Boekrecensie van Het hart van het christendom door Marcus Borg

Warm en inspirerend betoog, waarin Marcus Borg laat zien dat wat men modern geloof noemt, even diep geworteld is in de traditie als wat men orthodox noemt. Een boek dat bruggen bouwt en steun biedt.

Als je de Bijbel niet meer letterlijk kunt nemen, en twijfelt of Jezus echt opstond als mens van vlees en bloed, hoe kun je dan nog christen zijn? Wat geloof je dan eigenlijk? Marcus Borg laat zien dat er een lange traditie is van anders dan letterlijk geloven, en wat de kern is die blijft staan.

- Theologie die je hart raakt.

Marcus Borg (1942) is een vooraanstaand Amerikaans theoloog, populair in progressieve kringen omdat hij in staat is de dingen 'opnieuw voor het eerst' te zien. Hij is verbonden aan verschillende universiteiten, alsook aan het Jesus seminar.

Uittreksel

Blz. 7: Voorwoord - Wat betekent christen-zijn vandaag?

In dit boek behandel ik twee totaal verschillende antwoorden op de vraag: wat betekent het vandaag om christen te zijn? Het eerste antwoord is een traditionele visie op het christendom, het andere een zich in onze dagen ontwikkelende kijk daarop. Beide treffen we aan in de kerken van Noord-Amerika en Europa en ze zorgen voor een diepe kloof tussen christenen onderling.

We leven in een tijd waarin zich conflicten en veranderingen in de kerk voordoen. Ik schrijf met overtuiging en met passie. De overtuiging is deze: het christelijk geloof gaat ergens over. In mijn eigen leven heeft die overtuiging moeten rijpen. Een jaar of twintig, vanaf mijn puberteit tot halverwege de dertig, zei het mij weinig. Om overwegend intellectuele redenen verloor het christendom zoals ik dat in mijn jeugd had leren kennen, aan betekenis.

Sinds enige tijd ben ik ervan overtuigd dat er geen serieuze intellectuele struikelblokken bestaan om christen te kunnen zijn. Je kunt op een zodanige wijze naar het christelijk geloof kijken dat dit overtuigend en onmiskenbaar betekenis aan het leven geeft in de breedste zin van het woord — een visie op de realiteit en op wat er echt toe doet in ons leven; een visie op God, op onze relatie met God en de weg van verandering. Het offer dat het christelijk geloof van ons verlangt, is uiteindelijk niet dat we ons verstand prijsgeven.

De passie: deze zienswijze delen met hen voor wie een eerdere, oudere visie op christelijk geloof niet langer zin en betekenis heeft. Dat zijn er miljoenen. Sommigen hebben de kerk verlaten en maken nu deel uit van wat de episcopaalse bisschop John Shelby Spong heel toepasslijk de 'vereniging van kerkverlaters' noemt. Anderen blijven in de kerk maar worstelen met het geloof van hun kinderjaren — hetzij omdat ze denken dat ze dat alles moeten blijven geloven, hetzij omdat ze het verwerpen maar er niets voor in de plaats krijgen. En er zijn er, vooral in de leeftijdscategorie onder de veertig, die nooit heel erg bij dc kerk betrokken zijn geweest en in het christelijk geloof weinig zien dat aantrekkingskracht op hen uitoefent, maar wel vaak snakken naar een bron van betekenisgeving en waarden.

In de afgelopen eeuwen is die gangbare visie op het christendom, dat wat ik een 'vroeger paradigma' noem, door de meeste christenen in de westerse cultuur gedeeld. En nog altijd is het een dominante stem in het Noord-Amerikaanse en West-Europese christendom, misschien wel de meest dominante. Zoals ik in hoofdstuk 1 nader zal uitleggen, beschouwt deze traditionele wijze van christen-zijn de Bijbel als de unieke openbaring van God, met nadruk op de letterlijke betekenis, en het christelijk leven vooral als geloven nu om later verlost te worden — geloof in God, de Bijbel en Jezus als de weg ten hemel. En typerend is ook dat men het christelijk geloof als de enige ware religie beschouwt.

