Tatoeages... Mensen tatoeëren al duizenden jaren. Ook de 5300 jaar oude bekende ijsmummie Ötzi had al meer dan 50 tatoeages! In die tijd tatoeëerden mensen voor therapeutische of rituele doeleinden, maar ook puur ter decoratie van hun lichaam. In de daarop volgende eeuwen kregen tatoeages nog veel meer toepassingen. Ze gingen bijvoorbeeld niet alleen centraal staan in culturen, zoals bij de Maori’s in Nieuw-Zeeland, maar kregen ook religieuze of symbolische waarde. Later gebruikten mensen tatoeages om misdadigers en slaven te markeren, om ze zo makkelijk te herkennen. Door de eeuwen heen zijn de toepassingen van tatoeages dus alleen maar gegroeid. Tegenwoordig groeit hun populariteit als decoratie van ons lichaam sterk, maar bij de veiligheid van tatoeages zijn grote vraagtekens te plaatsen.
Verrassingscocktail aan chemicaliën
Tatoeages zijn er in de mooist denkbare kleuren. De inkten die tatoeëerders gebruiken om deze tatoeages te zetten, bestaan voornamelijk uit onoplosbare pigmenten vermengd met een vloeistof die uit water, verdikkingsmiddelen, conserveermiddelen en nog veel meer bestaat. Sommige tatoeage-inkten hebben zelfs een geurtje! Maar een precieze lijst met ingrediënten bestaat niet. Als we niet weten wat er precies in tatoeage-inkt zit, weten we ook niet of de ingrediënten wel of geen bedreiging vormen voor onze gezondheid. Maar ook van de stoffen waarvan we wel weten dat ze in tatoeage-inkt zitten, weten we nog maar bar weinig wat de veiligheid betreft. Zo weten we dus ook niet of ze eigenlijk wel geschikt zijn voor injectie in de huid. Sterker nog, sommige kleurstoffen waarvan we weten dat ze in tatoeage-inkt zitten, zijn niet eens ontwikkeld voor het zetten van tatoeages, maar voor industrieel gebruik! Zo zijn ze bijvoorbeeld ontwikkeld voor producten als lak, bepaalde kunststoffen of andere soorten inkt. De puurheid van de kleurpigmenten is in deze producten minder noodzakelijk dan voor kleurpigmenten die specifiek voor tatoeage-inkt ontwikkeld zijn, wat kan resulteren in meer bijproducten in de tatoeage-inkten. Dit zorgt voor meer onzekerheid over de veiligheid van dit soort inkten wanneer ze gebruikt worden voor tatoeages.
Maar laten we ons focussen op de stoffen in tatoeage-inkt waar we wel iets over weten. Het zwarte pigment in zwarte tatoeage-inkt is gebaseerd op zwarte koolstofverbindingen. Daarnaast bevatten sommige zwarte tatoeage-inkten nog een aantal bijproducten, zoals titaniumdioxides, ijzeroxides en polycyclische aromatische koolwaterstoffen (PAK). Titaniumdioxides geven speciale effecten aan de inkt. Ze zitten ook in zonnebrandcrème omdat de stof UV-blokkerende eigenschappen heeft. Daarnaast is de stof te gebruiken als verdikkingsmiddel. Titaniumdioxides worden aan de inkt toegevoegd in de vorm van nanodeeltjes, maar wat er vervolgens met deze nanodeeltjes in het lichaam gebeurt, is niet duidelijk. Momenteel lijken titaniumdioxides onschuldig, tenzij je deze inademt. Hetzelfde geldt voor ijzeroxides. PAK’s daarentegen zijn verontrustender, omdat ze kankerverwekkend zijn. Deze stof kan zowel in zwarte als gekleurde tatoeage-inkt voorkomen. PAK’s absorberen UV-licht en vormen zo reactive oxygen species (ROS), ofwel reactieve zuurstofcomponenten. ROS verhoogt het risico op kanker. Nu is het denkbaar dat de huidlaag boven de laag met daarin de tatoeage enige bescherming biedt, maar de UV-straling penetreert de huid tot wel 1,5 mm diepte. Dit is helaas diep genoeg om de huidlaag waarin de tatoeage zich bevindt te bereiken. Zo vormt er meer ROS, wat mogelijk schadelijk is voor de cellen, waardoor er kanker kan ontstaan.
