Gemiddeld één op de tien Europeanen loopt de ziekenhuisbacterie MRSA op tijdens een behandeling in een ziekenhuis. In Nederland is het risico daarop 3 procent. Dat meldden medisch technologisch producent Eucomed en de Internationale Alliantie voor Patiëntenorganisaties (IAPO)
Artsen hergebruiken steeds vaker instrumenten die zijn gemaakt voor eenmalig gebruik. De financiële druk in de zorgsector is hoog, waardoor doktoren proberen de kosten te drukken, aldus Eucomed. Maar hergebruik draagt volgens de organisatie enkel bij aan de kosten. Bijvoorbeeld het gebruik van antibiotica neemt toe doordat er meer infecties en ontstekingen zijn.
Noordelijke EU-landen, waaronder Nederland, doen het beter dan landen als Italië en Roemenië. Daar loopt meer dan 50 procent van de patiënten het risico op een nieuw ongemak door een ziekenhuisbezoek.
In totaal lopen per jaar 3 miljoen mensen verschillende infecties op, en overlijden er 50.000 door infecties die ze oplopen in Europese hospitalen. In Nederland zijn er volgens eerdere onderzoeken jaarlijks tussen de 1.800 en 3.000 vermijdbare sterfgevallen en bestaat er voor patiënten een kans van 10 procent iets nieuws op te lopen tijdens de behandeling van een andere aandoening. De extra kosten die de 'foutjes' met zich meebrengen worden door Eucomed op 11 miljard euro per jaar geschat op Europees niveau.
Eucomed en IAPO riepen de Europese Commissie op om actie te ondernemen. De Commissie, het dagelijks bestuur van de Europese Unie, zou een platform moeten vormen waar de noordelijke landen hun kennis kunnen delen met andere lidstaten. Zo heeft Nederland een beter hygiënesysteem, bijvoorbeeld wat betreft handenwassen en quarantaine, dan veel zuidelijke EU-landen. Ook zou Brussel minimumeisen moeten stellen waaraan alle ziekenhuizen moeten voldoen.
Volgens Albert van der Zeijden, voormalig voorzitter van IAPO, moeten patiënten beter worden ingelicht: "Als mensen weten welke behandeling ze nodig hebben kunnen ze zelf een oogje in het zeil houden en opletten of ze bijvoorbeeld de juiste dosering medicatie krijgen toegediend." Bovendien moeten mensen hun voorkeuren voor een behandeling kunnen aangeven. "De dokter beslist niet over de patiënt, maar de patiënt zelf," vindt hij.
Ook ziekenhuispersoneel hebben veel kans een infectie op te lopen. Bijvoorbeeld: Meer dan 80% van de gemelde accidenten met bloedcontact zijn gerelateerd aan prikaccidenten met naalden. Gemiddeld gebeuren er 30 naaldprikongevallen per 100 bezette ziekenhuisbedden per jaar. De meeste prikongevallen treden op in de kamer van de patiënt (34%) en in de operatiekamer (24%). Het hoogste risico treedt op met holle, met bloedgevulde naalden. De meeste ongevallen gebeuren tijdens gebruik (23%) en na gebruik (voor en tijdens verwijderen) (34%). De werknemers die het meeste risico lopen zijn verpleegkundigen (44%) en artsen (15%).
Een onderzoek bij 250 medewerkers in de gezondheidszorg in een academisch ziekenhuis in het Spaanse Cadiz toonde aan dat 66% van deze ongevallen niet gemeld werd. Dit kwam doordat de betrokken medewerkers in de gezondheidszorg sedert meer dan 20 jaar op de afdeling werkten en niet geloofden dat de verwondingen een risico inhielden. Een ander onderzoek bij 384 artsen en 293 vroedvrouwen in twee NHS Trusts (Verenigd Koninkrijk) bracht aan het licht dat slechts 9% van de artsen en 46% van de vroedvrouwen deze ongevallen meldden. De artsen beschouwden het meldingsproces als te 'tijdrovend' en de vroedvrouwen geloofden niet 'dat er iets aan gedaan kon worden', alhoewel ze goed op de hoogte waren van het actieve beleid van de bedrijfsgeneeskundige diensten bij besmettingsincidenten.
Hepatitis B besmetting
Iedereen kan besmet raken met het hepatitis B -virus door onder andere bloedcontact. Een heel kleine hoeveelheid besmet bloed in een wondje is al voldoende om een infectie te veroorzaken. Bij ca. 1% van de mensen met een acute hepatitis B verloopt de ziekte dodelijk. In 10% van de gevallen is het afweersysteem niet in staat het virus te overwinnen. Dit kan leiden tot dragerschap zonder enige ziekteverschijnselen of tot een chronische hepatitis B. In beide gevallen is er sprake van besmettelijkheid, dat wil zeggen dat het virus op anderen kan worden overgedragen. Tussen het moment van besmetting en het optreden van ziekteverschijnselen zit gemiddeld 90 dagen (de incubatietijd). Per ongeluk prikken aan een gebruikte naald kan een besmetting veroorzaken. Besmetting via bloedcontact is een 'beroepsrisico' voor werkers in de gezondheidszorg.
