De naam James Randi werd reeds meermaals in mijn blogberichtjes vermeld - gewoonweg omdat de wereld van het paranormale me echt waar al meer dan 40 jaar lang interesseert. Maar, hoe meer ik met beide voeten terug op Aarde kwam en me begon te verdiepen in illusionisme en kwakzalverij, hoe meer ik aan de zogenaamde 'gaven' van zeer veel mensen begon te twijfelen.
Toen Erich von Däniken, de auteur van 'Waren de goden kosmonauten?' in de jaren '70 van vorige eeuw naar de Borgerhoutse zaal Roma kwam om zijn boek te tekenen en de film 'Chariots of the Gods' voor te stellen, stond ik te popelen om hem te mogen ontmoeten. Zo naïef ben ik ooit geweest - met als gevolg, dat ik mensen, die vandaag de dag ook nog heel naïef zijn, zeer goed begrijp.
Anders gezegd: iemand die voor de eerste maal in zijn leven de Paranormale Supermarkt betreedt, beschikt over een open geest, evenals over een brein dat als eens pons werkt en alles zomaar opzuigt. Achteraf bestaat de kunst er uit om die spons uit te knijpen, om het kaf van het koren te scheiden. En ja: net als je naar klompjes goud graaft, moet je doorheen een hoop slijk, waardeloze gesteenten en veel, zeer veel gruis.
Het probleem is, dat mensen die nooit het goud vonden, al dat gruis niet enkel en alleen als aandenken bijhouden, maar er zelfs een even grote waarde aan geven. En, kopers vinden ze altijd ...
Het paranormale boeide me echt. Toen ik sinds 1976 voorzitter was van de vzw Psychon inviteerde ik in 1980 Matthew Manning naar België en onderwierp hem twee dagen lang, samen met Gerard Pompe, een psychometrist uit Nederland, aan verschillende parapsychologische tests. Het werd een boeiend en leerrijk weekend.
Matthew Manning, acht jaar jonger dan ik, werd indertijd de Britse Uri Geller genoemd, en beweerde toen ook dat hij lepels kon buigen, kompasnaalden kon doen bewegen, elektrische apparatuur kon beïnvloeden, en zo meer. Daarna specialiseerde hij zich eerder in healing. Indien je meer over hem aan de weet wenst te komen, raad ik jou onderstaande videoclip aan. Ergens heb ik van hem nog cassettebandjes liggen waarop hij zijn manier van helen uitlegde. Kopen? :-)
Over Randi schreef ik reeds het volgende: James Randi is de grootste scepticus van de gehele wereld. Hij moet wel, want hij houdt zich bezig met het ontmaskeren van verschillende helderzienden, mentalisten, mediums, paragnosten en andere 'zwendelaars'. Anderzijds betaalt hij een paragnost 1 miljoen dollar indien de persoon kan bewijzen dat hij/zij daadwerkelijk over de krachten of over de gaven beschikt die hij/zij voortdurend rondbazuint.
Randi is breeddenkend: de proefpersoon moet niet voor 100% slagen, want dat zou misschien onmenselijk zijn: 60% is al meer dan genoeg. Tot op heden heeft nog niemand die cheque van 1 miljoen dollar komen ophalen... - en, natuurlijk zal dit nooit geschieden.
James Randi in Australië
In Australië bood hij in 1980, samen met Dick Smith, een bedrag van 40.000 Australische dollars aan. Ook daar was niemand in staat om de cheque op te halen om te incasseren. In onderstaande videoclip begint hij met wichelroedelopers, die beweerden dat zij in staat waren ondergronds water op te sporen met behulp van een wichelroede, een klerenhanger, een ijzeren staaf, een pendel, of met wat dan ook. Voor Randi maakte het niet uit hoe ze het deden, maar wél of ze het wel konden klaarspinnen.
Of je nu in de gaven van een wichelroedeloper gelooft, of niet, doet er niet toe: bekijk het filmpje. Ook de laatste minuten ervan zijn grappig om te zien.
Verscheidene wichelaars deden aan de test mee. 35 om precies te zijn. Het werd hen zelfs heel gemakkelijk gemaakt: 10 PVC-buizen liggen een meter naast elkaar onder de grond. Het begin en einde van elke buis was duidelijk zichtbaar. Door één van de 10 buizen vloeit water. De opdracht bestond er dus uit om de juiste buis te wichelen...
Dan was er een tweede en een derde opdracht, waarbij men moest uitvinden in welke van de 10 kartonnen dozen een klomp goud of koper verstopt zat. De lukkans was, net als bij de waterproef, 1 op 10, oftewel: 10%. Dus: ook jij hebt 10% kans om de juiste buis aan te duiden door, bijvoorbeeld, een muntstuk in de lucht te werpen.
Het resultaat:
- Geen één van hen vond het koper.
- 4 van de 35 vonden het goud.
- de waterproef: in slechts 11 van de 50 probeersels werd de juiste buis aangeduid.