Naast de PAK’s, die zowel in gekleurde als zwarte tatoeage-inkt kunnen zitten, bevatten sommige gekleurde tatoeage-inkten ook azo-kleurstoffen. Deze synthetische kleurstoffen geven tatoeages hun levendige kleuren, zoals rood, oranje en geel. Ook in enkele van deze kleurstoffen schuilt gevaar. Bij een deel van de azo-kleurstoffen kan de azo-groep van de pigmenten loslaten, waardoor er giftige aromatische aminen overblijven. Net als PAK’s zijn deze aromatische aminen kankerverwekkend.
In tatoeage-inkt blijft het alleen niet bij PAK’s en azo-kleurstoffen. Ondanks het feit dat moderne gekleurde tatoeage-inkt tegenwoordig vooral organische pigmenten bevatten, zijn zware metalen in zowel zwarte als gekleurde tatoeage-inkt nog steeds aanwezig. Zo gebruiken sommige fabrikanten metalen als titanium, barium, aluminium en koper als kleurpigmenten, maar de inkt kan ook besmet raken met zware metalen zoals arsenicum, cadmium, kobalt, lood en nikkel. Op deze manier kunnen er dus onbedoeld stoffen in de tatoeage-inkt terecht komen die zeer schadelijk kunnen zijn voor onze gezondheid. Aluminium, bijvoorbeeld, kan osteoporose veroorzaken. Zware metalen, zoals arsenicum en cadmium, kunnen verschillende soorten kanker veroorzaken, bijvoorbeeld: huidkanker. Daarnaast kan cadmium leiden tot nierziekten en extra brosheid van de botten. Lood kan ook ernstige gezondheidsproblemen veroorzaken, zoals hersenbeschadigingen en chronische nieraandoeningen. Tenslotte is een hogere dosering nikkel ook giftig. Over het algemeen zullen dit soort ernstige gezondheidseffecten optreden in hogere doseringen. Wolfgang Bäumler, dermatoloog in het universiteitsziekenhuis Regensburg (Duitsland), liet weten dat het tot op heden niet duidelijk is of lagere doseringen, zoals aanwezig in sommige tatoeage-inkten, problemen kunnen veroorzaken.
Migrerende nanodeeltjes pigment
Al decennia zien artsen gezwollen en gekleurde lymfeklieren bij getatoeëerde mensen. Hierdoor vermoedden wetenschappers dat losgekomen pigment deeltjes van de tatoeage in de vorm van nanodeeltjes naar de lymfeklieren konden migreren. Een recent onderzoek bevestigt dit, en toont aan dat niet alleen organische pigmenten, maar ook titaniumdioxides en zware metalen vanuit de huid naar de lymfeklieren migreren. De gevolgen hiervan voor onze gezondheid zijn niet duidelijk. Maar waarschijnlijk is wel dat hoe kleiner de deeltjes zijn, hoe makkelijker ze door ons lichaam reizen. Zo kunnen ze in andere organen terecht komen, zoals de lever. Eerder onderzoek heeft aangetoond dat leverenzymen sommige kleurpigmenten kunnen metaboliseren. De eindproducten die de enzymen zo vormen zijn mogelijk toxisch voor ons lichaam, maar hier is meer onderzoek naar nodig. Lees hier meer over de reizende pigmentdeeltjes.
