De modern mens is volgens Dr. Joseph E. Pizzorno Jr. een bacterie-moordmachine. Wij doden microben met handzepen, mondspoelingmiddelen, en met badkamerreinigingsmiddelen. Volgens hem zijn we aan het overdrijven. Al dat uitmoorden van bacteriën kan uiteindelijk leiden tot aandoeningen zoals eczema, prikkelbare darm syndroom 'dat soms ook verkeerdelijk spastisch colon of 'spastische darm' wordt genoemd, en zelfs diabetes veroorzaken. Het antwoord hierop, zei hij, is contra-intuïtief: voed de patiënt met bacteriën.
Een probioticum is een voedingssupplement met bepaalde levende, gezondheidsbevorderende micro-organismen. De officiële wetenschappelijke definitie is: "Een probioticum is een preparaat of een product met levende, wel gedefinieerde micro-organismen in voldoende aantallen, dat de microflora in een bepaald orgaan van de gastheer verandert en daarmee een gezondheidsbevorderend effect heeft op de gastheer."
"Priobiotica, in dit geval: pillen die bacteriën in zich bevatten, hebben er voor gezorgd dat eczema bij 80% van de patiënten die we hebben behandeld, volledig werd geëlimineerd," verklaarde Dr. Pizzorno. Hij beweert dat hij zelfs priobiotica gebruikt tegen acne, prikkelbare darm syndroom, en tegen premenstruele syndromen, en zegt daarbij dat hij zelden een patiënt met een chronische aandoening heeft ontmoet die niet positief op priobiotics respondeerde.
Op dit ogenblik zijn de klinische data nog incompleet, maar er zijn te veel bewijzen dat het toevoegen van extra bacteriën weldadig is voor ons lichaam.
De bacteriële cellen, die deel uitmaken van ons lichaam, zijn tot op heden veel te weinig bestudeerd. In ons verteringsstelsel alleen al leven er zo'n 50 triljoen bacteriën. Het is maar recentelijk dat men er meer en meer aandacht aan besteed. Men tracht de innerlijke symbiose meer en meer in kaart te brengen om op die wijze de relatie te ontdekken tussen deze zeer kleine wezentjes die ons lichaam bevolken en onze gezondheid. De microben die in ons lichaam wonen zijn het product van honderdduizenden jaren natuurlijke evolutie en helpen ons op de één of andere wijze.
En nu lijkt het er op dat onze dagelijkse antibacteriële diëten het evenwicht verstoren van hetgeen ooit de mens bijstond en ons beschermde tegen gezondheidsproblemen, in het bijzonder tegen allergieën en malfunctionerende immuniteitreacties.
"Na de Tweede Wereldoorlog, toen onze levensstijl een dramatische verandering onderging, zijn allergieën beginnen toenemen. Ook auto-immune aandoeningen, zoals diabetes en darmontstekingen, komen meer en meer voor," zei Kaarina Kukkonen, een allergie-expert van de Universiteit van Helsinki. "De verklarende theorie, die achter hetgeen deze ziekten veroorzaakte schuilt, luidt, dat een gebrek aan bacteriële stimulatie aan de grondslag ervan ligt. En ik denk dat dit dan nog maar een klein tipje van de ijsberg is."
Nota: Auto-immuunziekte wil zeggen dat onze immuniteit, of afweer, zich op overdreven wijze tegen onszelf richt, onder andere door auto-antistoffen te vormen die ontstekingsziekten veroorzaken. Veralgemeend wil dit zeggen dat de auto-immuniteit verscheidene organen kan aantasten en algemene ziekteverschijnselen kan veroorzaken.
Tijdens een recente studie gaven Kukkonen en haar collega's probiotica aan 461 kindjes waarvan men wist dat ze allergische onregelmatigheden in zichzelf zouden ontwikkelen. Twee jaar later hadden 25% van hen minder kans om atopische eczeem te ontwikkelen dan de groep die in dezelfde periode een placebo hadden gekregen. Atopische eczeem, of atopische dermatitis, is namelijk een allergische ontsteking van de huid. Het verslag van deze studie verscheen in het januarinummer van het tijdschrift 'Journal of Allergy and Clinical Immunology'.
Deze groep van wetenschappers beweert bovendien, dat indien men zeer vroeg begint met microbiële leven aan het lichaam toe te voegen, men in die kinderlichaampjes milde ontstekingen creëert, maar dat die ontstekingen de reacties van het lichaam ijken met betrekking tot latere pathogenen en andere besmettingen die men in het latere leven kan opdoen. Met andere woorden: als kleine kinderen niet aan microbieel leven worden blootgesteld, dan kunnen ze als volwassenen eindigen met onevenwichtige immuunsystemen.
