Elke dag worden er in België meer dan een miljoen slaappillen geslikt

Maar het wakker liggen is niet het probleem, wel hoe je ermee omgaat…
door Tsenne Kikke - zondag 5 februari 2023 2:03

We are such stuff
As dreams are made on, and our little life
Is rounded with a sleep.

The Tempest (4.1.168-170) - Shakespeare

Mensen die slaappillen nemen en hun gebruik willen afbouwen, kunnen daarvoor gratis terecht bij de apotheker. De overheid startte namelijk met een proefproject waarbij apothekers op voorschrift van de huisarts de begeleiding op zich nemen. Want in België gaan er veel slaappillen over de toonbank: 400 miljoen per jaar om precies te zijn.

Dat de pilletjes zo populair zijn, verbaasde professor Johan Verbraecken, diensthoofd van het UZA-slaapcentrum, niet. “Het zijn ook spierontspanners en angstremmers, en ze geven mensen het gevoel dat ze goed slapen. In feite is de slaap oppervlakkig, raken mensen afhankelijk en treedt gewenning op, waardoor patiënten de dosis gaan verhogen. Mensen die slaappillen slikken, zijn minder alert. Ouderen maken meer kans om ernstig te vallen, vooral in de nachtelijke uren. ’s Nachts is de bloeddruk sowieso lager, maar door de medicatie zakt ze nog meer. Ook de motoriek is verstoord omdat de spieren verslapt zijn. En, wie niet goed oplet, wordt ’s ochtends als een zombie wakker en kruipt suf achter het stuur. Het staat in de bijsluiter dat je geen wagen mag besturen, maar ongetwijfeld rijden veel gebruikers ’s ochtends gewoon naar hun werk.”

"Dat er zoveel slaapmiddelen over de toonbank gaan, heeft te maken met de samenleving waarin we leven," zei slaapexpert Inge Declercq op haar beurt. "We zitten helaas steeds meer in een quick fix-maatschappij: als iets niet lukt, willen we zo snel mogelijk een pilletje pakken. Maar slapeloosheid is een complex gegeven dat gekenmerkt wordt door een vicieuze cirkel: de angst om niet te slapen voedt het slecht slapen, en zo verder. Dat ga je niet oplossen met een pilletje. Slaap komt niet uit een doosje."

Toch grijpen huisartsen vaak naar medicatie wanneer patiënten met slaapproblemen over de vloer komen. "Ik denk dat artsen soms zelf met de handen in het haar zitten en zich afvragen hoe ze het moeten aanpakken. Ze weten niet altijd wat de andere mogelijkheden zijn, maar staan soms ook met de rug tegen de muur. Patiënten kunnen heel erg aandringen omdat ze werkelijk wanhopig zijn over hun situatie."

Zo krijgen patiënten vaak benzodiazepines voorgeschreven. "Die werken op bepaalde receptoren in de hersenen. Heel specifiek zorgen ze ervoor dat een bepaalde stof massaal wordt vrijgegeven, 40 procent van onze neuronen is gevoelig aan die stof. Dus wat die pil doet, is letterlijk jouw hersenen knock-out slaan waardoor je weg bent van de wereld. Je stopt met denken en je slaapt."

Met 'denken' wordt natuurlijk verstaan dat mensen zich vergroeien met de gedachten die automatisch in hun hoofden opkomen. Anders gezegd: van bewust denken is er helemaal geen sprake.

Bijwerkingen en verslaving

"Maar de bijwerkingen op korte, middellange en lange termijn zijn gigantisch", waarschuwde Declercq. "Denk maar aan de hangover de dag erna. Heel veel van mijn patiënten voelen zich beter met iets minder slaap dan een slaappil te nemen en een zombie te zijn. Of, ze hebben geheugenstoornissen en voelen zich niet lekker in hun vel. En op lange termijn weten we dat er een statistisch verband is tussen het verhoogd risico op Alzheimer en die pillen, al gaat het niet om een causaal verband."

Volgens Declercq zorgen klassieke benzodiazepines ook niet voor dezelfde herstellende slaap en ben je er bovendien op twee weken aan verslaafd, en afkicken is moeilijk. Ze kunnen voor haar dan ook enkel op zeer korte termijn. "Als mensen al twee weken écht geen oog meer dichtgedaan hebben - of, bijvoorbeeld, in een acute rouwperiode zitten. Dan kan je bijna niet anders, maar dan liefst maximaal twee weken en een zo laag mogelijke dosis die we zo snel mogelijk afbouwen."

Cognitieve gedragstherapie

Mensen, die in het dagelijkse leven aan slapeloosheid lijden, moeten op een andere manier geholpen worden, stelde ze. "De beste oplossing voor de meeste mensen is cognitieve gedragstherapie voor slapeloosheid. Dat is een mondvol en wordt ook wel eens afgekort als slaaptherapie. Dat werkt omdat het een stap-per-stap-begeleiding is waarbij alle aspecten van het slaapprobleem aangekaart worden."

"Enerzijds het gedrag - want, mensen doen soms willens nillens rare dingen als ze slecht slapen die juist het slaapprobleem zullen versterken. En heel belangrijk is ook het cognitieve aspect: hoe ga je om met die angst en dat piekeren? Die negatieve gedachten rond slaap voeden het slaapprobleem. Daarvoor moet je de juiste begeleiding hebben."