Helaas houdt het hier nog niet op, want de manier waarop tatoeëerders tatoeages zetten vormt ook een risico. Onze huid beschermt ons namelijk tegen allerlei ziektekiemen die ons lichaam binnen willen dringen. Een tatoeagemachine maakt talloze kleine gaatjes in onze huid die kunnen fungeren als een open deur voor bacteriën, virussen en schimmels. Ontstekingen en infecties zijn er al sinds tatoeageheugenis en kunnen een serieuze bedreiging vormen. Bacteriën kunnen een lelijke infectie veroorzaken. Wonden kunnen oppervlakkig blijven, maar abcesvorming en gangreen komen ook voor. Het kan zelfs sepsis, oftewel bloedvergiftiging, veroorzaken of een ontsteking aan het hart. Daarnaast kun je door het zetten van een tatoeage ook herpes, hepatitis B, hepatitis C of zelfs HIV oplopen. Daarom is het essentieel dat tattoostudio’s uiterst hygiënisch te werk gaan, wat een hoop leed kan besparen. In Nederland krijgen tattoostudio’s een vergunning van de GGD wanneer ze aan hygiënische eisen voldoen. Maar daarmee is de kous nog niet af, want onderzoeksresultaten van de Nederlandse Voedsel en Warenautoriteit (NVWA) laten zien dat 5% van de tatoeage-inkten zelf al besmet zijn met bacteriën.
Verder blijkt dat tatoeages vele jaren na het zetten ervan nog voor problemen kunnen zorgen. Er kan namelijk een serieuze allergische reactie optreden tegen de tatoeage. Dit kan vlak na het zetten van de tatoeage gebeuren, maar uit onderzoek blijkt dat dit ook jaren na het zetten van de tatoeage nog mogelijk is. Opvallend is dat de allergische reactie voornamelijk gericht is tegen de rode en roze kleurpigmenten. De oorzaak hiervan is nog onbekend. Met de kennis dat kleurpigmenten door ons lichaam kunnen migreren in ons achterhoofd, zou een allergische reactie erg vervelend kunnen uitpakken. Naast een allergische reactie tegen rode en roze kleurpigmenten zouden mensen met een ernstige nikkelallergie in zeldzame gevallen kunnen reageren op tatoeage-inkten met sporen van nikkel.
Vanwege de gezondheidsrisico’s van tatoeages is er in Nederland in 2003 een wet opgesteld met eisen waar tatoeage-inkten aan moeten voldoen. Sindsdien controleert de NVWA steekproefsgewijs de tatoeage-inkten bij Nederlandse importeurs en leveranciers. Ze controleren de inkten op pigmenten waaruit aromatische aminen kunnen vormen, op PAK’s, op ziekteverwekkende bacteriën en of de inkten goed geëtiketteerd zijn. Uit recent onderzoek concludeerde de NVWA dat 17 van de 52 onderzochte zwarte tatoeage-inkten PAK’s bevatten. Daarnaast bevatten acht van de inkten te hoge gehaltes aan zware metalen en twee inkten hadden zowel hoge PAK-waardes als hoge gehaltes aan zware metalen! Verder bevatten 30% van de onderzochte gekleurde tatoeage-inkten azo-kleurstoffen en zoals eerder vermeldt bevatten ook nog eens 5% van de inkten bacteriën. Ondanks wet- en regelgeving zijn er dus, in een land als Nederland, nog steeds kwalijke tatoeage-inkten in omloop.
Spijt acheraf
In ongeveer 50% van de gevallen krijgen mensen op een bepaald punt in hun leven toch spijt van hun keuze om een tatoeage te laten zetten. Niet iedereen beslist vervolgens om de desbetreffende tatoeage te laten verwijderen. Mogelijk door het prijskaartje ervan, maar ook vanwege de risico’s die aan het verwijderen vastzitten. Daarom kiezen sommige mensen liever voor een cover-up tatoeage. Als het om een lichte tatoeage gaat, is het mogelijk om er met huidkleurige tatoeage-inkt overheen te tatoeëren. Bij donkere tatoeages kan dit niet, maar dan is een cover-up met een andere afbeelding een optie. Zo is een lelijke tatoeage om te toveren in een mooie tatoeage. Maar met zo’n cover-up tatoeage ben je niet van de gezondheidsrisico’s af, de inkt is immers nog in de huid aanwezig. Er zijn gelukkig nog andere technieken die de tatoeage niet verstoppen, maar verwijderen.
