Wordt er in de Bijbel gewag gemaakt van de ziel?

Een nieuw gesprek met ChatGPT.
door Tsenne Kikke - donderdag 4 september 2025 5:41

GPT: Ja, in de Bijbel wordt vaak gesproken over de ziel, maar de betekenis van het woord kan per context verschillen.

Oude Testament (Hebreeuws)

- Het Hebreeuwse woord dat vaak met "ziel" wordt vertaald, is נֶפֶשׁ (nefeš, Grieks: psychē). Het betekent letterlijk adem, leven, levend wezen.

- In Genesis 2:7 wordt gezegd dat de mens een “levende ziel” (nefeš chajjah) werd toen God hem de levensadem inblies.

Het gaat dus niet alleen over een "onsterfelijk innerlijk deel", maar vaak gewoon over de hele persoon of het levensprincipe.

Nieuwe Testament (Grieks)

- Het Griekse woord is ψυχή (psychē). Ook dit kan leven, persoon of ziel betekenen.

- Jezus zegt bijvoorbeeld in Matteüs 10:28: “Vreest niet hen die het lichaam doden maar de ziel niet kunnen doden.”

- Soms verwijst het naar het diepste innerlijk van de mens, soms naar het leven zelf.

Samengevat:

- In het Oude Testament: “ziel” = het levende wezen, de persoon, of het levensprincipe.

- In het Nieuwe Testament: “ziel” = het leven, de innerlijke mens, soms in contrast met het lichaam.

- De latere christelijke traditie (bijvoorbeeld in de kerkgeschiedenis en theologie) heeft de ziel vaak meer filosofisch opgevat als een onsterfelijk deel van de mens, maar in de Bijbelse teksten zelf ligt de nadruk meestal op leven en persoon-zijn.

GPT: Wil je dat ik enkele concrete bijbelteksten op een rij zet waar het woord “ziel” voorkomt, zowel in het Oude als Nieuwe Testament?

"Ja."

GPT: Mooi! Hieronder vind je een aantal duidelijke voorbeelden waar in de Bijbel sprake is van de ziel (Hebreeuws nefeš, Grieks psychē). Ik geef er telkens een korte toelichting bij:

Oude Testament

Genesis 2:7: “Toen vormde de HEERE God de mens uit het stof van de aardbodem en blies de levensadem in zijn neusgaten; zo werd de mens tot een levende ziel (nefeš chajjah).”

- Hier wordt de mens zelf een “ziel” genoemd: het hele levende wezen.

Leviticus 17:11: “Want het leven van het vlees is in het bloed.” (letterlijk: “de ziel van het vlees is in het bloed”)

- Het woord “ziel” verwijst hier naar het levensprincipe.

Psalm 42:2: “Zoals een hert schreeuwt naar waterstromen, zo schreeuwt mijn ziel tot U, o God.”

- Hier drukt “ziel” de diepste verlangens en emoties van de mens uit.

Nieuwe Testament

Matteüs 10:28: “Wees niet bang voor hen die het lichaam doden maar de ziel niet kunnen doden; maar wees veel meer bevreesd voor Hem die zowel ziel als lichaam kan verderven in de hel.”

- Hier wordt ziel onderscheiden van het lichaam.

Johannes 12:27: Jezus zegt: “Nu is Mijn ziel in beroering.”

- Ziel = innerlijke mens, diepste gevoelens en strijd.

Handelingen 2:41: “Zij dan die zijn woord met vreugde aannamen, werden gedoopt; en op die dag werden er ongeveer drieduizend zielen toegevoegd.”

- Hier betekent “zielen” gewoon: mensen.

1 Petrus 1:9: “…het einddoel van uw geloof, namelijk de zaligheid van uw zielen.”

- Hier wordt de ziel verbonden met de uiteindelijke redding.

Samenvattend zie je dus drie hoofdgebruiksvormen:

- De ziel als persoon (iemand is een ziel).

- De ziel als levensadem/levensprincipe.

- De ziel als innerlijk, emotioneel en geestelijk centrum.

"Zou psychē niet eerder als levensbrengende 'geest' worden vertaald?"

GPT: Dat is een heel goede en ook vaak gestelde vraag. Het lijkt inderdaad soms alsof ψυχή (psychē) en πνεῦμα (pneuma) in het Grieks door elkaar gebruikt worden, omdat beide met leven en innerlijkheid te maken hebben. Toch zit er in de Bijbel wel degelijk een verschil in betekenis:

ψυχή (psychē)

- Letterlijk: adem, leven, ziel. Gebruikt voor het leven zelf of de persoon. Voorbeeld: “Wie zijn leven (psychē) wil behouden, zal het verliezen” (Matteüs 16:25). Hier wordt psychē vertaald met “leven”.

- Soms duidt het het innerlijk van de mens aan: emoties, verlangens, het “ik”.

- Psychē is dus vaak meer de mens als levend wezen.

πνεῦμα (pneuma)

- Letterlijk: wind, adem, geest. Wordt gebruikt voor de Heilige Geest.

- De menselijke geest als de levensadem die van God komt (Prediker 12:7; in het NT bv. 1 Korintiërs 2:11).

- Soms ook voor de innerlijke houding of ingesteldheid (“een zachtmoedige geest”).

- Pneuma wordt dus meer gezien als de levensbrengende kracht die van God komt en die de mens met Hem verbindt.

Belangrijk verschil

Psychē = het leven van de mens zelf, zijn bestaan en persoon-zijn.

Pneuma = de geest als levensadem of goddelijke gave die het leven mogelijk maakt en richting geeft.

