De joodse jaartelling, of joodse kalender, rekent vanaf het jaar waarvan het jodendom aanneemt dat de schepping van de wereld heeft plaatsgevonden. Anders gezegd: iets van een 5.774 jaar geleden. Op grond van de Tenach, de bijbel van het jodendom, wordt 'de schepping' namelijk geacht te hebben plaatsgevonden in het jaar 3761 voor de gangbare jaartelling en dus niet 4,5 miljard geleden. Anders gezegd: geloof doet wonderen - en, dan snap je onmiddellijk wat 'wonder' betekent met betrekking tot Geloof. Hou dit inzicht vast..., om nooit meer los te laten.
De Tenach bevat dezelfde 39 bijbelboeken als het Oude Testament, maar in een andere volgorde. Naast de Tenach kent het jodendom de Talmoed, die ook eisen en verhalen bevat.
Het nieuwe jaar begint op Rosj Hasjana, een gewichtige tweedaagse periode van gebed en inkeer, die in september of oktober van onze gregoriaanse kalender valt.
In de Tenach staat beschreven, dat op Jom Kippoer twee geitenbokken als zondenoffer en een ram als brandoffer voor het hele volk Israël werden geofferd. Daarnaast werd een stier geofferd voor de zonden van de hogepriester en zijn familie. Allereerst werd het lot gebruikt om te bepalen welk geitje geslacht zou worden als zondenoffer en welke als 'zondebok' zou fungeren.
Jom Kippoer is de Hebreeuwse naam voor 'Grote Verzoendag'. Rosj Hasjana en Jom Kipoer worden tezamen ook wel de 'Jamiem Nora'iem', 'de ontzagwekkende dagen', genoemd. De 10 dagen vanaf Rosj Hasjana tot en met Jom Kippoer heten 'de dagen van inkeer'.
Op Wikipedia lezen we, onder andere, dat Jom Kippoer het plechtigste feest is van die 10 dagen en 25 uren duurt. Het is een dag van de Grote Sabbat, dag van volledige rust waarop de ziel moet gestraft worden voor zijn zonden, de dag van rechtspraak. Het was de ene dag dat de hogepriester de allerheiligste plaats in de tempel te Jeruzalem betrad om te pleiten voor God's volk.
Vreemd hier is dat (1) bezieldheid verward wordt met 'ziel' en (2) dat hier wordt geschreven dat 'de ziel kan zondigen'..., zonder enige verder uitleg met betrekking tot het stoffelijke lichaam, en (3) dat de ziel als mannelijk wordt vertaald; wetende dat zielen altijd vrouwelijk van geaardheid zijn en gekristalliseerd uit de zogenaamde 'Zielenzee'. Maar, we lezen verder...
Op deze dag wordt noch brood noch water benuttigd, door Joodse mannen boven 13 jaar en door vrouwen boven de 12 jaar. De gelovigen blijven van ‘s ochtends tot ‘s avonds in de synagoge. De aanwezigen mogen geen leren schoeisel dragen; dit, als soort van pijnigen voor de zonden. Men mag zich niet wassen, geen seksueel omgang hebben, er mag niet worden gewerkt, en zo meer. Verder wordt veel witte kleding gedragen als symbool voor onschuld of zuiverheid. Nergens ter wereld is dat zo goed te zien als in Israël, waar het leven zo goed als stil ligt tijdens Jom Kippoer. Wegen zijn leeg, restaurants sluiten, tv en radio gaan op zwart. Bussen en treinen rijden niet en ook vliegvelden zijn dicht.
Noteer vooral hoe sterk men de nadruk legt op 'zonde' en 'pijnigen', alsof we nog immer ten tijde van Mozes leven.
Tussen haakjes: In 1973 maakte het Egyptische leger gebruik van deze feestdag om Israël te overvallen (Jom Kippoer oorlog).
Tijdens het feest vindt er een Kaparot, het boeteoffer, plaats. Dit moet ons herinneren aan de zondebok, alleen slachten ze hier een levende kip of vis. Een bok werd in de tijd van de Tempel op Kippoer voor de verzoening van het volk de woestijn ingestuurd. Het dier werd eerst beladen met de mensenzonden van het voorbije jaar vooraleer te worden weggestuurd om achteraf in de woestijn te creperen. Het begrip 'zondebok' dat de Nederlandse taal kent, is afkomstig van dit ritueel. In het heden is het doneren van geld aan de armen een andere manier van symbolische ‘vrijkoping’.
Ook, volgens de Talmoed, wordt op Jom Kippoer de zonden jegens God vergeven wanneer de mens zijn zonden tegenover zijn medemens heeft goedgemaakt. Kippen helpen hier dus bij. Gelovigen betuigen hun spijt jegens anderen die ze gekwetst hebben. De zonden die men tegenover anderen heeft gepleegd, moet men ook opsommen tegenover God. De Vidoej, een lijst met alle mogelijke zonden, wordt gemakshalve opgezegd door de gemeenschap.
Het Ne’ilagebed, het laatste gebed van de dag, is de afsluiter van de hele dag. Hierbij schenkt de priester vergiffenis aan de gelovigen en worden ze aangemaand zich aan hun beloftes te houden en zo weinig mogelijk te zonden.