De andere kijk op christelijk geloof, het 'zich vormende paradigma', heeft zich sinds een eeuw ontwikkeld en is pas onlangs gemeengoed binnen de grote denominaties geworden. Positief bekeken is dit paradigma het product van de ontmoeting tussen christendom en moderne en postmoderne wereld, inclusief wetenschap, historische studies, religieus pluralisme en culturele diversiteit. Iets minder positief beschouwd is dit het product van ons besef hoe het christendom heeft bijgedragen aan racisme, seksisme, nationalisme, exclusivisme en andere schadelijke ideologieën.

Dit boek probeert deze momenteel groeiende visie op het christelijk geloof te beschrijven. Het is allereerst geschreven voor mensen voor wie de eerdere visie op christen-zijn niet langer voldoet. Wat is, in deze tijd van verandering en conflicten binnen de kerk, het hart van het christelijk geloof? Wat behoort het meest tot de kern van authentiek christendom en christelijk leven?

Recensie

door Tsenne Kikke

Marcus Borg is een vooraanstaand kenner van het Nieuwe Testament. Hij is lid van het zogenaamde Jesus-Seminar, een genootschap van Nieuw-testamentici (waarvan bij uitzondering ook filmer Paul Verhoeven deel mag uitmaken). Borg schreef al vele boeken - over Jezus (uiteraard), over de relatie met andere godsdiensten, over spiritualiteit. Een van de belangrijkste werken van deze Amerikaanse theoloog is vorig jaar in het Nederlands vertaald: 'The Heart of Christianity' - 'Het hart van het christendom'.

De titel belooft niets te veel. Met dit boek wil Borg doordringen tot het hart van de christelijke boodschap. Het woord 'hart' is een veelgebruikte metafoor - ook en juist in de Bijbel. In die betekenis wordt het woord ook in dit boek gebruikt. Borg zoekt naar het kloppend hart van de christelijke traditie. Die traditie neemt Borg op in een moderne visie voor mensen van vandaag. Daarbij komt hij tot verrassende perspectieven.

Zijn boek is ingedeeld in twee hoofddelen. In het eerste deel bespreekt hij de christelijke traditie. Geloof, Bijbel, God en Jezus - elk van de thema's wordt besproken onder de noemer van 'het hart'. Geloof is de weg van het hart, de Bijbel het hart van de traditie, God het hart van de werkelijkheid, en Jezus het hart van God.

Het tweede deel gaat over het christelijk leven. Wat betekent de christelijke traditie voor het leven van christenen vandaag? Vooral in dat tweede deel komt hij (voor een progressief theoloog) tot verrassende uitspraken. Hij bepleit een herwaardering van het Bijbelse beeld van de wedergeboorte. Volgens Borg moeten we de gedachte van de wedergeboorte niet laten claimen door evangelicale christenen. Het is ook voor progressieve christenen een goed en noodzakelijk beeld om te laten zien wat de kern is van het christelijk leven. De christelijke boodschap wil mensenlevens transformeren

Tegelijk laat Borg zien dat er meer nodig is dan een persoonlijke verandering: christenen moeten ook staan voor de transformatie van de samenleving. Het één (het persoonlijke) mag niet worden uitgespeeld tegen het ander (het politiek-sociale).

De Nederlandse vertaling kreeg als ondertitel 'Modern geloof en traditie' mee. Die titel is passend. Borg weet beide goed met elkaar te verbinden in een inspirerende theologie. Het moderne zoekt Borg vooral in een historisch, metaforisch en sacramenteel verstaan van de Bijbelse boodschap. Hij noemt dit een 'nieuw paradigma'. Het staat tegenover het oude paradigma dat de Bijbel leest als een letterlijk verslag van een goddelijke openbaring. De grote waarde van dit boek ligt voor mij in het feit dat Borg die beide paradigma's wel tegenover elkaar plaatst, maar dat hij in zijn boek telkens ook probeert bruggen te bouwen tussen beide visies.

Als ik één minpunt moet noemen dan is het de vertaling. Omdat ik ook de Engelse versie las, viel me op hoe kreupel de vertaling soms is. Er staan ook regelrechte slordigheden in de tekst die een redacteur niet over het hoofd had mogen zien. Maar wie daar doorheen kijkt, houdt een mooi boek over.

- Piet van Die -

Het hart van het christendom

Marcus Borg

Korte Inhoud

Uittreksel

Recensie

Koop dit boek bij