Daarom wordt psychē meestal niet vertaald als ‘geest’, maar als “ziel” of “leven”. De “geest” is in de Bijbel vrijwel altijd pneuma.

Voorbeelden van ψυχή (psychē – ziel/leven/persoon)

Matteüs 16:25–26: Want wie zijn leven (psychē) wil behouden, zal het verliezen; maar wie zijn leven (psychē) verliest om Mijnentwil, zal het vinden. Want wat baat het een mens als hij de hele wereld wint, maar schade lijdt aan zijn ziel (psychē)?”

- Hier betekent het zowel leven als ziel/persoon.

Handelingen 2:4: “…en op die dag werden er ongeveer drieduizend zielen (psychai) toegevoegd.”

- “Zielen” = gewoon mensen.

Johannes 10:11: “Ik ben de goede Herder; de goede Herder zet Zijn leven (psychē) in voor de schapen.”

- Psychē betekent hier: leven geven.

1 Petrus 2:11: “…onthoudt u van de vleselijke begeerten die strijd voeren tegen de ziel (psychē).”

Voorbeelden van πνεῦμα (pneuma – geest/levensadem/Geest)

Johannes 4:24: “God is Geest (pneuma), en wie Hem aanbidden, moeten Hem aanbidden in geest en waarheid.”

- Hier is pneuma = de goddelijke natuur.

Romeinen 8:16: “De Geest (pneuma) Zelf getuigt met onze geest (pneuma) dat wij kinderen van God zijn.”

- Twee keer pneuma: de Heilige Geest én de menselijke geest.

1 Korintiërs 2:11: “Wie van de mensen weet wat in de mens is, dan de geest (pneuma) van de mens die in hem is?”

- Hier is pneuma = de diepste kern van de mens die begrijpt en voelt.

Jacobus 2:26: “Want zoals het lichaam zonder geest (pneuma) dood is, zo is ook het geloof zonder werken dood.”

- Pneuma = levensadem die het lichaam levend maakt.

Samenvatting verschil

- Psychē = het concrete leven, de ziel, de persoon zelf, vaak met nadruk op emoties en het bestaan.

- Pneuma = de geest, de levensadem van God, of de Heilige Geest.

GPT: Wil je dat ik dit gesprek voor je kort samenvat in een paar kernpunten zodat je een handig overzicht hebt?

"Ja"

GPT: De ziel in de Bijbel

Oude Testament (Hebreeuws: נֶפֶשׁ nefeš)

- Betekent adem, leven, levend wezen, persoon.
- Vaak de hele mens of zijn levensprincipe (Gen. 2:7; Lev. 17:11).

Nieuwe Testament (Grieks: ψυχή psychē)

- Betekent leven, ziel, persoon, innerlijk.
- Kan slaan op het leven zelf (Joh. 10:11), op de persoon (Hand. 2:41), of op het innerlijk/emoties (1 Petr. 2:11).

Verschil met πνεῦμα (pneuma = geest)

- Psychē = menselijk leven en persoon, inclusief emoties en innerlijk.

- Pneuma = geest, levensadem van God, menselijke geest, of de Heilige Geest.

Voorbeeld:

- Psychē → “Ik zet mijn leven (psychē) in.” (Joh. 10:11).

- Pneuma → “Het lichaam zonder geest (pneuma) is dood.” (Jak. 2:26).

Kern

- In de Bijbel is de ziel niet los van de mens, maar juist zijn leven en persoon-zijn.

- De geest is de levensadem en verbinding met God.

- Later in de christelijke traditie is de ziel vaak opgevat als het onsterfelijke innerlijke deel, maar dat ligt minder expliciet in de Bijbelse tekst zelf.

"Wat zei Gurdjieff over de ziel?"

GPT: Gurdjieff's visie op de ziel kort samengevat:

- De mens wordt niet geboren met een voltooide ziel – wat we meestal “ziel” noemen, is volgens hem slechts een mogelijkheid.

- Essentie versus. persoonlijkheid – onze ware kern (essentie) is bedekt door aangeleerde rollen en gewoontes (persoonlijkheid).

- Bewust werk is nodig: via zelfherinnering, zelfobservatie en bewuste arbeid kan iets blijvends in ons groeien.

- De ziel is een resultaat, geen gegeven – wie innerlijk werk doet, ontwikkelt een “hoger lichaam” dat onsterfelijk kan worden; zonder dat werk lost de mens na de dood gewoon op.

Kort gezegd: voor Gurdjieff is de ziel geen cadeau, maar een opgave – iets dat ieder mens kan verwezenlijken, maar alleen met bewuste inspanning.

Nawoord

Neem deel aan de eerstvolgende Online Meeting indien je er meer over wenst te weten...

"Vind mensen, die in zichzelf zowel de motivatie als de aangeboren drijfveer hebben om aan hun Innerlijke Zelf te werken, en we zullen hen gidsen."

- DIMschool vzw, de énige gespecialiseerd in Zelfkennis, zijnde: het kennen van het Zelf -
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

En, voel jij je geroepen om Spiritualia te sponsoren?
Klik dan op deze link. Alvast bedankt!

Overschrijven kan ook via: IBAN: BE22 7795 9845 2547 - BIC: GKCCBEBB

- Indien je zo'n (bak)steentje bijdraagt, ook eventueel via een aankoop of een Zoek&Vind abonnement, mogen we jouw naam hieronder publiceren? Laat het ons weten! -

Hieronder enkele sponsors van over de laatste jaren...