Een mogelijke optie hiervoor is dermabrasie. Hierbij schuurt een arts de huidlagen met daarin de tatoeage af. De kans is groot dat het behandelde huidoppervlak gaat bloeden en met een beetje pech ontstaat er een litteken.
Nog een mogelijkheid om je tatoeage te verwijderen is met behulp van een chemische peeling. Hoe sterker deze geconcentreerd zijn, hoe dieper ze in de huid dringen en hoe meer ze de huid dus beschadigen. Als de chemische peeling de pigmenten van de tatoeage-inkt bereikt vallen deze uiteen. Vervolgens nemen de omringende cellen deze resten op. Met deze methode zal de behandelde huid branderig aanvoelen en mogelijk zelfs blaren vormen en gaan vervellen. Dit vergroot het risico op infectie aanzienlijk, en daarnaast is ook het risico op littekens groter.
Een andere methode om een tatoeage te verwijderen is chirurgische verwijdering. Wanneer iemand een allergische reactie krijgt tegen de tatoeage is deze methode het geschiktst, omdat er zo geen pigmenten achterblijven in de huid. Hierbij verdooft een arts de huid om de tatoeage vervolgens weg te snijden. Daarna hecht de arts de wond dicht en heeft deze zo’n zes weken hersteltijd nodig. Ook hierbij is er risico of infectie, omdat het om een wond gaat. Daarnaast kun je ook hieraan een lelijk litteken overhouden.
Op dit moment is een tatoeage verwijderen met lasertherapie de populairste methode. Verschillende lasergolflengten zijn in staat thermofotolyse op te wekken in verschillende pigmentkleuren. Bij dit proces verhitten laserstralen met een specifieke golflengte de pigmenten van de tatoeage, waardoor ze uiteenvallen. Net als bij een chemische peeling nemen de omliggende cellen deze pigmentresten vervolgens op. Een voordeel van lasertherapie is dat dit de huid niet beschadigt, maar er zijn wel meerdere behandelingen nodig om de tatoeage volledig te verwijderen. Iedere behandeling vervaagt de tatoeage meer en meer. Desondanks blijft er in sommige gevallen een beetje pigment achter, en is volledige verwijdering van de tatoeage met lasertherapie niet mogelijk. Meestal komt dit door anorganische pigmenten, zoals ijzer, zink en titaniumoxides. Ondanks dat de laser de huid niet beschadigt, is er bij deze behandeling wel een risico op het ontstaan van een hevige lokale allergische reactie.
Er zijn dus talloze mogelijkheden om een tatoeage te verwijderen, maar er zijn weinig wetenschappelijke studies verricht, die de effectiviteit van deze verschillende behandelingen aantonen. Daarnaast brengen alle methoden hun eigen risico’s met zich mee, zoals littekenvorming, vieze infecties of een ernstige allergische reactie. Verder ontwikkelt het aantal soorten lasertherapieën momenteel in een rap tempo, maar de toxicologische veiligheid van deze therapieën is nog nooit vastgesteld. We weten dus niet alleen weinig over de veiligheid van de stoffen in tatoeage-inkt, maar ook weinig over de veiligheid van het verwijderen van tatoeages. Zo kunnen de afbraakproducten van de tatoeage die ontstaan door een laserbehandeling giftig zijn voor ons lichaam. Daarnaast ben je na het verwijderen van de tatoeage nog niet van alle problemen af. Afbraakproducten van pigmenten, de pigmenten zelf, en de vloeistof waarmee tatoeëerders de tatoeage zetten zweven namelijk nog steeds in de vorm van nanodeeltjes door ons lichaam heen. Bäumler geeft daarom aan dat de tatoeage verwijderen uit angst voor de door het lichaam reizende nanodeeltjes zinloos is, deze deeltjes verspreiden namelijk al net na het zetten van de tatoeage. Hiervan weten we, zoals eerder genoemd is, de gevolgen niet.