Concreet betekende dit dat geen één van hen met de 30.000 AUS$ naar huis ging. En dat, volgens Randi, wichelen als een kracht gewoonweg niet bestaat, behalve in de verbeeldingswereld van zowel de beoefenaars ervan als in die van de goedgelovigen.
Het meest grappige is, dat nadat Randi de vraag stelde: "Hoeveel van jullie geloven nu nog in 'de kracht van wichelroedelopen'?", er een 12-tal bij waren die hun hand opstaken...
De vraag die op het laatste werd gesteld is: "Indien pendelen en wichelroedelopen al zoveel malen op een wetenschappelijke manier werd bewezen dat het op pure verbeelding berust, hoe komt het dan dat er nog zoveel mensen in geloven?".
Randi's antwoord: "Sommige mensen zijn hardleers."
In elk geval riep Dick Smith op het einde uit dat de 40.000 AUS$ nog immer beschikbaar bleven. Maar natuurlijk wist hij toen al dat niemand in de toekomstige proeven zal kunnen slagen, niemand.
Ook het ideomotorische effect werd erbij gehaald. Op Wikipedia lezen we er het volgende over...
Het ideomotorische effect is het psychologische fenomeen dat mensen spierbewegingen maken nadat ze deze onbewust bij anderen hebben waargenomen - of, doordat ze er onbewust aan denken. Het ideomotorische effect verklaart de werking van vermeend paranormale of bovennatuurlijke zaken zoals het Ouijabord, automatisch schrift, de wichelroede en telekinese.
Beoefenaars van deze paranormale bezigheden menen vaak – ten onrechte – dat de geproduceerde bewegingen afkomstig zijn van een kracht buiten henzelf. Ideomotorische effecten komen ook voor bij het televisiekijken, mensen die actief meeleven met hun favoriete sporter vertonen spierspanning in dezelfde spieren als de sporter. Ook facilitated communication, waarbij een patiënt, die in coma is, communiceert met de hulp van een familielid of medisch personeel kan verklaard worden door het ideomitorisch effect. In België is in dit verband het geval van patient Rom Houben bekend.
De term 'ideomotorisch' werd voor het eerst gebruikt in een verhandeling uit 1852 over de vraag hoe het Ouijabord functioneerde, van de hand van de Engelse fysioloog en spiritismebestrijder William Benjamin Carpenter. Carpenter zette daarin zijn theorie uiteen, dat spierbewegingen onafhankelijk kunnen zijn van bewuste emoties of verlangens. Het effect wordt, naar zijn ontdekker, ook wel 'carpentereffect' genoemd.
Wetenschappelijke tests, door onder meer Michael Faraday, Michel Chevreul, William James en Ray Hyman hebben aangetoond dat allerlei fenomenen, die dikwijls worden toegeschreven aan spirituele of paranormale krachten of 'energieën', feitelijk veroorzaakt worden door het ideomotorisch effect. De tests tonen verder aan dat 'eerlijke, intelligente mensen onbewust musculaire activiteit vertonen die consistent is met hun verwachtingen' (Hyman 1999).
Mentalisten – zoals de Brit Derren Brown – benutten het ideomotorisch effect soms voor bepaalde onderdelen van hun shows, zoals voor het laten bewegen van een slinger. Brown beschrijft dit verschijnsel zelf ook in zijn boek 'Tricks of the Mind'.
De leegte
Wat een James Randi ook mag beweren, of kan bewijzen, zullen zeer veel mensen - wegens het ontbreken van een rationeel denken, of als gevolg van een vastgeroest geloof, of wegens het ontbreken van de hogere bewustzijnstoestanden, of gewoonweg omdat ze nu eenmaal bijgelovig zijn, zich blijven vastklampen aan hun oude overtuigingen. In wezen is dit op een psychologische manier te begrijpen: neem een overtuiging uit hun hersenen weg, en ze vallen in een diepe leegte.
Indien je gelovig bent, doe dan maar eens de volgende proef: neem jouw denkbeeldige god weg, en zie in wat er van jouw geloof, en alles wat er omheen draait, nog overblijft. Hoe voelt dat aan? Zou je er de rest van je leven mee kunnen leven?...
Nawoord: ooit schreef ik eens iets dat op een gedicht leek, er de titel 'Realiteit' aan toebedeelde, en met de volgende woorden beëindigde:
Er is geen God!...
Er bestaat geen God!...
Geen respons
Geen licht in het duister
Waarom dit alles?
Zin wordt onzin
Nietigheid volgt
Leegte ontstaat
De mist verdicht
Angst dringt zich op
Angst
Onzin
Leegte
Onmacht
Nietigheid
...
...
...
Geef mij
A.u.b.
Dan toch maar
Mijn God terug.
Vandaag de dag..., meer dan 40 jaren later dan de dag waarop ik die Paranormale Wereld instapte, ben ik nog immer in het onderwerp geïnteresseerd, al was het maar om die ene percent waarheid beter te leren begrijpen. Al de andere 99% heb ik dus als waardeloze ballast uit mijn brein verwijderd - en ik kan je verzekeren dat zo'n ontgiftingskuur heilzame resultaten in het gehele lichaam afwerpt. Een aanrader dus!