De meeste problemen waarmee de huidige geneeskunde te maken krijgt, zijn chronische ontstekingsaandoeningen. Hieronder vallen reumatische artritis, lupus, atherosclerose - vroeger ook wel aderverkalking genoemd, eczeem en multipele sclerose. Eén mogelijk is, dat het een auto-immuunziekte betreft. De andere mogelijkheid is, dat het fysiologische reacties zijn op veranderingen in de microbiota.
De microbiota in het maag-darm kanaal
De microbiota van het maag-darm kanaal, en met name van de dikke darm, is lange tijd onderbelicht geweest, schreven we reeds. De dikke darm werd tot een jaar of 15 geleden opgevat als een plek in het lichaam waar slechts onverteerbare voedingsbestanddelen ingedikt werden, en opgeslagen werden voordat ze het lichaam verlaten.
Alle oppervlakken aan de buitenkant van ons lichaam zijn gekoloniseerd door micro-organismen: bacteriën, schimmels, en virussen. De bacteriën maken hiervan het grootste deel uit. Niet alleen op de huid, maar ook in het maag-darm kanaal zitten grote aantallen bacteriën. Het is in wezen een holle, gekromde buis die door ons lichaam loopt van 'mond tot anus'. De aantallen bacteriën die voorkomen in de verschillende delen van het maag-darm kanaal variëren enorm.
De microbiota in het maag-darm kanaal - tot voor kort nog microflora genoemd - is enorm complex. In dit nieuwsberichtje zal de nadruk liggen op de microbiota van de dikke darm, die nog het meest complex is van alle verschillende populaties die in en op ons lichaam voor kunnen komen.
Als volwassen mens dragen wij zo'n 1 kilogram aan bacteriën bij ons in onze dikke darm, de colon. Jaarlijks scheiden wij ons eigen lichaamsgewicht in bacteriën uit als we naar de WC gaan. Ongeveer 50% van wat we elke keer in het toilet deponeren bestaat uit bacteriën; de rest is voedsel dat niet door ons lichaam kon worden verteerd en dat niet door de bacteriën als voedsel gebruikt kon worden. Om een kleine voorstelling te geven van het enorme aantal bacteriën dat zich in ons maag-darm stelsel heeft gehuisvest: elke persoon heeft op dit moment meer bacteriën in zijn of haar maag-darm stelsel dan er ooit mensen op deze aarde rond zullen lopen, nu en in de toekomst.
Darmgezondheid blijkt voor zowel mens als dier een steeds belangrijker item te worden. Er zijn vele aanwijzingen dat er relaties bestaan tussen darmgezondheid en het zich voordoen van allerlei ziekten, zoals dikke darmkanker en darmzweren. Tot voor kort werd van de dikke darm gedacht dat het slechts een opslagplaats voor onverteerbare voedingsbestanddelen was. Echter, de afgelopen 10 tot 15 jaar hebben een drastische verandering in die gedachte gebracht. Tegenwoordig wordt de dikke darm wel 'het vergeten orgaan' genoemd. In de dikke darm zijn een factor 10 meer micro-organismen aanwezig dan wij zelf uit cellen bestaan. De verschillende enzymatische (biochemische) reacties van al die verschillende micro-organismen wordt minstens even groot geschat als dat van de lever. Deze biochemische reacties zijn van belang voor zowel ziekte als gezondheid.
Zo blijkt de microbiota in de dikke darm noodzakelijk voor het volledig ontwikkelen van die darm vlak na de geboorte, omdat kiemvrije dieren - dieren zonder een microbiota - geen goed ontwikkelde darm hebben. Daaruit blijkt dat wij in symbiose met onze microbiota leven. Aan de andere kant is het juist deze microbiota die voor ziektes in de darm zorgt, zoals ontstekingsreacties en darmkanker.
De microbiota is de oorzaak voor de aanzet, of van het in stand houden van deze ziektes. Ook bij de ontwikkeling en voorkoming van colonkanker speelt de microbiota in de dikke darm een belangrijke rol. Recent onderzoek heeft aangetoond dat de microbiota bepaalde enzymatische activiteiten bevatten die procarcinogene en promutagene verbindingen om kunnen zetten in carcinogenen en mutagene stoffen (die DNA schade veroorzaken en zo bijdragen aan het ontstaan van kanker). Daarentegen zijn er ook studies gepubliceerd, die laten zien dat probiotica colonkanker in proefdieren kan verminderen, of voorkomen.
