Zelfkennis: Over identificatie, mechaniciteit en automatisch reageren op binnenkomende prikkels

Zelfkennis is een thema waarover tegenwoordig veel wordt gesproken en geschreven, maar geen mens kent zichzelf. Ik bedoel: het Zelf dat totaal losstaat van het lichaam dat er in wezen slechts het voertuig van is.
door Tsenne Kikke - woensdag 3 september 2025 4:22

"Mens, Ken Jezelf!" is een prachtige, diepzinnige uitspraak! Het gaat terug op het oude Griekse gnōthi seauton (γνῶθι σεαυτόν), een inscriptie die te vinden was in de tempel van Apollo in Delphi. Het werd later een kernachtig filosofisch motto, vooral bij Socrates, die stelde dat zelfkennis de basis is van wijsheid. Het idee roept vandaag de dag bij sommige mensen het initiatief op om zichzelf te onderzoeken, met vragen zoals:

- Wie ben ik werkelijk, los van rollen en maskers?
- Wat zijn mijn drijfveren, mijn zwaktes, mijn verlangens?
- Hoe verhoud ik mij tot de wereld en de medemens?

Socrates koppelde dit aan de zoektocht naar deugd en goed leven: pas als je jouw eigen aard en beperkingen begrijpt, kun je rechtvaardig en wijs handelen.

"To Be, or Not To Be" - "Te Zijn, Of Niet Te Zijn", is nog zo ééntje. Maar, wie 'IS' in de betekenis van "Ik ben die ik ben" uit het Oude Testament (Exodus 3:14)? Daarin vroeg Mozes aan God: “Wat is Uw naam?” waarbij God in het Hebreeuws antwoordde met: Ehyeh asher ehyeh, vaak vertaald als “Ik ben die Ik ben” - of, “Ik zal zijn die Ik zal zijn”. En in het Johannes-evangelie zei Jezus meermaals: “Ik ben…” (de weg, de waarheid, het leven, het licht, het brood). Daarmee verbond Hij zichzelf rechtstreeks met die goddelijke openbaring.

Wat ons betreft...

Hoe mechanisch zit de mens, die zichzelf niet kent, in elkaar?... Feit is dat mensen zich met alles en nog wat identificeren. Ze vergroeien niet enkel en alleen met hun eigen lichaam, met hun eigen dromen en verbeeldingswereld, maar eveneens met alles wat hun aandacht trekt. Tevens identificeren ze zich met al hetgeen ze in hun brein onnadenkend hebben toegelaten. Wegens het feit dat de hersenen elke binnenkomende prikkel op eigen manier vertaalt, zend het automatisch chemische stoffen naar alle delen van het lichaam uit. Dit heeft als gevolg dat het lichaam daarop automatisch reageert. Keuzes heeft de mens niet.

Kortom: in het lichaam speelt alles zich op een automatische manier af. Nochtans hebben mensen meestal geen flauw idee van hoe mechanisch ze samengesteld zijn.

Ook gedachten en gevoelens, bijvoorbeeld, treden even mechanisch op. Hoe sterk jouw wil en karakter ook mogen zijn, zelfs in een gesprek weet je niet welke woorden je binnen enkele minuten zult uitspreken. Jouw brein 'weet' het wel.

Tracht maar eens vijf minuten lang aan één ding te denken, aan niets anders. Het is tenslotte jouw brein, nietwaar? Denk eens 5 minuten lang aan een potlood, bijvoorbeeld, en zorg ervoor dat geen enkele gedachte interfereert. Lukt het jou? Natuurlijk niet!

Even afdwalen: hoe een omgedraaide 6 een 9 wordt...