Schijnveiligheid en voorlichting
Helaas zitten er wat haken en ogen aan de vergunning van de Nederlandse GGD. De GGD bekijkt namelijk alleen of een tattoostudio hygiënisch werkt, maar niet naar de ervaring van de tatoeëerders in de tattoostudio. Theoretisch kun je dus een vergunning van de GGD krijgen, terwijl je nog nooit iemand getatoeëerd hebt. Het goed zetten van een tatoeage is een stuk lastiger dan het lijkt, en ervaring is dus cruciaal. De naalden van een tatoeagemachine moeten namelijk precies op de goede diepte in de huid ingebracht worden. Zet de tatoeëerder de naalden te diep, dan loop je alsnog meer risico op een vervelende infectie. En dat ondanks het feit dat de tatoeëerder in bezit is van het papiertje van de GGD. Deze vergunning blijkt dus slechts schijnveiligheid. Om prutswerk te voorkomen moeten tatoeëerders in België verplicht een speciale tatoeëer-opleiding volgen voordat de overheid ze als tatoeëerder erkent. Dat biedt natuurlijk nog steeds geen garantie dat het zetten van een tatoeage zonder enige complicaties verloopt, maar een opleiding beperkt de kans daarop wel. In Nederland kunnen we dus nog wel wat leren van onze zuiderburen op dit gebied.
Tot we meer weten aan de hand van wetenschappelijk onderzoek is voorlichting over de risico’s, die tatoeages met zich meebrengen, cruciaal. Van der Bent vindt ook dat iedereen goed op de hoogte moet zijn van de mogelijke risico’s. Of iedereen dat is, durft hij niet te zeggen. Wel zegt hij dat in zijn ervaring met tatoeëerders, de meeste professioneel te werk gaan en goed op de hoogte zijn van de mogelijke medische complicaties. Zo krijgt hij regelmatig berichten van tatoeëerders, schoonheidsspecialisten en huidtherapeuten met vragen over mogelijke problemen bij cliënten, wat laat zien dat zij er zorgvuldig mee bezig zijn. Ondanks alle complicaties die Van der Bent voorbij ziet komen op de tattoopoli raadt hij mensen niet af om een tatoeage te nemen. Hij vermeldt dat tatoeages ook veel voordelen kunnen hebben, uit esthetisch oogpunt, maar ook vele andere voordelen. Daarnaast benadrukt hij het bestaan van medische tatoeages, zoals het tatoeëren van tepels bij borstreconstructies. Dit zijn uiterst belangrijke en waardevolle behandelingen. Op de vraag of Van der Bent zelf tatoeages heeft, antwoordt hij: “Haha, zelf heb ik geen tatoeages. Momenteel heb ik daar geen behoefte aan, en het moet ook een beetje bij je passen. Maar misschien, bij een mooi ontwerp, wie weet...”
Bron: Iris Hesen - Scientias
En?... Vind je deze Spiritualia website ietwat interessant?...
Interessant genoeg om die te sponsoren; dankzij een bijdrage van 2 euro/maand, zijnde: 24 euro? Meer mag ook, natuurlijk! Laat het ons in elk geval weten door naar 'Berichten' te gaan, - of, door op deze link te klikken. Alvast bedankt - want, daarmee blijft Spiritualia online!
Nota: Van de duizenden maandelijkse bezoekers zijn er tot op heden reeds 21 lezers die bereid waren te sponsoren. Joepie! Ben jij de 22ste? :-)
En, indien je een zelfstandige bent, kan je jezelf via Zoek&Vind aanmelden.