Van de triljoenen bacteriën die we bij ons dragen is maar een klein gedeelte bekend. Men schat op een 15%. Dit komt omdat deze micro-organismen zeer moeilijk te kweken zijn op voedingsbodems in het laboratorium. Hierbij zijn wel specifieke voorzorgsmaatregelen nodig, want de bacteriën kunnen niet of zeer slecht tegen zuurstof. De resterende 85% kan niet in zogenaamde reinkweek, kweek die slechts uit 1 soort van bacteriën bestaat, gekweekt worden. Dit komt omdat men in de hele wereld nog niet in staat is om voedingsbodems te verzinnen waarop die bacteriën kunnen groeien, of simpelweg omdat die bacteriën elkaar nodig hebben om te groeien en daarom dus nooit als reinkweek gegroeid kan worden.
Schattingen, die aan de hand van deze DNA technieken gedaan worden, geven aan dat er zeer waarschijnlijk meer dan 1.000 verschillende soorten bacteriën in onze dikke darm leven. Sommige schattingen hebben het over meer dan 10.000 verschillende. Haast elke dag wordt er wel een nieuwe bacteriesoort gevonden.
De DNA technieken kunnen helaas geen inzicht geven in de metabole activiteit (de verzameling van biochemische reacties) van zulke nieuw ontdekte micro-organismen, zodat het moeilijk is te voorspellen of zo'n bacterie nu gezond voor ons is, of juist niet. Toch is dat van een groot aantal micro-organismen wel bekend.
Naast gezonde bacteriën komen er in onze darm ook een heleboel ongezonde bacteriën voor. Voorbeelden hiervan zijn Escherichia coli, Salmonella, Clostridum, en Campylobacter. Deze bacteriën produceren bepaalde stoffen die ongezond voor ons lichaam zijn. Dit kunnen toxines zijn, die onze darmcellen doen afsterven en zorgen voor (bloederige) diarree, of stofwisselingsproducten van deze bacteriën, die een negatief effect hebben op ons darmepitheel.
Gezondheidvoedingbewegingen schermen met probiotica zonder rekening te houden met grondige studies, gewoonweg omdat men er de tijd niet meer voor neemt. Zo zijn er vrouwen die supplementen gebruiken, zoals de melkzuurbacterie acidophilus. Acidophilus is een nuttige melkzuurbacterie die van nature in het spijsverteringskanaal voorkomt en maagdarminfecties tegengaat. Dezelfde bacterie komt ook in de vagina voor en beschermt vrouwen tegen schimmelinfecties zoals candidiasis. Acidophilus wordt dan ook een probioticum genoemd, een bacterie die de gezondheid bevordert.
In de darm en in andere delen van het lichaam weert acidophilus schadelijke bacteriën af, waardoor de kans op infecties afneemt. Door de aanmaak van melkzuur en waterstofperoxide zorgt acidophilus er voor dat de darm gezond blijft. Deze stoffen verhogen de zuurgraad in de darm, zodat schadelijke bacteriën er minder makkelijk kunnen groeien. Onder bepaalde omstandigheden kunnen acidophilussupplementen nuttig zijn. Nog niet onomstotelijk bewezen, maar er zijn talrijke aanwijzingen dat vaginale schimmelinfecties kunnen worden voorkomen door het innemen van acidophilussupplementen. Onthoud evenwel dat, voordat je een supplement gaat gebruiken, je eerst deskundig advies moet inwinnen. En, koop alleen een betrouwbaar merk.
Andere probiotica vinden hun weg via voedingswaren, waaronder ontbijtgranen en yoghurts, maar wetenschappers beweren dat al die producten die nu over de toog verkocht worden van inconsequente kwaliteit zijn.
Zelfs Dr. Pizzorno past op van wie hij de probiotica aankoopt. Verbruikersproducten bevatten niet altijd de gewenste medisch aanvaarde bacteriële stammen, en meestal zijn de bacteriën die ze bevatten morsdood. Stig Bengmark, een hepatologist verbonden aan de Londonse Universiteit verklaarde onlangs: "De meeste firma's doen helemaal niet aan onderzoek. Ze kopen goedkope bacteriën aan van yoghurtfirma's en vertellen ons dat hun producten gezond zijn. Maar dit wordt nooit bewezen."
Zo boven, zo beneden
De microkosmos is gelijk aan de macrokosmos. De wereld is zich momenteel bewust van het concept 'globale opwarming van de aarde', hetgeen een macro-ecologische verandering inhoudt. Maar binnen in ons lichaam moeten er in de nabije toekomst misschien ook micro-ecologische veranderingen plaatsgrijpen. Vooral, omdat de gemiddelde levensduur van de mens is verhoogd. Als we dan toch langer leven, doen we er misschien goed aan om ervoor te zorgen dat ons lichaam iets langer meegaat... Want, oud worden is één ding. Gezond oud worden, is dan weeral iets totaal anders.