem heb ik een doos vol videobanden gekregen. Dat was goud en zonder hem was de film er niet gekomen.’
Het leek wel een sekte.
‘Dat is een heel gevoelig woord binnen de kringen van de Platoschool en de School voor Filosofie. Als ik het gebruik schiet men direct in de verdediging. Het was geen sekte, maar had wel sektarische trekken. Je kon eruit stappen en toch contact met je familie blijven houden.’
De directeur schreef straflimericks.
‘Persoonlijke versjes bij strafwerk. Jarenlang heb ik gedacht: wat grappig. Tot ik met mijn film begon. Het was helemaal niet grappig, maar vernederend. Dat gebeurde niet in mijn klas, wel in die van de directeur. Als Pietje bijvoorbeeld met zijn stoel wipte, maakte hij daar een versje over en dat moest Pietje dan honderd keer overschrijven. Hij vond zijn limericks zo fantastisch dat hij die vervolgens bundelde en iedereen op school kreeg of kocht zo’n boekje. Daar stond je met naam en toenaam in en er werd hartelijk om gelachen, best pijnlijk. Vonden onze ouders helemaal niet raar. Pas nu erkennen ze dat het wel een beetje gek was. Op de Platoschool kon je je heel erg vernederd voelen of, zoals in mijn geval, dom, want ik kon niet zo goed leren. Men kon niet omgaan met kinderen die niet excelleerden. Voor mij was een andere school misschien beter geweest.’
Ging u met tegenzin?
‘Nee, ik had veel leuke vriendinnen en elk jaar werden we iets rebelser tegen de leiding. Je was niet alleen en had steun aan elkaar. Eerst heb ik anderhalf jaar enkele dagdelen op het kinderdagverblijf van de Platoschool gezeten, daarna acht jaar basisschool en twee jaar middelbare school. Omdat mijn vriendinnen dat deden ging ik mee. Daarnaast vond ik een andere school dood - en doodeng. Liever op die Platoschool dan naar een plek waar ik niemand ken en alles anders was. Ik wist niets van de wereld. Niemand van ons. We maakten geen deel uit van de maatschappij. Na twee jaar middelbaar onderwijs op de Plato werd het de mavo van het Montessori College Aerdenhout, toen ging de wereld open.’
Wist u dat het zo streng was?
‘Nee, wel dat het bijzonder onderwijs was. Dat stond op de deur, maar dat klonk positief.’
Hadden andere kinderen het moeilijk?
‘Ja. Ik heb vaak gezien dat kinderen vernederd werden en dat vond ik verschrikkelijk. Bijna traumatisch want ik kon ze niet helpen. Er was bijvoorbeeld een jongetje dat heel onzeker en verlegen was en nooit iets zei. Een leraar zette hem op een dag voor de klas, want hij moest en zou spreken. Maar hij kon dat niet en blokkeerde helemaal. Totaal voor schut gezet. “Ga nu eens praten!” schreeuwde die leraar. Hij zei niets, maar er biggelde een traan over zijn wang. Vond ik zo erg. Ander voorbeeld: we hadden allemaal een kast voor onze spulletjes en die moest op vrijdagmiddag opgeruimd zijn voor het weekend. Toen een meisje dat niet voor elkaar kreeg, werden haar spullen er door de leraar uit gehaald en op de grond gegooid. Moest zij alles van de vloer rapen, terwijl iedereen toekeek. Tot op de dag van vandaag, als ik zie dat iemand vernederd dreigt te worden, denk ik: dat gaat niet gebeuren. Dan word ik gek. Ik wil nooit meer meemaken dat mensen en plein public voor schut worden gezet. Walgelijk.’
Zei u destijds niets?
‘Niemand! Je sprak de leraar niet tegen. Dat liet je wel uit je hoofd. We kenden alleen deze situatie, dus dit was ons enige referentiekader. Dit was onze realiteit. Als een onderwijzer iemand naar voren haalt en slaat is dat traumatisch, maar ik dacht nooit: dit is niet normaal. Je bent vier wanneer dat begint. Pas nu weet ik dat op school ook werd gedreigd met nog meer straf als je hier thuis over vertelde. Op een dag, ik zat toen al op de middelbare school, waren er allemaal cameraploegen op het schoolplein. Een oud-muziekdocent had naar buiten gebracht dat er geslagen werd op school, waarna we landelijk nieuws werden. Maar wat gebeurde er: de klokkenluider werd zwartgemaakt. Het verhaal ging dat ze met ruzie vertrokken was en uit wraak de school belasterde. Veel ouders geloofden dat.’