"Wat we heel veel kunnen doen, is geruststellen en mensen uitleggen waarover het gaat. Haast iedereen is gemaakt om te slapen. Het wakker liggen is niet het probleem, het is hoe je ermee omgaat. En soms met hele simpele, geruststellende tips of wat uitleg kan je heel ver geraken."

Sleutelrol voor apotheker

Apothekers zullen die rol nu meer op zich nemen als patiënten dat willen. De overheid startte deze week dus met een proefproject waarbij apothekers patiënten kunnen begeleiden bij het afbouwen van hun slaapmedicatie. Patiënten passeren eerst langs de huisarts om een voorschrift te krijgen en daarna volgt de apotheker de situatie verder op.

"Ik ben benieuwd, moet ik eerlijk zeggen," gaf Declercq toe. "Een grote analyse in 2015 toonde aan dat alleen het motivationele gesprek toch niet zo'n duurzaam effect bleek te hebben bij het afbouwen van benzodiazepines. Een minimum van cognitieve gedragstherapie werkte veel beter. En het ultieme afbouwschema bestaat niet. Wat wel zeker is, is dat het gradueel en heel traag moet gebeuren."

Hoe geschiedt de afbouw?

De apotheker bereidt dan capsules met een geleidelijk afnemende hoeveelheid medicatie. De gratis begeleiding duurt minstens 50 en maximaal 360 dagen. Het gaat vooralsnog om een proefproject waarmee 650 tot 1.000 patiënten kunnen worden geholpen.

Elke remedie om slaapmedicatie af te bouwen heeft een keerzijde, waarschuwde Verbraecken. Dit zijn de mogelijkheden:

- Ga Cold turkey: "Meteen stoppen en door de zure appel bijten, is de oudste methode. Maar het is meestal geen goede manier. Het gevolg is dat je dagenlang niet kunt slapen. Dat is heel overweldigend en gaat soms gepaard met paniekaanvallen. Het is weggelegd voor een minderheid van de mensen. Slechts 10 tot 15 procent slaagt erin. De meesten hervallen."

- Bouw snel af: "Vroeger was de gangbare aanpak om de medicatie elke week met een kwart te verminderen, zodat je na een maand volledig kunt stoppen. Ook deze manier is te snel en te drastisch en slechts 30 tot 40 procent slaagt erin."

- "Start met een afbouwprogramma gedurende een langere periode. Dat is een meer haalbare oplossing, maar lukt ook niet bij iedereen. We spreken dan over maanden of zelfs een jaar. Neem gedurende drie maanden een kwartje minder. Doe de volgende drie maanden nog een kwartje af van de dosis. Houd dan misschien een langere tijd dezelfde dosis aan. Bouw vervolgens weer een beetje af om uiteindelijk slechts om de twee dagen een pilletje te nemen en finaal helemaal niet meer.’

Zoals reeds vermeld, kan de huisarts een voorschrift geven zodat de apotheker de capsules met de geleidelijk afnemende hoeveelheid medicatie kan bereiden.

- "Bouw klassieke slaappillen af en vul aan met trazolan of trazodon. Dat zijn antidepressiva die in een lagere dosis worden gebruikt voor slaapverwekkende effecten zonder ze een antidepressieve werking hebben. Ze worden vooral gebruikt bij doorslaapproblemen. Nadelen zijn een ochtendlijk zombiegevoel en gewichtstoename," aldus Verbraecken.

- "Vul aan met diazepam (valium). Valium is een benzodiazepine met een halfwaardetijd van 24 uur. Dat zit dus gigantisch lang in je lijf. Zo kun je de andere slaapmedicatie afbouwen zonder de vaak voorkomende afkickverschijnselen."

- "Melatonine is de laatste tijd in opmars en kan zinvol zijn bij wie het bioritme verstoord is. Het is het 'hormoon van de duisternis' en zorgt ervoor dat je slaperig wordt. Neem twee tot drie uur voor het slapengaan melatonine in. Ook dat werkt niet bij iedereen, omdat het bijlange niet zo versuffend werkt als andere middelen."

De hoeksteen van een verkwikkende slaap is nog altijd een goede slaaphygiëne, zowel overdag als ‘s nachts. Enkele regels voor goed slaapgedrag zijn:

– zorg voor voldoende licht overdag door geregeld buiten te komen.
– maak het twee uur voor het slapengaan donker.
– eet gezond en niet te laat.
– doe aan lichaamsbeweging (maar niet te laat op de avond).
– ontspan.
– vermijd alcohol ’s avonds.
– consumeer niet te veel koffie en energiedrankjes.
- beperk het schermgebruik vlak voor het slapengaan.
– blijf niet in bed liggen als je ’s nachts niet kunt slapen, maar sta na 20 minuten op en ga iets anders doen.

Bronnen: De Standaard & Knac

"Vind mensen, die in zichzelf zowel de motivatie als de aangeboren drijfveer hebben om aan hun Innerlijke Zelf te werken, en we zullen hen gidsen."

- DIMschool vzw, de énige gespecialiseerd in Zelfkennis, zijnde: het kennen van het Zelf -
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

En, voel jij je geroepen om Spiritualia te sponsoren?
Klik dan op deze link. Alvast bedankt!

Overschrijven kan ook via: IBAN: BE22 7795 9845 2547 - BIC: GKCCBEBB

- Indien je zo'n (bak)steentje bijdraagt, ook eventueel via een aankoop of een Zoek&Vind abonnement, mogen we jouw naam hieronder publiceren? Laat het ons weten! -