Originele titel: Descartes
Ettore Lojacono
|
Type:
|
Hardcover
|
|
Uitgever:
|
Veen Magazines
|
|
Gewicht:
|
Onbekend
|
|
Aantal Pagina's:
|
160
|
|
ISBN:
|
90-8571-125-8
|
|
ISBN-13:
|
978-90-8571-125-4
|
|
Categorie:
|
Filosofie
|
|
Richtprijs:
|
€ 34,5
|
Korte Inhoud
René Descartes is vooral bekend van zijn beroemde 'Ik denk, dus ik ben'. Die zin was de uitkomst van een poging om aanalles te twijfelen: je kunt aan alles twijfelen, behalve aan het feit dat je denkt.
In zijn tijd was Descartes echter vooral bekend als een belangrijk wetenschapper. Hij bedacht de functieleer in de wiskunde en leverde belangrijke bijdragen aan onder meer de optica, de muziektheorie en de anatomie. Dit mooi geïllustreerde boek beschrijft de wetenschappelijke kant van de grote filosoof, wiens werk het begin van de Verlichting inluidde. Descartes werkte ruim twintig jaar lang in Nederland.
Uittreksel
René Descartes was allerminst een solitaire denker, zoals vaak is beweerd. Hij heeft juist scherpzinnig en actief deelgenomen aan veel culturele discussies die in de eerste helft van de zeventiende eeuw gevoerd werden. Juist door de confrontatie aan te gaan met andere geleerden, vertegenwoordigers van zowel de traditie als de moderne tijd, heeft hij zijn theorieën, die ook in onze tijd nog succesvol zijn, grotendeels opgebouwd en bevestigd.
Door Descartes' werken tegen deze achtergrond te lezen - een aanpak die verschilt van veel klassieke interpretaties van zijn werk - willen we het leven reconstrueren en het denken terugvinden van een van de filosofen die het meest heeft bijgedragen aan de totstandkoming van het moderne denken. De auteur van de Discours de la Méthode (Over de methode), die Nederland als zijn tweede vaderland had gekozen, leefde in een woelige periode van de Europese geschiedenis. In zijn werk zijn echo's te horen van de Dertigjarige Oorlog en de godsdienstoorlogen die het oude continent gedurende de eerste helft van de zeventiende eeuw opschrikten. Descartes' omgang met zowel eenvoudige handwerkslieden als met alledaagse of hoge vertegenwoordigers van de geestelijkheid, met de adel van de hoogste kasten van Europa, stond altijd in het kader van vriendschap, zoals blijkt uit zijn indrukwekkende correspondentie. Het is een rode draad in zijn onuitputtelijke bespiegelingen, waarmee hij uitzonderlijk originele resultaten heeft behaald op de meest verschillende gebieden van het weten, van de wiskunde tot de sterrenkunde, van de anatomie en de fysiologie tot de menselijke gevoelens.
Anders dan in de cultuur van het humanisme en de renaissance, is de mens volgens Descartes' wereldopvatting niet langer een microkosmos. Elk antropomorfisme sneuvelt; als de mens alleen over zichzelf zou nadenken, zou hij geen enkele verklaring meer vinden voor wat er buiten hem gebeurt. Nu is hij toeschouwer van de wereld en - dit is het voorrecht van de mens - doel van de wetenschap, want voor Descartes moesten de wetenschappelijke resultaten altijd het nut voor de menselijke soort.
In zijn oeuvre is geen duidelijk onderscheid aan te brengen tussen wetenschappelijke en filosofische werken. Hij achtte de wetenschap zeer hoog en zou beslist niet met zoveel volharding hebben gewerkt aan de constructie ervan, als hij er niet van overtuigd was geweest dat hij haar kon laten steunen op stevige, diepgewortelde fundamenten. Fundamenten zoals die van een metafysica in een nieuwe vorm, die de bestaande orde van vormen die gecultiveerd en onderwezen werden door de vertegenwoordigers van de traditie, omverwierp.
Over René Descartes, wiens ideeën constant gevoed werden door een intens verlangen om het weten te bevrijden van elke vorm van vooroordeel of, zoals hij het graag noemde, van 'onware gedachten', bestaat een zeer uitgebreide geschiedschrijving. Vlotte levensschetsen, die een oppervlakkig maar toch correct beeld van hem geven, ontbreken hierin niet. Wij zijn echter van mening dat we zijn uitgebreide werk ook anders kunnen lezen. Enerzijds met oog voor bepaalde aspecten van zijn persoonlijkheid en van de maatschappij waarin hij gevormd is - aspecten die vaak vergeten of geminimaliseerd zijn tot curiositeit of anekdote. Anderzijds door een onbevangen blik die zich heeft ontdaan van de clichés waarvan soms zelfs de belangrijkste Descartes-kenners zich niet hebben weten te distantiëren.