De reclamewereld maakt zeer veel gebruik van de manier waarop een mens op prikkels reageert. Shreddies bijvoorbeeld, vond een manier uit om hetzelfde product op een totaal andere manier aan de man te brengen: dus zonder er iets aan te veranderen - behalve aan de promotie en de verpakking. Shreddies zijn vierkante koekjes - en, om de omzet te verhogen hebben ze er ruitvormige koekjes van gemaakt... Geniet ervan: tot aan het laatste beeld! :-)

Mensen zijn beïnvloedbaar. Ze identificeren zich daadwerkelijk met elke prikkel die van buitenaf in het lichaam binnentreedt. Zelfs als ze een boek lezen, andere mensen ontmoeten, Moeder Natuur bewonderen, van een kinderlach genieten, of wat dan ook, geeft het brein chemische stoffen af, permanent. Sommige mensen vergroeien zelfs met beelden van een film op een meest akelige manier... :-)

In 'Ware Zelfkennis' leert een mens aan dat het kennen van het 'Ware Zelf' in wezen een levenswerk is. Weinig mensen beseffen dat het lichaam slechts een voertuig is van dat innerlijke Zelf én tegelijkertijd het verlengde van de hersenen. Doch, van zodra men met dat lichaam is vergroeid, kan men nog enkel en alleen een studie maken van de diverse persoonlijkheden en de honderdtallen ikjes. Over dat innerlijke Zelf is er niet langer sprake. Zo beweerde Gurdjieff dat psychologie niet op de mens betrekking heeft: enkel mechanica.

Indien je in staat bent om op een zelfstandige manier na te denken, kan je met-ter-tijd misschien tot het besef komen dat jouw lichaam daadwerkelijk het verlengde is van jouw brein.

In wezen weet men in de neurobiologie slechts 5% te vertellen over de precieze werkzaamheden ervan. Op zichzelf is het hulploos en heeft het dus attributen nodig om prikkels op te vangen, vast te houden, en in een soort van geheugen op te kunnen bergen. Daarbij is taal belangrijk teneinde alles te kunnen benoemen waardoor beelden en gedachten kunnen worden voortgebracht.

Kortom: dankzij het lichaam kan het brein zich in deze wereld voortbewegen, de prikkels opvangen, vasthouden en analyseren. Het brein heeft nu eenmaal dat lichaam broodnodig, opdat het zich op deze planeet kan voortbewegen, ervaringen opdoen, zichzelf via het lichaam kan voortplanten waarbij genetische informatie aan het nageslacht kan worden doorgegeven, en zo meer.

Het brein kan op zichzelf geen indrukken van buitenaf opvangen. Daarvoor dienen de ogen. Het brein kan niet horen, voelen, ruiken, proeven, uit zichzelf bewegen, en zo meer. Daarvoor dienen de andere zintuigen, waaronder de huid én het lichaam in zijn geheel.

Iedereen is zich van het eigen lichaam bewust. Dit heeft tot gevolg, dat de mens dermate met brein en lichaam is vergroeid, dat men in de overtuiging leeft dat men dat brein en lichaam daadwerkelijk IS, niets meer, niets minder. En, voor dié mens is het dan ook zo - want, nogmaals: het brein, waarmee hij is vergroeid, bepaalt dat voor hem.

Nog anders gezegd: het merendeel van de mensheid is zich niet écht bewust dat een mens meer kan zijn dan enkel en alleen dat tijdelijke, stoffelijke lichaam. Geen wonder dus dat er aan dat Innerlijke Zelf - of, noem het Ziel, Ware Ik, of wat dan ook, zelden of nooit wordt gewerkt, waardoor het reeds op vroege leeftijd kan wegkwijnen en dus met-ter-tijd vergaan. Denk daarbij eventueel aan Jezus' woorden: "Laat de doden de doden begraven"...

"Vind mensen, die in zichzelf zowel de motivatie als de aangeboren drijfveer hebben om aan hun Innerlijke Zelf te werken, en we zullen hen gidsen."

- DIMschool vzw, de énige gespecialiseerd in Zelfkennis, zijnde: het kennen van het Zelf -
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

En, voel jij je geroepen om Spiritualia te sponsoren?
Klik dan op deze link. Alvast bedankt!

Overschrijven kan ook via: IBAN: BE22 7795 9845 2547 - BIC: GKCCBEBB

- Indien je zo'n (bak)steentje bijdraagt, ook eventueel via een aankoop of een Zoek&Vind abonnement, mogen we jouw naam hieronder publiceren? Laat het ons weten! -

Hieronder enkele sponsors van over de laatste jaren...