Het gebruik van de kaparot, zijnde: driemaal een kip rond het hoofd zwaaien, die vervolgens geofferd wordt, herinnert aan eerdere tijden in het jodendom.
Ik schreef er reeds vroeger iets over...
Maar, indien je interesse hebt om het ritueel met de kip zélf eens uit te voeren, volgen hierna de nodige instructies.
Men neme een kip voor een vrouw, en een haan voor een man, (en een stier voor een priester?). Hou deze in de rechterhand vast en spreek nu vervolgens driemaal bijbelteksten uit Psalmen en Job uit. Zwaai het nog levende dier drie keer omheen je hoofd, en zeg: "Dit is voor mij inwisselbaar, dit is mijn plaatsvervanger, dit is mijn verzoening – deze kip/haan/stier zal de dood ingaan, en ik zal een lang en goed leven ingaan, in vrede...".
Natuurlijk gaat kaparot nochtans gepaard met enorm veel dierenleed, waarmee helemaal geen rekening wordt gehouden: de dieren staan uren - en soms dagen - in krappe, warme kooien te wachten op hun dood. In de meeste gevallen: zonder eten of drinken.
Vanuit de traditie zijn ook allerlei andere varianten mogelijk: vissen, plantaardige ingrediënten, of geld. Dit laatste is gebruikelijk onder orthodoxe Joden die geen kippen kunnen krijgen, of daar bezwaar tegen hebben. Zij zwaaien driemaal met het geld om hun hoofd en zeggen dezelfde formule, maar vervangen het woord ‘kip’ door ‘geld’ en ‘dood’ door tsedaka (liefdadigheid) dus: ‘Dit geld zal naar tsedaka gaan, en ik zal... enzovoort.’
Vroeger beleefde men godsdienst op een veel strengere manier. Tegenwoordig is men ietwat gemazuchtiger geworden, maar de godsdienst zélf blijft alleszins bestaan. Een mooi chassidisch verhaal vertelt hierover het volgende:
“De Baäl Sjem Tov ging, wanneer er een catastrofe dreigde, naar een plek in het bos. Daar stak hij vuur aan en sprak een vurig gebed uit voor God waarna de ramp werd afgewend. Wanneer tijdens het leven van zijn opvolger, de Magied van Mezeritsj, een ramp zijn volk bedreigde, dan ging hij naar dezelfde plek in het bos, en zei: ‘Meester van het universum, ik weet niet hoe ik het vuur moet ontsteken, maar ik ken wel het gebed. Laat dat genoeg zijn.’ En het was genoeg.
Toen Rebbe Mosje Leib Sasov later de gemeente van een ramp moest redden, ging hij naar dezelfde plek in het bos en zei met gebroken stem: ‘Meester van het Universum, ik weet niet hoe ik het vuur moet aanmaken. En ook het gebed ken ik niet. Maar ik ken wel de plek in het bos. Laat dat genoeg zijn.’ En het was genoeg.
Jaren later, toen het de beurt was van de Ruzjiner Rebbe om Israël van een ramp te behoeden, zat hij op een stoel in de kamer, zijn hoofd rustend op de handen en sprak: ‘Meester van het Universum, ik weet niet hoe ik het vuur moet ontsteken; het gebed ken ik niet, en ook de plek in het bos is mij onbekend. Ik kan slechts het verhaal vertellen. Laat dat genoeg zijn.’ En het was genoeg.”
Zo, dat was het dan alweer - en, indien je nog op zoek bent naar de één of andere godsdienst is al dat kippengezwaai misschien wel iets voor jou. Wees er dus als de kippen bij.
Het gemakkelijkste zou zijn - indien je jezelf een 'gelovige' waant - is om gewoonweg niet meer te zondigen. Maar, 'k geef toe: zondigen ligt nu eenmaal in de geaardheid van elke mens. Stoppen met zondigen zou lijden betekenen, en daar wil niemand iets van weten. Nochtans heeft 'bewust lijden' zin, naar het schijnt.
De Joden, die indertijd 'de mens, of het symbolische Lam, die de zonden van de mensheid wegnam', hebben gekruisgd, leven met het diepe geloof dat al dat kippengezwaai effectief hun zonden wegneemt. Godzijdank is het slechts een geloof en geen écht weten.
In elk geval kunnen ze, eenmaal van hun zonden bevrijd, opnieuw 365 dagen lang gaan zondigen, totdat de volgende kip er het leven bij laat. Eigenlijk doen we in het katholicisme net hetzelfde door te gaan biechten - om, eenmaal uit die biechtstoel - lekker terug te kunnen zondigen, nietwaar?
Tot besluit: nog enkele foto's van 'ontwikkelde mensen' uit de 21ste eeuw, die echt waar geloof hechten aan hetgeen ze doen. 'k Zie jou daar al in het midden van het dorp, of stad staan, met de armen in de lucht, met zo'n kip boven je hoofd, en maar draaien en zwaaien, terwijl je hardop stukken uit de Bijbel leest...
De kans is groot, dat mensen jou muntstukjes zullen toewerpen.
Och, we mogen er niet mee lachen! Een godheid, via een godsdienst dienen, moet op eender welke manier kunnen geschieden, vooral als het diens wil is.
