Daodejing

Laozi

	Type:	Paperback
	Uitgever:	Atlas
	Gewicht:	140 gram
	Aantal Pagina's:	120
	ISBN:	90-450-1689-3
	ISBN-13:	978-90-450-1689-4
	Categorie:	Boeddhisme
	Richtprijs:	€ 15

Korte Inhoud

De Daodejing is een van de kleinste werkelijk grote werken van de wereldliteratuur en het basisboek van het taoïsme. De Daodejing kan met principes als niet-forceren het leven van een mens veranderen. Het boek kan helpen de natuurlijkheid te hervinden waarmee het mogelijk is vanzelf te leren, vanzelf te werken, vanzelf een kind op te voeden, vanzelf te schrijven, schilderen of beeldhouwen. Ook in het Westen vinden steeds meer mensen in de Daodejing oplossingen voor hun problemen en richtlijnen voor verandering. Talloze grote bedrijven en organisaties doen er, vaak onder begeleiding van consultants, hun voordeel mee.

Vertaler-auteur Bartho Kriek las al jaren verschillende vertalingen van de Daodejing, en heeft nu uit het klassiek Chinees en een beperkt aantal Engelse en Nederlandse teksten de vertaling gemaakt die hij aldoor miste, een die de mystiek, de raadselachtigheid en de paradoxen zo veel mogelijk intact laat en de lezer niet uitnodigt tot studie maar tot mijmeren, tot ontdekken en verwerken. In handzaam formaat, met nawoord, verantwoording en een begrippenlijst.

De Nederlandse sinoloog dr. B.J. Mansvelt Beck, wetenschappelijk medewerker aan de Universiteit Leiden, maakte deze vertaling rechtstreeks uit het Chinees. Hij schreef een korte inleiding met een toelichting op de Daodejing, de vertaalproblematiek van de Daodejing en de verschillen tussen deze en de gebruikelijke versies.

Uittreksel

Blz. 9: De Weg waarover men kan spreken, is niet de eeuwige Weg,

De naam die men kan noemen, is niet de eeuwige naam.

Naamloos is het begin van hemel en aarde,

Benaamd is de moeder van de tienduizend dingen.

Daarom: wie altijd zonder begeerte is, ziet zijn wonderen,

Wie altijd begeerte heeft, ziet zijn verschijnselen.

Deze beide verschijnen samen, maar verschillen van naam,

En beide noemen we mysterieus,

Mysterieuzer dan mysterieus,

Poort van alle wonderen.

Blz. 107: Ik heb gekozen voor een zo sober en strikt mogelijke vertaling van wat nog steeds beschouwd wordt als de standaardtekst, de versie van Wang Bi. Hierbij heb ik voornamelijk gebruik gemaakt van het klassieke Chinees van Wang Bi (zie de link op www.daodejing.nl), van de Nederlandse vertaling van Duyvendak, van de Engelse vertaling van Lau, van de Nederlandse vertaling van de Engelse versie van Henricks met inleiding van Mansvelt Beck, en van de Engelse vertalingen van Ryden en Wu.

De Nederlandse uitgave van de sinoloog Duyvendak is uitstekend maar helaas niet meer verkrijgbaar. Een nadeel, zoals al aangegeven, is dat de lezer min of meer tot bestuderen gedwongen wordt. De tekst bevat bovendien allerlei toevoegingen tussen haakjes, alle bedoeld om een zo precies mogelijke weergave te bieden in plaats van een zo goed mogelijke leeservaring. De vele verbeteringen en verplaatsingen van tekstfragmenten door Duyvendak lijken een logisch gevolg van zijn uitgebreide studie van Chinese vertalingen en commentaren. Ik heb ze op een enkele uitzondering na niet overgenomen en me wat dat betreft meer gehouden aan het Chinees op bovengenoemde site en de Engelse vertaling van Lau.

De Engelse vertaling van Lau maakt een uitstekende indruk en lijdt nauwelijks aan het welbekende euvel van Engelse vertalingen dat er veel in gladgestreken wordt. Wel verschilt hij op veel plaatsen sterk van Duyvendaks tekst: de tekst van Lau bevat meer voorschriften en is daardoor meer moralistisch getint dan die van Duyvendak. Mijn voorkeur ging uit naar de niet-moralistische interpretaties.

De inleidingen van Mansvelt Beek zijn van grote waarde geweest bij de totstandkoming van deze uitgave. Zijn uitgave van de Heshanggong-versie heb ik geraadpleegd, maar nauwelijks gebruikt vanwege de grote verschillen met de Wang Bi-versie.

De Nederlandse vertaling van Henricks naar de in 1974 gevonden Ma-Wang-Tui-teksten heb ik geraadpleegd en uiteindelijk vrijwel niet gebruikt omdat ze sterk parafraserend is en dus een heel ander doel lijkt te dienen dan deze uitgave.

De Engelse vertaling van Ryden is bijzonder vanwege de vele aan de natuur gerelateerde vertaaloplossingen, zoals de Melkweg als symbool voor de Weg (door mij niet overgenomen), en de Donder als 'grootste klank' (door mij in HA wel overgenomen). Als een van de weinige vertalers bleek hij weet te hebben van de theorie achter tai chi.

Tot slot heb ik de Engelse versie van Wu gebruikt, die hier en daar nogal gladstrijkt, verfraait en zelfs uit de bocht vliegt, maar ook vol vondsten zit. De vrijheden die Wu zich hier en daar heeft veroorloofd, waren voor mij een aanmoediging om dat nou juist niet te doen.

Veel regels van de Daodejing rijmen, en voor diverse vertalers is dat aanleiding geweest tot vele, vaak ingewikkelde 'verbeteringen' waarbij soms uit alle macht getracht werd het rijm te handhaven of te herstellen. Ik heb gekozen voor een vertaling zonder rijm.

Een ander interessant aspect is de datering van de verschillende regels. Aan het taalgebruik vallen volgens Lau en Duyvendak grote tijdsverschillen af te lezen. Lau heeft oudere, rijmende regels voor de lezer herkenbaar gemaakt door ze te laten inspringen. Hoe een goed idee dat ook leek en hoe verleidelijk het ook was, om de lezer niet af te leiden heb ik die inspringingen niet overgenomen.

Als men op de wengu-site met de muis over een karakter gaat, dan verschijnt de pinyin-transcriptie in beeld samen met de meest courante Engelse vertalingen erachter. Door de Chinese karakters te raadplegen was ik in staat de verfraaiingen en gladstrijkingen te vermijden die vele vertalingen kenmerken. In een aantal gevallen behoedde de Chinese tekst me voor een al te bondige vertaling.

Dankzij vooral de vertaling van Duyvendak, de Engelse tekst van Lau, en de klassieke Chinese tekst op internet, kon ik me beperken wat het aantal bronteksten betreft, een groot voordeel bij zo'n mer à boire.