Sinds mensengeheugenis is de Zon het onderwerp van menselijke nieuwsgierigheid. Zo produceert de Zon energie waardoor leven op Aarde mogelijk is. Tevens fungeert de Zon als een laboratorium, dat ons gedetailleerde informatie verschaft over de natuurkundige processen die zich eveneens in andere, meer verwijderde astrofysische objecten voordoen. Meer en meer vooruitgang wordt geboekt om de kernfusiekrachten, die zich in de kern van de Zon afspelen te begrijpen, waar temperaturen de 15 miljoen graden bereiken. Ook begrijpt men meer en meer de mechanismen die deze energie naar de oppervlakte vervoeren, daar waar het meeste licht dat naar de Aarde wordt uitgezonden wordt losgelaten.
Heel gedetailleerde foto's, genomen door de Interface Region Imaging Spectograph (IRIS) van de Amerikaanse ruimtevaartorganisatie NASA, die in juni 2013 de ruimte werd ingezonden, hebben geleid tot vijf ontdekkingen over onze Zon. Zo zijn wetenschappers aan de weet gekomen hoe en waarom de zonneatmosfeer, of corona, warmer is dan de oppervlakte, hoe de zonnewind ontstaat, en welke mechanismen de kleine deeltjes van de zonnevlammen versnellen.
Onderzoekers kunnen aan de hand van al deze nieuwe informatie beter begrijpen hoe onze Zon energie door zijn atmosfeer transfereert, en ze kunnen ook de dynamische zonneactiviteit natrekken die een impact kan hebben op technologische infrastructuur in de ruimte en op Aarde.
- Zo legde men warmtezakken bloot van ongeveer 111.000 graden Celsius, die zich lager in de atmosfeer van de zon bevinden dan ooit kon worden waargenomen door andere ruimtetuigen. Wetenschappers verwijzen naar die pockets als 'zonne-warmtebommen', omdat die veel energie vrijlaten in erg korte tijd, en veel warmer zijn dan de oppervlakte van de Zon. De ontdekking van zulke bronnen van onverwachte hitte, een beetje vergelijkbaar met de mysterieuze 'Ellerman bommen' - zijnde: heldere, vlekvormige gebieden rond zonnevlekkengroepen, die bijna een eeuw geleden werden ontdekt - geeft inzicht in de warmtemechanismen van de corona.
- Beelden van IRIS leidden tot andere informatie over die warmtemechanismen. Men was verrast tijdens het aanschouwen van foto's, die voor het eerst structuren blootlegden die leken op minitornado's in actieve regio's van de zon. Die tornado's verplaatsen zich aan een snelheid van ongeveer 68.400 kilometer per uur en zijn verspreid over de hele chromosfeer - die laag van de zonneatmosfeer, die zich net boven de oppervlakte bevindt. De tornado's zouden een mechanisme vormen dat de energie levert voor de temperaturen van miljoenen graden in de corona.
- De onderzoekers kregen dankzij een andere ontdekking meer inzicht in hoe een constante uitstroom van partikels - de zonnewind - mogelijk is. Daarbij bespeurde IRIS voor het eerst een aantal, kleine, laaggelegen ringen van zonnemateriaal binnen de zonneatmosfeer. Op die manier kunnen wetenschappers nu beter begrijpen waar de corona haar energie vandaan haalt.
- Een vierde ontdekking toonde het bestaan van hogesnelheidssproeiers aan, aan de wortel van de zonnewind. Die sproeiers zijn plasmafonteinen, die uit gaten van de corona schieten, zijnde: zones van minder compact materiaal waarvan eerder gedacht werd dat ze de bron van de zonnewind vormden.
- De vijfde en laatste ontdekking belicht de effecten van nanovlammen in de corona. Bij zonnevlammen worden partikels de ruimte ingeworpen aan een snelheid die de lichtsnelheid benadert. Nanovlammen zijn kleinere versies daarvan, die lang geassocieerd werden met de verwarming van de zonneatmosfeer. Beelden van IRIS tonen voor het eerst partikels met hoge energie, die door individuele nanovlammen worden gegenereerd, en die een impact hebben op de chromosfeer.
NASA vindt de nieuwe resultaten veelbelovend. "IRIS heeft naar een gebied van de zon gekeken met een nooit geziene precisie," vermeldde Bart De Pontieu in een persbericht. "De resultaten focussen op raadsels die lange tijd onoplosbaar leken, maar zorgen nu voor grote verrassingen."
Al deze bevindingen zijn allemaal stukjes van één grote onopgeloste puzzel in het trachten te begrijpen hoe de Zon de heliosfeer schept en die dagdagelijks beïnvloedt. In ieder geval is men zeer goed onderweg om de werkzaamheden en interne mechanismen van de Zon beter te kunnen begrijpen.
Heb gewoonweg nog een beetje geduld. In elk geval diende men er in de Oudheid niet veel meer over te weten om te beseffen hoe 'goddelijk' onze Zon is; een diep besef, dat velen onder ons is kwijtgespeeld. Maar zelfs, indien één onder ons het zich herinnert, wat gaat die persoon er in 'godsnaam' mee aanvangen? Enig idee?