Het andere Iran

Peyman Jafari

	Type:	Paperback
	Uitgever:	Ambo | Anthos
	Gewicht:	Onbekend
	Aantal Pagina's:	216
	ISBN:	90-263-2191-0
	ISBN-13:	978-90-263-2191-7
	Categorie:	Moderne Geschiedenis
	Richtprijs:	€ 17,95

Korte Inhoud

Ons beeld van Iran wordt beheerst doordat van zijn omstreden conservatieve president: Ahmadinejad zou de Holocaust ontkennen, zou Israël het liefst van de kaart geveegd zien worden en werkt openlijk aan de ontwikkeling van een kernwapen. Tegelijk zien we foto's van moderne, stadse Iraanse vrouwen, met westerse zonnebrillen en een iPod.

Wat is het ware Iran? In een toegankelijk geschreven boek schetst Peyman Jafari de ontwikkeling van het land sinds de revolutie van 1979: van de opkomst van ayatollah Khomeini en zijn politieke islam, de gijzeling van Amerikaans ambassadepersoneel tot de Iran-Irakoorlog en de meest recente politieke ontwikkelingen.

Het andere Iran corrigeert het eenzijdige beeld van Iran als het 'islamistische' en 'nucleaire' gevaar voor het Westen. Het laat zien dat verleden en heden van Iran door velerlei factoren gevormd zijn: impulsen voor democratisering, sociale bewegingen

van vrouwen, studenten en vakbonden, intellectuele debatten vanuit religieuze en seculiere perspectieven en de rol van grote mogendheden zoals Rusland, Engeland en de Verenigde Staten.

Uittreksel

Blz. 9: Inleiding

Sinds de revolutie van 1979 die de sjah van zijn Pauwentroon stootte, staat Iran onafgebroken in de schijnwerpers. Het land rolt van de ene internationale controverse in de andere: de gijzeling van het Amerikaanse ambassadepersoneel, de oorlog met Irak, de fatwa tegen Rushdie, de steun aan Hamas en Hezbollah en het nucleaire programma. Ook de interne ontwikkelingen brengen het land regelmatig in het nieuws: de strijd tussen hervormers en conservatieven, de rol van de ayatollahs, de protesten van vrouwen en de schending van mensenrechten.

Drie decennia later blijft de Iraanse Revolutie intrigeren, vooral door de paradoxen waarmee ze het land heeft opgezadeld. De krachten die ze losmaakte, zijn nog lang niet uitgewerkt. Net als bij andere revoluties is het eigenlijk nog te vroeg om met enige zekerheid een oordeel te vellen. Toen in 1953 de Chinese premier Zhou Enlai in Genève was voor onderhandelingen over de Koreaanse Oorlog, vroeg een journalist wat hij van de Franse Revolutie vond. Hij antwoordde: 'Het is nog te vroeg om te zeggen.' Dit gevleugelde antwoord bevatte een kern van waarheid. Historische gebeurtenissen op de schaal van revoluties zijn als een steen in een vijver, waarvan de golfjes vele decennia later nog het oppervlak kunnen beroeren. Met de Iraanse Revolutie is het niet anders. Het is misschien te vroeg voor een definitief oordeel, maar 1979 is een onvermijdelijk referentiepunt voor wie de recente ontwikkelingen in Iran en de regio wil begrijpen.

Het omgekeerde is ook waar. Wie naar het verleden kijkt, doet dat met de ogen van vandaag. Daarom is elke geschiedenis een geschiedenis van het heden. De grote thema's, conflicten en dominante machten van het moment kleuren onze kijk op het verleden.

In het geval van Iran zijn er twee actuele thema's die onze blik sterk hebben gekleurd. Het eerste is de 'War on Terror' na 11 september 2001. Na de afschuwelijke aanslagen op New York plaatste de Amerikaanse president George W. Bush Iran in de 'As van het Kwaad' en bezette de buurlanden Afghanistan en Irak. Door de oorlogsdreigementen van de vs en het nucleaire programma van Iran liepen de spanningen tussen beide landen hoog op. Het tweede thema is de opkomst van het islamitisch fundamentalisme. Sinds de Iraanse Revolutie is er niet zo vaak en heftig over islam en politiek gedebatteerd als na 11 september 2001. De Islamitische Republiek van Iran wordt als een van de drijfveren achter de groei van de fundamentalistische en antiwesterse islam gezien.

Deze twee thema's vormen als het ware de bril waarmee velen naar Iran kijken. Het resultaat is een sterk vertekend beeld. Iran wordt gezien als een land dat geregeerd wordt door mullahs met de intelligentie van een pistachenootje, dat atoomwapens bouwt tegen het Westen en dat gedreven wordt door religieus fanatisme.

Het dominante beeld van Iran wordt niet alleen door de thema's terrorisme en fundamentalisme bepaald, maar ook door de manier waarop ze geïnterpreteerd worden. Sinds het verschijnen van Samuel Huntingtons The Clash ofCivilizations begin jaren negentig heeft het idee postgevat dat de wereld verscheurd wordt door de botsing tussen de islam en het Westen. Huntington was een prominent lid van het American Enterprise Institute, een neoconservatieve denktank waar Ayaan Hirsi Ali werkt. Het is dan ook geen toeval dat het idee van de 'botsende beschavingen' in Nederland onder andere door haar gepopulariseerd is.

De aanhangers van de 'botsing tussen beschavingen' gaan uit van een mythische essentie in de islam die landen als Iran in de richting van dictatuur, terrorisme en botsing met het democratische en seculiere Westen drijft. Terwijl het Westen gekenmerkt wordt door dynamiek, worden de islamitische landen als statisch gezien. Alles wat zich voordoet, wordt uiteindelijk tot de islam teruggevoerd. Deze overdreven obsessie met de islam heeft ervoor gezorgd dat de rol van politiek, sociale tegenstellingen en economische ontwikkelingen aan onze ogen onttrokken wordt. Ironisch genoeg zijn het juist de conservatieven in Iran die denken dat hun versie van de islam het allesbepalende zou moeten zijn. Ook zij geloven, net als hun neoconservatieve collega's in het Westen, in de uitzonderlijkheid van de islamitische landen die democratie, vrouwenrechten en allerlei vrijheden onmogelijk zou maken.

Wie de 'botsing tussen beschavingen' als vertrekpunt neemt, komt onvermijdelijk uit bij banale 'analyses' of eindigt met oorlogsverklaringen. Wie ervan uitgaat dat de inwoners van Iran in essentie verschillen van ons hier in het Westen, gaat geloven in de clichébeelden waarmee we worden doodgegooid. Er staat altijd wel een camera klaar om een menigte gesluierde vrouwen of een groep bebaarde mannen die 'dood aan Amerika' roepen op ons tv-scherm te brengen. Ze bevestigen het beeld dat Iraniërs bezeten zijn door een religie die aanzet tot vrouwenonderdrukking en antiwesterse sentimenten.

In de afgelopen jaren wordt gelukkig het clichébeeld van Iran steeds vaker genuanceerd door journalisten en schrijvers die onze aandacht vestigen op de paradoxen van Iran. Hun verhaal wordt gedomineerd door hippe jongens die de islamitische regels aan hun laars lappen en chique dames die met Gucci-tassen en Hermès-sjaaltjes op straat flaneren.