Jullie wisten wel beter.
‘Het is mij niet overkomen, maar ik heb wel gezien dat een kind voor de klas op de blote billen werd geslagen. Dat dit in de rest van de maatschappij niet getolereerd werd, wist je als kind niet. Dus: er komen nieuwsploegen onze school zwartmaken. Thuis werd het ook niet geloofd en dat nam je over. Het werd weggewuifd. Uiteindelijk is er wel een justitieel onderzoek geweest, twee leraren en de directeur hebben een boete gekregen. Door alle negatieve berichten daalde daarna het aantal leerlingen en nadat een leerling door de oud-directeur, die nog wel lesgaf, van de trap was geduwd, ging de school in 2002 dicht.’
Bijna twintig jaar later kwam u met een filmplan. Hoe reageerden uw ouders?
‘Zij hadden het daar moeilijk mee. Het heeft drie jaar geduurd voordat mijn moeder toestemde.’
Waarom wilde ze niet?
‘Ze was bang dat ik de Platoschool aan de schandpaal zou nagelen. Dat trekken ze zich natuurlijk aan omdat zij mij naar die school hebben gestuurd. Het was ook moeilijk om oud-leerlingen mee te krijgen en dat heeft vooral te maken met loyaliteit naar ouders. Als je zegt dat je het daar lastig hebt gehad, zeg je tegen je ouders: jullie hebben het niet goed gezien of gedaan. Dat gaat bij de Plato verder dan bij andere scholen, want ze waren er allemaal bij betrokken.’
Bankier en filosoof Paul van Oyen staat nog steeds achter de onderwijsmethode.
‘Ook wel verfrissend. Toen ik hem benaderde zei hij: “Het zou geen goede documentaire zijn als ik er niet in zat.” Hij kan zich niet verplaatsen in de leerlingen en vindt de klachten overdreven. “Iedereen is toch goed terechtgekomen?”
De film is ook op tournee geweest.
‘Dat waren zeer emotionele bijeenkomsten, waarop veel pijn naar boven kwam. Daar had ik me flink op verkeken. Sommigen waren boos omdat ik hun levenswerk teniet had gedaan door een putdeksel open te trekken. De een vindt mij te negatief, de ander zegt dat alles nog veel erger was. Bijzonder onderwijs is een hot issue. Zijn die eigen initiatieven van ouders wel zo’n goed idee? Moeten we kinderen niet beschermen tegen de gekte van idealistische ouders? Ik denk van wel. Je mag ze thuis meegeven wat je wil, maar als je kinderen dezelfde kansen wil bieden in de rest van hun leven moet je ze na de basisschool zo gelijk mogelijk afleveren.’
Dit was een experiment.
‘Absoluut, en met kinderen moet je niet experimenteren, dat is van de zotte.’
Bron: VPROgids.nl
Yara Hannema aan het woord...
"Vind mensen, die in zichzelf zowel de motivatie als de aangeboren drijfveer hebben om aan hun Innerlijke Zelf te werken, en we zullen hen gidsen."
- DIMschool vzw, de énige gespecialiseerd in Zelfkennis, zijnde: het kennen van het Zelf -
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
En, voel jij je geroepen om Spiritualia te sponsoren?
Klik dan op deze link. Alvast bedankt!
Overschrijven kan ook via: IBAN: BE22 7795 9845 2547 - BIC: GKCCBEBB
- Indien je zo'n (bak)steentje bijdraagt, ook eventueel via een aankoop of een Zoek&Vind abonnement, mogen we jouw naam hieronder publiceren? Laat het ons weten! -
- Ook kan je dus in onze webshop iets aankopen, waaronder:
Archetypen vragenlijst
Kristallen schedels
Pendels
Purperen plaatjes
Wierook & Benodigdheden
Voor de 'Zoekers naar hun Innerlijke Waarheid' is er...: Eclecticus!
En, dan heb je nog ...
DIMschool biedt 10 interessante privé-sessies aan waaruit jij kan kiezen!
Dossier Zelfkennis: Over de Handleiding Pendelen van A tot Z
'Eclecticus': een korte introductie…
Meteorieten zijn hoogstwaarschijnlijk zo oud als onze planeet: eentje kopen?
Prachtige geode amethist schedel van 4 kg 340 gram zoekt een warme thuis.
Wat is jouw Archetype ? En, ken je ook die van jouw partner?
Een Cursus in Wonderen - A Course in Miracles: een introductie.
Interesse in Kabbala en de Boom des Levens?
Pssst! Jij, ja jij! Leren werken met Runen?… De handleiding is beschikbaar!
