Bijbelse encyclopedie

Recensie

door Tsenne Kikke

---

Wat kun je in een tijd van Wikipedia en andere internetbronnen nog met een Bijbelse Encyclopedie in boekvorm? Heel wat, want dit boek, met liefst achthonderd bladzijden aan achtergrondinformatie over allerlei onderwerpen, helpt je de Bijbel en het geloof beter te begrijpe

De Ammonieten, Amorieten en Amelekieten; het zijn begrippen die je als Bijbellezer misschien wel eens hebt gehoord, maar die geen betekenis hebben als je de achtergrond niet kent. En de naam Mefiboset - de zoon van Saul en Rispa - zou je net zo gemakkelijk toe kunnen schrijven aan Tolkiens 'The Lord of the Rings' waarin kleurrijke namen als Sméagol (Gollem) voorkomen.

Het overkomt je niet met de onlangs verschenen Bijbelse Encyclopedie. Het is een geheel herziene, geactualiseerde uitgave van het naslagwerk dat in 1950 voor het eerst verscheen. Dat gebeurde destijds onder redactie van prof. dr. F.W. Grosheide, F.J. Bruijel, dr. A. van Deursen en prof. dr. W.H. Gispen.

Laatstgenoemde zou ook deel uitmaken van de redacties van verschillende volgende edities. In de loop der jaren verschenen negen drukken, waarvan de meeste in meerdere of mindere mate gekenmerkt werden door herzieningen en uitbreidingen.

Voor de tiende druk is de Bijbelse Encyclopedie geheel aangepast aan De Nieuwe Bijbelvertaling (NBV), die in 2004 verscheen. Daarnaast is de tekst geheel gereviseerd en gemoderniseerd. Honderden lemma's (begrippen) zijn intensief geredigeerd. Hier en daar werden artikelen gecomprimeerd of weggelaten om de encyclopedie beter aan te laten sluiten bij de gebruiksbehoeften van de hedendaagse bijbellezer. Het moet wat korter en bondiger tegenwoordig. Gezien het lettertype - ongeveer de standaard 'Bijbelse' grootte - had het boek anders nóg wel dikker kunnen uitvallen.

Het mooie van de Bijbelse Encyclopedie is dat Bijbelverhalen meer voor je gaan leven. Je snapt meer van tekstgedeelten die je leest in de Bijbel of die je 's zondags van de kansel hoort. Zoals dat de farizeeën een Joodse godsdienstige politieke partij waren die na de val van Jeruzalem als enige partij bleef bestaan. De naam betekent waarschijnlijk 'afgescheidenen'. De partij werd kort voor de tijd van de Makkabeeën gesticht. Diezelfde Makkabeeën steunden aanvankelijk de Farizeeën, maar lieten hen later vallen en bestreden de partij zelfs. Wie dan vervolgens doorbladert naar de verwijzing van Makkabeeën, leest daar waar die naam vandaan komt.

De familie van de Makkabeeën heeft haar naam te danken aan het feit, dat Judas, de derde zoon van priester Mattatias, zo genoemd werd. Men leidt de naam meestal af van het Hebreeuwse maqqèbét = hamer. Tijdens de onderdrukking van het Joodse volk door Antiochius IV Epifanus (175-164 vc) organiseerde priester Mattatias een opstand.
Het boek bevat de uitleg en betekenis van een ongekende lijst aan Bijbelse namen (Noömi, lieflijkheid), (Metuselach, man van de speer), (Hillel, Hij heeft geprezen).

Salomo zou nu gezien worden als een van de meest pompeuze koningen ooit, een tycoon, als je de cijfers van zijn 'bezit' leest. Hij beschikte over 40.000 paarden, had zevenhonderd vorstinnen als vrouw en driehonderd bijvrouwen. Salomo bouwde in zeven jaar de tempel in Jeruzalem. Over zijn paleis deed hij dertien jaar. Hij dichte drieduizend spreuken en 1005 liederen over planten, bomen, struiken, vogels en vissen.

Je leest ook dingen die je echt niet kunt weten, of waar je gewoon overheen leest als je de achtergrond niet kent. Zoals over de 'doorboorde oren' uit het Bijbelboek Exodus. Wanneer een slaaf in het jaar van zijn vrijlating te kennen gaf bij zijn heer te willen blijven, moest deze als blijvend kenteken, tegen een deur(post) aan, een van de oorlelletjes van de slaaf met een priem doorsteken.

Ook verduidelijkt dit naslagwerk dingen die heel vaak voor waar worden verkondigd. Bijvoorbeeld dat de vroege kerk uit huisgemeenten bestond. Wat in ieder geval vaststaat is dat men het zelf geen 'huisgemeente' noemde. Het woord komt namelijk in het Nieuwe Testament niet voor. Over het wezen van de huisgemeente daarover wordt wel gesproken, onder meer in de Bijbelboeken Romeinen, Filemon en 1 Korintiërs. De leden van de huisgemeente waren waarschijnlijk de huisgenoten, de slaven en de vrienden. Er was sprake van een gemeente en er waren godsdienstoefeningen die werden gehouden in wiens woning de gemeente samenkwam. Diegene die daar woonde had de leiding. Deze groepen gingen waarschijnlijk al snel over in grotere samenkomsten.

Het is ook een boek waarin je tal van zaken over de algemene en Bijbelse geschiedenis leest, bijvoorbeeld over Nero (37-68), berucht als een van de grootste christenvervolgers. Hij werd op zijn zeventiende (!) tot keizer uitgeroepen. Aanvankelijk regeerde hij helemaal niet; hij liet hij dat over aan zijn ministers Seneca en Burrus. Zelf wijdde hij zich aan vermaak, drank, seks en kunst. Nero kwam door omgang met de verkeerde vrienden op het slechte pad. Niets nieuws onder de zon dus. Toen de stad Rome in het jaar 64 werd geteisterd door een grote brand schoof hij de schuld op de christenen, die daarom fel werden vervolgd. Petrus en Paulus kwamen om bij deze vervolgingen. Nero kwam aan zijn einde omdat hij - nadat een ander, Galba, tot keizer werd gekroond - de hand aan zichzelf sloeg.

Op het gebied van archeologie, geografie en de materiële cultuur van het Oude Testament werden artikelen geredigeerd en nieuwe artikelen geschreven door dr. K.J.H. Vriezen. Dr. M. Dijkstra deed hetzelfde op het terrein van godsdiensten en enkele realia, zoals maten en gewichten, in de tijd van het Oude Testament. Op het gebied van de archeologie van het Nieuwe Testament leverde dr. K. van Bekkum enkele bijdragen.
De Bijbelse Enclyclopedie is een zeer fraai naslagwerk.

- Lodewijk Born -