In Europa bedraagt het aantal nieuwe hepatitis B -infecties per jaar bijna 1 miljoen. In België zijn ongeveer 7,6 % van de bevolking ooit met het HB -virus geïnfecteerd. Dit betekent dat er in Vlaanderen ongeveer 443.000 mensen ooit met HBV geïnfecteerd zijn en ongeveer 40.000 mensen zijn drager (0.7%). In Brussel en Wallonië zijn circa 300.000 mensen ooit geïnfecteerd en 28.000 zijn drager.
Hepatitis C besmetting
U kunt besmet raken met het hepatitis C -virus via bloedcontact. In België wordt het aantal HCV besmette mensen geschat op 100.000 (+/-1%). Minstens 30% onder hen zijn er zich niet van bewust aangezien ze symptoomvrij zijn. In Europa komen jaarlijks 250.000 nieuwe gevallen bij. Waarschijnlijk is tenminste 1% van de wereldbevolking chronisch drager.
Acute hepatitis C geneest veel minder vaak dan acute hepatitis B. In ongeveer 80% van de gevallen gaat hepatitis C over in chronische hepatitis. De verschijnselen duren dan langer dan 6 maanden. Het grootste gevaar is dat deze chronische hepatitis kan leiden tot levercirrose (10%-50% van de gevallen) en soms ook tot leverkanker. Bij anderen blijft het hepatitis C -virus sluimerend aanwezig, zonder ziekteverschijnselen te veroorzaken. Deze groep wordt 'drager' van het virus. Hun bloed blijft daardoor besmettelijk voor mensen. Bij ruim een derde van de patiënten met hepatitis C is het echter niet goed mogelijk aan te geven hoe de besmetting is opgelopen. Wanneer u besmet raakt met het hepatitis -C virus duurt het 1 tot 3 maanden voordat u ziek wordt (incubatietijd). De chronische ontsteking verloopt vaak sluipend met geen of zeer weinig klachten. Het kan 10 tot 20 jaar duren voordat eventuele verschijnselen optreden. Helaas bestaat er geen vaccin of ander medicijn dat beschermt tegen een besmetting met hepatitis C.
Sinds begin 2000 bestaat de standaard behandeling tegen hepatitis C uit een combinatietherapie van alfa-interferoninjecties en Ribavirinecapsules. Men dient deze injecties zelf 1x per week toe te dienen, vaak voor een periode van 6-12 maanden. Er treden vaak, vooral in het begin van de kuur, griepachtige bijverschijnselen op. Daarnaast kan de behandeling de vermoeidheidsklachten tijdelijk verergeren en ook kunnen mensen hierdoor lusteloos en geïrriteerd worden. Vaak is begeleiding van een arts verstandig. Ongeveer 45-50% van de patiënten geneest met deze behandeling. Maar ook met de huidige combinatietherapie is niet iedereen te genezen.
Tenslotte hebben we nog HIV besmetting, maar daar hebben we reeds enkele nieuwsberichten aan gewijd.
Gezondheidszorg
Door onnodige fouten vallen er in de Nederlandse gezondheidszorg enkele duizenden doden per jaar. Nog meer mensen houden aan onnodige fouten blijvend letsel aan over. De zorg kan en moet veiliger, schreef de inspectie in de Staat van de Gezondheidszorg 2004 over patiëntveiligheid van geneesmiddelen en medische hulpmiddelen in zorginstellingen en thuis.
In hospitalen zijn actieve fouten menselijke fouten, die in drie groepen kunnen worden onderverdeeld, te weten: vergissingen, tekort aan kennis en bewuste protocolafwijkingen.
- Vergissingen treden op als een zorgverlener bezig is met routinematige handelingen. Indien de zorgverlener ineens wordt afgeleid door een telefoontje of een hulpvraag, wordt de volgorde van de routinematige handelingen verstoord, en is het mogelijk dat een onderdeel vergeten of verkeerd uitgevoerd wordt.
- Kennis gerelateerde fouten treden eveneens op als iets onverwachts gebeurt. Er is geen geschikt protocol voor de nieuwe situatie. Het komt dan aan op het creatief toepassen van de kennis van de zorgverlener. Meestal proberen mensen alsnog de situatie zo te interpreteren dat er weer een protocol kan worden toegepast. Soms gaat dit dan voorbij aan het feitelijke probleem.
