Radar is een Nederlands consumentenprogramma, dat maandagavond van september tot mei live wordt gepresenteerd door Antoinette Hertsenberg. De allereerste aflevering van Radar was op 9 januari 1995. Drie dagen geleden ging het over schadelijke wierook; een thema, waarover ik het reeds eerder heb gehad.
Tevens plaatst DIMschool indertijd de volgende tekst...
... net als bij wierookkegeltjes wordt er aan wierookstokjes een brandbaar wierookmengsel gerold; een mengsel, bestaande uit zowel geurende stoffen als bindmiddel, die de verbranding bevorderen. Het probleem is, dat de kwaliteit in zeer veel gevallen dubieus is, en men best de ramen openzet teneinde de kamer te verluchten en de longen niet al te veel te bezoedelen.
In India, bijvoorbeeld, wordt de koe als heilig beschouwd. Met de uitwerpselen wordt van alles gedaan: men kookt ermee, rookt het, bouwt er huisjes mee, men fabriceert er cosmetische producten van, en de koeienmest wordt eveneens in wierookstokjes verwerkt, als verbrandingsmiddel.
Op de website van Radartv.nl konden we het volgende over Schadelijke Wierook lezen...
Even je woonkamer gezellig maken met een lekkere geurkaars of een wierookstokje. Nu de dagen weer korter worden en de nachten langer zijn dit veelgebruikt middelen om een lekkere winterse sfeer te creëren. Vooral wierook wordt verkocht als 'zuiverend' of 'heilzaam', maar dat is dan vooral in spirituele zin, want in de praktijk stoten de stokjes behoorlijk wat schadelijke stoffen uit.
De Belgische consumentenbond liet vorig jaar een selectie van wijd verkrijgbare huisparfums testen en constateerde daarbij dat vrijwel alle producten in meer of mindere mate de luchtwegen kunnen irriteren. Maar het is vooral wierook dat de in de woorden van Testaankoop.be 'hallucinante hoeveelheden' schadelijke stoffen uitstoot.
Schadelijk als 8 sigaretten
Uit de labtest blijkt dat bij sommige stokjes waardes schadelijke stoffen zijn gemeten die in de buurt komen van 8 sigaretten. Het gaat dan met name om benzeen en fijnstof. Hoe schadelijk dit is hangt af van inhoud en beluchting van de ruimte waarin de wierook wordt gebruikt.
Er zijn nog geen duidelijke internationale richtwaardes voor deze producten vastgesteld, maar volgens onderzoeker Olivier Noiset is duidelijk dat de geteste wierook de voorgestelde normen van bijvoorbeeld de Wereld Gezondheidsorganisatie ruimschoots overschrijden. Standaardtesten moeten in de toekomst duidelijk maken welke producten eventueel van de markt zouden moeten verdwijnen.
Kankerverwekkende stoffen
Volgens Noiset is hoge uitstoot van kankerverwekkende stoffen het gevolg van de trage verbranding. Daarbij komen dergelijke stoffen vrij. Hetzelfde gebeurt bijvoorbeeld met het roken van een sigaret, waarbij ook hoge concentraties benzeen en fijnstof vrijkomen die schade kunnen veroorzaken aan de luchtwegen.
Volgens de Nederlandse toxicoloog Martin van de Berg zijn de resultaten van het Belgische onderzoek in lijn met data uit eerdere onderzoeken, onder andere in Singapore. Hij pleit voor een evaluatie van in de markt verkrijgbare producten en duidelijke instructies voor het veilig gebruik van wierookstokjes. In wat voor soort ruimtes kunnen de stokjes gebruikt worden en in welke niet bijvoorbeeld, maar ook welke stokjes zijn onveilig gemaakt en welke niet.
'Natuurlijke ingrediënten' geven geen garantie
Sommige fabrikanten onderscheiden zich van het reguliere aanbod door te benadrukken dat hun stokjes van natuurlijke ingrediënten zijn gemaakt. Die zouden veel veiliger zijn dan reguliere wierook. Zo wijst het Nederlandse merk Moeder's Gouden Geuren erop dat veel wierook motorolie bevat, wat een oorzaak kan zijn voor de hoge concentraties benzeen. Zij zetten daarnaast vraagtekens bij de bruikbaarheid van het Belgische onderzoek, dat volgens hen grove rekenfouten bevat.
Volgens onderzoeker Noiset zouden fabrikanten voorzichtig moeten zijn met dit soort claims. 'Natuurlijk' betekent volgens hem niet per se veilig. Ook in de natuur komen stoffen voor die, blootgesteld aan trage verbranding, kunnen degraderen tot zeer giftige en kankerverwekkende stoffen.
Verbod op wierook?
Volgens Testaankoop.be zijn de resultaten in ieder geval voldoende aanleiding om een volledig verbod op de verkoop van wierook te eisen. Samen met enkele andere Europese consumentenorganisaties hebben zij de Europese Commissie hierom gevraagd, maar van nieuwe regels is voorlopig nog geen sprake. Wel ontwikkelen enkele gespecialiseerde laboratoriums een gestandaardiseerde test die schadelijke producten in de toekomst uit het aanbod moet kunnen filteren.