Het werk van de filosoof die we op deze manier willen belichten, is niet dat van een burger met één vaderland. Descartes beschouwde zowel zijn geliefde Frankrijk als Nederland als zijn vaderland. Hij bracht ongeveer tweeëntwintig jaar van zijn leven door in de Verenigde Provinciën. Hier sloot hij vriendschappen, koesterde hij liefdes, treurde over de gevolgen van de politieke strijd die er gestreden werd en schreef en publiceerde er het merendeel van zijn werken, die vervolgens verspreid werden in veel Europese landen dankzij de schitterende uitgaven van Elzevier en Blaeu. Hij was geen solitaire denker, zoals zijn houding soms heeft doen vermoeden. Sommige tijdgenoten dachten zelfs dat zijn naam was afgeleid van het Franse d'escartes (terzijde), en grote historici, zoals Robert Lenoble en René Pintard, schetsten hem als een eiland van eenzaamheid. Descartes was een geleerde die weliswaar tijdens het uitwerken van zijn gedachten de voorkeur gaf aan solitaire reflectie, maar die ook heeft gecorrespondeerd met alle grote wetenschappers van zijn tijd. Hij beschouwde zijn werk als een voortdurende dialoog en zocht de confrontatie op als middel om bevestiging te vinden van de validiteit van de resultaten van zijn onderzoeken.
De reden van het succes van het denken van René Descartes is niet, zoals vaak op scholen gebeurt, alleen te baseren op zijn twee werken Discours de la Méthode (Over de methode) en Meditationes de prima philosophiae (Meditaties over de eerste filosofie). Overigens wordt de Discours daarbij willekeurig gescheiden van de wetenschappelijke essays La Dioptrique (Dioptrica), Les Météores (Meteoren) en La Géométrie (Meetkunde) met de proposities van een aantal van zijn bijzonderste specifiek wetenschappelijke ontdekkingen, en Meditationes van de verhandeling Réponses aux objections (Antwoorden op de bezwaren). Juist in deze verhandeling worden die bevindingen geplaatst in het kader van het culturele milieu waarin en waartegen de auteur dit werk, dat een radicale verandering geeft van de opvatting van de metafysica, heeft opgezet.
De filosoof weerklinkt in zijn gehele corpus. In zijn Regulae ad directionem otgenii (Regels om richting te geven aan het verstand), een authentieke en unieke wetenschapstheorie van de moderne tijd. In Le Monde (De Wereld) en l'Homme (De Mens), twee essays die samen een werk vormen dat oogt als een fabel, maar waarin in feite een kosmologie en een fysiologie worden voorgesteld die bevrijd zijn van alle traditionele opvattingen. In de briljante dialoog La recherche de la vérité par la lumière naturelle (Inquisitio veritatis per lumen naturale).
Recensie
door
Tsenne Kikke
"Je pense, donc je suis... " Eindelijk wordt een deel van deze reeks gewijd aan één van de bekendste wetenschappers van de geschiedenis, die tevens bekend staat als een groot denker, een filosoof van zijn tijd. Net als alle andere delen van deze rijke en bijzonder aan te raden reeks, krijgen we ook hier een zeer deftige en kwaliteitsvolle biografie, dat niet enkel een beeld van de man en de mens weet te brengen, maar ook op een toegankelijke en heldere wijze het oeuvre brengt van de wetenschapper en denker.
Deze gehele reeks munt uit in de manier van aanpak, want het is niet zomaar een vulgariserend werk, maar tegelijkertijd blijft het toegankelijk voor de mensen die op een concrete manier inzicht willen verschaffen in het wetenschappelijk werk van de grote en minder bekende figuren uit deze wereld, en waarbij op een overzichtelijke wijze toch wel wetenschappelijke kennis wordt overgedragen. Dat evenwicht is wel degelijk een specifieke kenmerk van deze biografieën.
Ook met dit boek gaan we op zoek gaan naar de belangrijke momenten en ontwikkelingen van het (wetenschappelijke) leven van Descartes. Het is een opmerkelijk boek, omdat voor de meesten onder ons deze man (te) vaak beperkt blijft tot de alom bekende uitspraak, die vaak niet meer in zijn context wordt geplaatst, en dus niet meer de juiste impact weergeeft. Maar Descartes is meer dan dat, is meer dan het rationeel filosoferen. En dat ontdekken we met dit uitmuntende boek. Een boek, dat stap voor stap de ontwikkeling van het oeuvre van deze man in kaart weet te brengen, op een erudiete en intelligente, heldere manier. Een echte aanrader, als de zoveelste in de rij van boeken in deze reeks.
|