- Bewuste protocolafwijkingen treden bijvoorbeeld op als zorgverleners, al dan niet onder tijdsdruk, proberen het werk sneller af te krijgen, of als men het gevoel heeft dat procedures niet van toepassing zijn.
Tevens overlijden honderden mensen per jaar onnodig door het voorschrijven van geneesmiddelen die schadelijk voor hen zijn. Vooral ouderen vormen een risicogroep. Het gaat om fouten die voorkomen kunnen worden, zoals het uitschrijven van recepten die niet geschikt zijn voor ouderen of het voorschrijven van te hoge doseringen.
Naast ouderen vormen kinderen een kwetsbare groep omdat huisartsen steeds vaker antidepressiva voorschrijven. De kans dat kinderen zelfmoord plegen is groter als zij deze middelen slikken.
De registraties van foutencommissies verschillen sterk per ziekenhuis. Niet alle incidenten worden aan deze commissies gemeld en lang niet altijd worden er maatregelen genomen om fouten te herstellen en in de toekomst te voorkomen.
De inspectie adviseerde de minister een landelijk registratiesysteem voor fouten in te voeren om de risico's in de zorg systematisch in kaart te kunnen brengen. Door fouten te melden kunnen de oorzaken worden onderzocht en herhalingen worden voorkomen. Hierbij moet het mogelijk zijn om anoniem te melden. Alhoewel - indien meldingen niet anoniem worden gedaan, is het mogelijk om aanvullende informatie bij de melders te verzamelen.
De Inspectie voor de Gezondheidszorg wil het aantal vermijdbare doden dat in ziekenhuizen valt drastisch verlagen. Het vermijdbare dodental van 1.735 is lager dan aanvankelijk werd gevreesd, maar toch vindt Inspecteur-generaal Gerrit van der Wal het cijfer onaanvaardbaar, vooral omdat we weten wat we eraan kunnen doen.
"Het is goed dat we nu eindelijk cijfers hebben uit eigen Nederlands onderzoek en ons niet langer hoeven te baseren op buitenlandse studies. Internationaal gezien doet Nederland het relatief niet slecht. Maar toch is er geen reden voor zelfgenoegzaamheid. Ter vergelijking: het aantal mensen dat dagelijks in ons land onnodig en dus vermijdbaar overlijdt door de wijze waarop we zorg verlenen in ziekenhuizen, is twee keer zoveel als door ongelukken in het verkeer. En daar besteden we jaarlijks dertig miljoen aan om dat sterftecijfer omlaag te brengen," aldus Inspecteur-generaal Van der Wal.
De landelijke campagne om gezondheidsschade (sterfgevallen en blijvende gezondheidsschade) omlaag te brengen bestaat uit het in alle ziekenhuizen toepassen van een aantal bewezen effectieve verbeterinterventies. Van der Wal : "Aangetoond is dat veel ziekenhuisinfecties te voorkomen zijn door consequent de infectiepreventierichtlijnen toe te passen, die we allang kennen. Ook het normaal toepassen van richtlijnen om longontstekingen te voorkomen bij beademingspatiënten op de intensive care voorkomt veel onnodige sterfte. Zo zijn er nog een aantal betrekkelijk simpele bewezen effectieve interventies die onnodige sterfte en schade voor de patiënt kunnen voorkomen, zoals ook een 'time out procedure' vóór het begin van een operatie: dit voorkomt bijvoorbeeld links-rechts verwisselingen."
Naast het aantal vermijdbare dodenaantal van 1.735, liepen er in Nederland in 2004 van de ruim één miljoen opgenomen patiënten 76.000 van hen gezondheidsschade op. Bij 30.000 patiënten was deze schade met onze huidige kennis vermijdbaar. Zesduizend patiënten liepen blijvende schade op. Dit bleek uit een studie van het NIVEL en EMGO Instituut in opdracht van de Orde van Medisch Specialisten.
En ja... je hebt het goed gelezen: in 2004 werden iets meer dan één miljoen mensen opgenomen. Wat een geluk dat er meer dan 1 miljoen mensen in Nederland leven, en dat die hospitaalfabrieken zo goed te doen hebben. Misschien moeten we er wél rekening mee houden dat - indien hospitalen er in slagen om elke patiënt meermaals te laten terugkomen - we dan kunnen zeggen dat ze geen 1 miljoen, maar slechts 250.000 'unieke bezoekers' hebben ... en dat klinkt dan weer iets positievers voor de anderen, voor de meer gezondere mensen.
Zo zie je dan weer hoe geduldig cijfers zijn, en hoe je er alle kanten mee kunt opgaan, afhankelijk van wat je de lezer wilt brengen.
Nota: Afbeeldingen en talrijke artikelen uit 2008 werden achteraf verwijderd, omdat ze verouderd waren - of, ze namen teveel schijfruimte in beslag.