Hoe kan benzeen in wierook terecht komen?
Op de website van http://www.wierook.nl vonden we enkele interessante opmerkingen daarover, waaronder:
Laten we kijken naar de boosdoener Benzeen: mogelijk kankerverwekkend (sommigen zeggen: bewezen kankerverwekkend bij chronische inademing). Benzeen is een bestanddeel van aardolie en aanwezig in producten die uit olie gemaakt worden. Hoe kan benzeen in wierook terecht komen? Er kunnen twee hoofdoorzaken zijn:
1. Nagchampa wierookmerken kunnen het karakteristieke bestanddeel Halmaddi of Mattipal in Nagchampa wierook vervangen door een goedkope imitatie waarbij rosin met (afgewerkte) motorolie vermengd wordt. De Nagchampa wierook wordt hiermee de helft goedkoper om te fabriceren. Aan wierook met zwarte, soms zelfs walmende rook, is waarschijnlijk motorolie toegevoegd. Dit zal de oorzaak zijn dat bij een merk wierook in de onderzoeken 20 maal zoveel benzeen wordt aangetroffen, dan in het merk met de minste benzeen.
2. Bij ongeparfumeerde wierookstokjes (dompelwierook) worden de stokjes in parfum (verdund met synthetische olie) gedompeld. De parfum is het duurste deel van de wierook en dompelen zonder verdunning maakt de wierook vele malen duurder. De verdunning met heel goedkope synthetische olie (1 deel parfum op 3 tot 10 delen synthetische olie) maakt de wierook veel goedkoper en zorgt ook nog eens voor een sterkere geur (minder parfum nodig) en snellere en verre verspreiding. De verdunningsolie wordt uit aardolie gesynthetiseerd en kan zodoende benzeen bevatten.
Andere oorzaken van benzeen en de andere 13 ongewenste stoffen kunnen zijn: synthetische geuringrediënten, die uit olie verkregen zijn, en andere ingrediënten, zoals zaagsel van verschillende houtsoorten, kruiden en dergelijke, die aan wierook kunnen worden toegevoegd. Een consument (zonder de neus van een hond) zal alle ongewenste stoffen zoals benzeen niet kunnen ruiken. Zijn er echter kenmerken waaraan je een 'goed' wierookmerk (met zo weinig mogelijk ongewenste stoffen) kunt herkennen?
Gelukkig zijn die er voor de consument:
1. Hoe de wierookstokjes aanvoelen. De stokjes gedompelde wierook geven nauwelijks af en zien er vaak licht-glanzend uit: een olieglans; niet gedompelde wierook heet masala wierook (vrij van verdunningsoliën): de stokjes geven geven zwart (houtskool) of bruin (houtstof) af aan de handen. Zwarte handen is in dit geval een goed teken.
2. De geur: natuurlijk of chemisch. Chemische wierook ruikt sterk aan het stokje, de sterke geur bij verbranding verspreidt zich in korte tijd ver en blijft lang hangen (door de chemische toevoegingen). Natuurlijke wierook is altijd een masala wierook en is mild en natuurlijk van geur, verspreidt zich minder snel en ver, en blijft relatief kort hangen.
3. De rook: de hoeveelheid rook en de kleur van de rook. Veel rook en niet-witte rook duidt veelal op onnodige, zelfs 'foute', toevoegingen en kan duiden op slecht verbrande stoffen, die bewezen slecht voor onze gezondheid zijn.
4. Keuze stokjes of kegeltjes: stokjes branden goed van begin tot eind, maar kegeltjes branden minder goed aan het eind. Halfverbrande of slechtverbrande ingrediënten brengen 'foute' stoffen in de lucht. Volgens het Deense onderzoek is ventilatie belangrijk en dat geldt (zeker) bij het branden van kegeltjes.
5. De kleur van de masala stokjes. Zwarte masala wierook is gemaakt met houtskool en bij houtskool zijn alle ongewenste stoffen al verbrand. In bruine masala wierook zijn ook houtsoorten en mogelijk kruiden verwerkt en die stoffen komen tijdens het branden vrij. Zwarte masala stokjes zijn daarom iets veiliger al zal het verschil qua gezondheidseffect verwaarloosbaar klein zijn...
Conclusie: massala stokjes zouden - naar het schijnt: (1) iets veiliger zijn (2) bevatten zo weinig mogelijk schadelijke stoffen, en (3) het verschil qua gezondheidseffect verwaarloosbaar klein.
De vragen, die we hierbij kunnen stellen, draaien omheen de woordjes 'iets', 'zo weinig mogelijk' en 'verwaarloosbaar klein'. Cijfers, of precieze percentages, waren welkom geweest. Maar, ondanks het feit dat die gegevens ontbreken, wordt er duidelijk vermeld, dat wierookstokjes onveilig zijn, schadelijke stoffen bevatten, en niet al te gezond zijn voor de mens. Wil je er nog iets meer over weten?...