ZenBoeddhisme

Michel Dijkstra

	Type:	Paperback
	Uitgever:	Ambo \| Anthos
	Gewicht:	315 gram
	Aantal Pagina's:	234
	ISBN:	90-263-1807-3
	ISBN-13:	978-90-263-1807-8
	Categorie:	Boeddhisme
	Richtprijs:	€ 17,95

Korte Inhoud

Zen. Het woord roept als vanzelf associaties op met een relaxte levenshouding, onthaasting en minimalistisch ingerichte kamers. Elke zichzelf respecterende drogisterijketen heeft tegenwoordig wel een aantal beautyproducten of zoetgeurende wierook met een verwijzing naar deze naam. En populaire tijdschriften roepen hun gestreste lezers op om meer zen in hun leven toe te laten, zodat zij weer helemaal tot zichzelf kunnen komen.

In 'Zenboeddhisme' laat Michel Dijkstra zien dat er achter deze clichébeelden een eeuwenoude en rijkgeschakeerde denktraditie schuilgaat. Deze filosofie, die ontstond in India en China en tot rijping kwam in Korea en Japan, staat in het teken van het loslaten. Wie deze levenskunst virtuoos beheerst, vervalt juist niet tot navelstaarderij: hij of zij treedt de wereld open tegemoet en probeert de ander spontaan te helpen.

Uittreksel

Blz.25: De interpretatie van Boeddha's leer in het Hinayana en het Mahayana

Na Boeddha's dood in 48o v.Chr. circuleren er al snel meerdere visies op de juiste uitleg van zijn leer. Dit interpretatieproces leidt tussen de eerste eeuw voor en de derde eeuw n.Chr. tot het ontstaan van twee elkaar overlappende hoofdrichtingen binnen het boeddhisme: Hinayana, of het 'Kleine Voertuig', en Mahayana, of het 'Grote Voertuig'. Hoewel beide voertuigen hun aanhangers naar hetzelfde einddoel willen brengen, de verlichting, verschillen ze filosofisch aanzienlijk van elkaar.

Hinayana is de oudste van de twee richtingen. Deze stroming kreeg zijn denigrerende naam van de Mahayana-aanhangers, die hun eigen ideeën als superieur beschouwden. Het Hinayana zag zichzelf eerder als een conservatieve stroming binnen het boeddhisme. De theoretici uit deze richting probeerden Boeddha's leer zo veel mogelijk in de geest van de meester te interpreteren. Daarnaast introduceerden ze ook eigen theorieën. De belangrijkste daarvan is de leer van het 'niet-zelf .

Het 'zelf is een van de meest bediscussieerde begrippen binnen de Indiase filosofie. Zo waren de Upanishad-aanhangers van mening dat de mens een onzichtbaar en onvergankelijk zelf bezit, waarmee hij via ascetische oefeningen in contact kan komen. Hun tegenstanders, de materialistische Carvaka's, ontkenden dit concept juist. Boeddha had weinig op met speculaties over het al dan niet bestaan van een eeuwig zelf. Hij was in de eerste plaats een praktisch ingestelde meditatieleraar die zijn leerlingen wilde helpen om de verlichting te bereiken. Het tobben over metafysische problemen stond daarbij alleen maar in de weg. Toen een monnik hem vroeg of het zelf bestond, gaf Boeddha dan ook geen antwoord. Hierdoor liet hij 'in het midden' of er wel of juist geen zelf was.

Sommige Hinayana-aanhangers gaan een stap verder dan Boeddha: zij ontkennen het zelf wel. Volgens deze theorie van het 'niet-zelf bestaat de mens uit vijf vergankelijke componenten, die skandha's worden genoemd. Achter deze componenten, waartoe onder andere het vermogen tot waarneming en de emoties behoren, gaat geen (onvergankelijk) zelf schuil. De mens heeft echter de neiging om zich met de componenten te identificeren, waardoor hij er abusievelijk van uitgaat dat hij een vaste identiteit, een 'ego' of 'zelf heeft. Overigens ontkennen lang niet alle scholen van het Kleine Voertuig dit zelf. Zij wijzen er alleen op dat de skandha's niet identiek zijn aan deze vaste identiteit. Net als de Boeddha doen ze geen uitspraken over het al dan niet bestaan van het zelf.

Volgens de radicalere Hinayana-scholen is het zelf echter een kwalijke illusie, die de verlichting in de weg staat. Vanuit zijn overtuiging dat hij een 'ik' heeft, verlangt de mens allerlei zaken voor zichzelf. Op die manier blijft hij gevangen in de begeerte en daarmee in de kringloop van wedergeboorte. De bevrijding bestaat dan ook uit het doorzien van deze 'zelf-illusie'. Degene die deze illusie loslaat, verwerft het bevrijdende inzicht dat hij niet meer is dan een tijdelijke samenbundeling van de elkaar wederzijds beïnvloedende, vergankelijke componenten. Hij hoeft niets meer voor zichzelf te begeren, omdat dit 'zelf simpelweg niet bestaat. Deze mens bereikt het nirvana.

Recensie

door Tsenne Kikke

De auteur geeft ons overzichtelijk beeld van de historische ontwikkeling van de zenboeddistische wijsbegeerte. Via China en Korea komt het uiteindelijk in Japan tot volle rijping. Tevens bespreekt hij de verschillende doctrines in de Zenwereld, want er bestaat geen één Zen. Elke 'meester' die aan het hoofd van een zenbeweging staat heeft zijn eigen unieke methode van aanbrengen. Het enige verbindende element is misschien wel de leer van Boeddha, maar ook daarin is de stam verloren gegaan en worden we geconfronteerd met veel takken en zijtakken. In elk geval is dit boek een echte aanrader. Het is een duidelijke, en in een zeer eenvoudige, voor iedereen verstaanbare taal geschreven.

Koop dit boek bij

Bestellen

Adverteren
Zoek&Vind
Meer

Spiritualia
Contact