|
|
Wijsheid van Confucius, Lao Tze, Zhuang Zi en andere meesters
|
|
Originele titel: Chinese wisdom
Edward L. Shaughnessy
|
Type:
|
Hardcover
|
|
Uitgever:
|
Ten Have
|
|
Gewicht:
|
460 gram
|
|
Aantal Pagina's:
|
176
|
|
ISBN:
|
90-259-6078-2
|
|
ISBN-13:
|
978-90-259-6078-0
|
|
Categorie:
|
Wijsheden & Uitspraken
|
|
Richtprijs:
|
€ 19,95
|
Korte Inhoud
Meer dan 250 verhalen, lessen en spreuken uit de gouden eeuw van de Chinese wijsheid. Een fraai geïllustreerde en vormgegeven bloemlezing, die vermaakt en inspireert. De samensteller heeft deze parels gerangschikt volgens de verschillende levensfasen: familie, opvoeding, oorlogsvoering, de Weg (Dao), regeren, wijsheid en dood. Het boek weerspiegelt zo een fundamenteel Chinees inzicht: vanaf onze geboorte hebben we het allemaal in ons om uit te groeien tot een volledig mens, maar daarvoor is tijd nodig en het lukt alleen samen met anderen.
Zi Gong: 'Is er een wijze les die we ons hele leven kunnen toepassen?'
Confucius: 'Misschien deze: verplaats je in de ander. Wat je jezelf niet toewenst, doe dat ook een ander niet aan.'
Edward L. Shaughnessy is hoogleraar Vroeg-Chinese Studies aan de faculteit voor Oost-Aziatische talen en culturen van de University of Chicago.
Uittreksel
Blz. 9: Inleiding
Chinezen van alle tijden en uit alle filosofische tradities, gebruiken dezelfde naam voor de weg van de wereld en de weg van het leven: de Dao (in het Westen beter bekend als Tao). Dit woord werd zeker niet alleen gebruikt door grote denkers als Lao Zi (volgens de traditie levend in de zesde eeuw v.Chr.) en Zhuang Zi (c. 365-285 v.Chr.), die wij tegenwoordig kennen als daoïsten. Het werd vrijwel in dezelfde betekenis ook gebruikt door Confucius en zijn volgelingen. Ook latere denkers, in het Westen bekend onder de naam neoconfucianisten, noemden hun beoefening in eerste instantie 'de bestudering van de Dao'.
Net als de meeste Chinese tekens, bestaat het standaardteken waarmee het woord Dao doorgaans wordt aangeduid uit twee onderdelen. Het ene noemt men soms het 'stop-en-loop'-onderdeel, omdat het een voet op een weg toont, het andere stelt een menselijk hoofd voor. Dit tweede deel is waarschijnlijk voornamelijk bedoeld om de uitspraak van het woord weer te geven. Maar velen geloven dat het ook betekenis toevoegt, misschien duidend op inzicht in, of zicht op, de richting die iemand gaat op de weg.
De meeste vertalers kiezen echter voor 'weg', soms geschreven met een hoofdletter (Weg) wanneer het verwijst naar de Weg van de wereld of naar de ene Weg, om je leven te leiden. Onbewust lijkt hier een parallel getrokken te worden met de uitspraak van Jezus: 'Ik ben de weg, de waarheid en het leven.' De afgelopen jaren heeft de opvatting dat het 'hoofd' slechts aan het teken Dao is toegevoegd vanwege de uitspraak, onverwacht bijval gekregen door de manier waarop het woord in oude manuscripten is geschreven. De afgelopen twee decennia hebben archeologen namelijk een groot aantal manuscripten van uiteenlopende aard opgegraven, afkomstig uit de vierde eeuw v.Chr. Hierop komt het woord Dao vaak terug in de combinatie van de tekens voor voet en hoofd, maar een vaak voorkomende variant toont een 'man' op een 'weg'. Deze variant maakt nog duidelijker dat de weg het woord zijn betekenis geeft.
Wegen zijn, behalve misschien in de Flevopolder, niet altijd recht en makkelijk te volgen. Vaak maken ze een bocht om een natuurlijke hindernis heen, of buigen ze af om een natuurlijke loop in het landschap te volgen. Met dit in gedachten, is er alle reden om aan te nemen dat de eerste regel van de Lao Zi oorspronkelijk zoiets betekende als: 'De weg die gevolgd kan worden is niet de onveranderlijke weg.' Deze regel, die in het origineel letterlijk luidt: 'Dao kan Dao niet onveranderlijk Dao,' verwijst naar twee andere belangrijke kenmerken van de Chinese taal. Ten eerste kunnen de meeste woorden als zelfstandig naamwoord én werkwoord gebruikt worden. Dao kan dus zowel 'weg' als 'onderweg zijn' betekenen. Ten tweede maakten werkwoorden waarbij het gaat om de uitwisseling tussen twee partijen, geen onderscheid tussen geven en ontvangen, in ieder geval in de geschreven taal. Het woord shou kan dus zowel 'geven' als 'ontvangen' betekenen. Het woord mai betekende ofwel 'kopen', ofwel 'verkopen'. Zo kon het woord Dao, wanneer het werd gebruikt als werkwoord om een richting aan te duiden, 'leiden (naar)' of 'volgen' betekenen. In een bepaald opzicht maakt het niet uit of de weg 'leidt' of dat wij de weg 'volgen'. Het is belangrijk om op (de) weg te zijn.
De weg als metafoor voor ons leven werkt met name goed op het gebied van onderricht. Confucius (551-479 v.Chr.) was de eerste Chinese leraar. In zijn onderricht en gedrag illustreerde hij de kronkels van de Weg, door vaak heel verschillend te reageren op dezelfde vraag maar door verschillende leerlingen gesteld. Vanzelfsprekend liet hij geen handboek na waarin zijn onderricht verklaard wordt. Wel is duidelijk dat hij inzag dat ieder van zijn leerlingen eigen talenten en behoeften had; sommigen reageerden goed op een bemoediging, terwijl anderen juist discipline en terughoudendheid nodig hadden.
Waarschijnlijk was het ook zo dat hij opzettelijk weigerde om pasklare antwoorden te geven op ingewikkelde vragen en dat hij er de voorkeur aan gaf om deze vragen steeds opnieuw van een andere kant te bekijken, in de hoop dat de ander - en hijzelf - tot een vollediger besef kwam van alle mogelijke standpunten.
Deze flexibiliteit is typerend voor veel van het klassieke Chinese onderricht, maar heeft niets te maken met het relativeren van zeden en moraal. De meeste leringen hebben juist bepaalde kernwaarden als fundament. Voor Confucius was ren (jen) hoogstwaarschijnlijk de belangrijkste. Dit woord wordt wel vertaald met 'vrijgevigheid', 'goedheid', 'medemenselijkheid', 'de-mens-op-zijn-best', enzovoorts. Ik vertaal het zelf met 'menselijkheid' of 'menselijk', afhankelijk van hoe het gebruikt wordt. In deze vertaling probeer ik het verband te laten bestaan dat er in het Chinees is tussen dit woord en een ander woord dat ook wordt uitgesproken als ren. Dit laatste ren wordt meestal vertaald als 'man' of 'persoon', maar het betekent gewoon 'mens' (als een zelfstandig naamwoord, bijvoorbeeld 'mensen', in tegenstelling tot dieren en geesten). Met 'menselijk' bedoel ik te zeggen wat het betekent om volledig mens te zijn.
De vondsten van manuscripten tijdens de afgelopen twee decennia hebben net als met het woord voor Dao of 'Weg' voor nieuwe inzichten gezorgd in de betekenis van het woord ren.
In traditionele Chinese teksten bestaat de deugd ren uit een combinatie van de grafische voorstelling voor het woord ren in de betekenis van 'menselijk', en het grafische beeld voor 'twee'. De verklaring hiervoor is dat 'menselijkheid' afstamt van, en zich openbaart in, de interacties tussen twee of meer mensen.
Iemand kan dus alleen 'menselijk' zijn als hij zich verbindt met een gemeenschap van mensen. Daarom is de kluizenaar die zichzelf afzondert van de gemeenschap om zo zijn zuiverheid te behouden, geen wenselijk toonbeeld voor de meeste klassieke Chinese denkers. Dit komt deels doordat het noodzakelijk was dat iemand zijn kwaliteiten aan de gemeenschap ten goede liet komen. Het was bijna een morele plicht voor iemand om met behulp van de eigen kwaliteiten, te proberen anderen op een positieve manier te beïnvloeden (Confucius en vele anderen vonden het noodzakelijk dat de 'menselijke mens' op deze manier met anderen omging).
De bekendste uitspraak van Confucius over de betekenis van ren oftewel 'menselijk', is zijn antwoord op een vraag van zijn favoriete leerling Yan Hui (521-481 v.Chr.):
Menselijk zijn betekent het zelf overwinnen en terugkeren naar de riten. Als iemand één dag lang het zelf zou weten te overwinnen en terug zou keren naar de riten, zou alles onder de hemel hierdoor terugkeren naar menselijkheid. Menselijk zijn komt voort uit het zelf, maar o wee, denk je eens in wat menselijkheid voortbrengt!
- Analecta -
'De riten' (li) is een term die ook veel voorkomt in klassieke Chinese teksten. Misschien schrikt deze term veel eigentijdse, westerse lezers af omdat zij menen dat het hier om inmiddels achterhaalde rituelen gaat. In mijn ogen is dit een groot misverstand. Onder riten verstond Confucius alle denkbare vormen van menselijke interactie. Maar het is inderdaad waar dat het maandelijks offeren van een schaap voor hem ook onder de riten viel. In zijn tijd bracht deze rite de familieleden bijeen, maar voor ons hedendaagse mensen heeft zij weinig waarde. Volgens Confucius strekten de riten zich zelfs uit tot weten of je een bekende groet met een stevige handdruk of met een kus op de wang.
Recensie
door
Tsenne Kikke
De titel 'Wijsheid van Confucius, Lao Tze, Zhuang Zi en andere meesters' spreekt boekdelen en de inhoud ervan is een stevige aanrader voor eenieder die van Chinese wijsheden houdt !
|