|
|
Rechtvaardigheid: Wat is de juiste keuze?
|
|
Originele titel: What's the Right Thing to Do?
Michael J. Sandel
|
Type:
|
Paperback
|
|
Uitgever:
|
Ten Have
|
|
Gewicht:
|
Onbekend
|
|
Aantal Pagina's:
|
352
|
|
ISBN:
|
90-259-6077-4
|
|
ISBN-13:
|
978-90-259-6077-3
|
|
Categorie:
|
Actueel & Human Interest
|
|
Richtprijs:
|
€ 25
|
Korte Inhoud
De bonuscultuur, de oorlog in Afghanistan, draagmoederschap, globalisering, patriottisme, immigratie en de Lewinsky-affaire. Met deze hot topics laat de Amerikaanse filosoof Michael Sandel in zijn nieuwste boek zien hoe relevant de ethiek van Aristoteles, Kant, Rawls en andere denkers is voor het huidige maatschappelijke debat. Sandel is een van de sprekers tijdens de Nexus-conferentie op 11 juni, die plaatsvindt in het kader van het Holland Festival.
Is folteren in bepaalde situaties toegestaan? Mag je nooit discrimineren? Kan het verkeerd zijn om de waarheid te spreken? Het boek 'Rechtvaardigheid', dat op 30 mei verschijnt, nodigt de lezer uit zijn overtuigingen onder de loep te nemen en zo nodig bij te stellen. Als geen ander kan Michael Sandel een breed publiek aanspreken door zijn heldere stijl en treffende voorbeelden. Zijn spectaculaire colleges over rechtvaardigheid aan Harvard University, die wekelijks door meer dan duizend studenten worden bezocht, vormen de basis voor dit boek. Zie ook www.justiceharvard.org.
In het kader van het Holland Festival organiseert het Nexus Instituut de Nexus-conferentie 'What's Next for the West? Superman meets Beethoven'. De conferentie vindt op 11 juni van 10 - 17 uur plaats in het Concertgebouw in Amsterdam. Naast Michael Sandel spreken hier onder andere: George Steiner, Dominique de Villepin, Volker Schlöndorff, Colm Tóibín, Margaret MacMillan en Seyla Benhabib.
Michael J. Sandel (1953) is hoogleraar politieke wetenschappen aan Harvard University.
Uittreksel
Blz. 7: Wat is de juiste handelwijze?
In de zomer van 2004 raasde de orkaan Charley vanuit de Golf van Mexico over Florida in de richting van de Atlantische Oceaan. Het natuurgeweld kostte 22 mensen het leven en richtte voor 11 miljard dollar schade aan.' Ook leidde het tot een discussie over prijsopdrijving.
Een benzinepomp in Orlando verkocht zakken ijs van twee dollar voor tien dollar per stuk. Omdat er geen elektriciteit was voor koelkasten en airconditioning moesten een heleboel mensen dat bedrag wel betalen. Door omgewaaide bomen steeg de vraag naar kettingzagen en dakdekkers pijlsnel. Een huiseigenaar kreeg van een aannemer een offerte om de twee bomen die op zijn dak lagen te verwijderen - voor 23.000 dollar. Winkels die kleine huisgeneratoren voor 250 dollar hadden verkocht, vroegen er nu 2000 dollar voor. Een zevenenzeventigjarige vrouw die met haar bejaarde echtgenoot en gehandicapte dochter voor de orkaan was gevlucht, moest 160 dollar betalen voor een motelkamer die eerder 40 dollar per nacht kostte.
Veel inwoners van Florida waren woedend over de omhooggeschoten prijzen. 'Na de storm komen de aasgieren', luidde de kop boven een artikel in de Amerikaanse krant USA Today. Een bewoner reageerde furieus toen hij hoorde dat het hem 10.500 dollar zou kosten om een omgewaaide boom van zijn dak te halen: 'Het is gewoon fout als mensen munt proberen te slaan uit de tegenslag en de ellende van anderen.' Charlie Crist, de hoofdaanklager van de staat Florida, was het daarmee eens: 'Ik ben diep geschokt. Hoe hebzuchtig moet je zijn als je er niet voor terugdeinst misbruik te maken van iemand die het slachtoffer is van een orkaan?'
Florida heeft een wet tegen prijsopdrijving, en in de nasleep van de orkaan kwamen er bij het Openbaar Ministerie meer dan tweeduizend klachten binnen. Een aantal daarvan leidde tot succesvolle rechtszaken. In West Palm Beach moest een filiaal van hotelketen Days Inn 70.000 dollar aan boetes en schadeloosstellingen betalen omdat het klanten te veel in rekening had gebracht.
Maar terwijl Grist er werk van maakte dat de wet tegen prijsopdrijving werd nageleefd, stelde een aantal economen dat die wet - en de verontwaardiging onder de bevolking - gebaseerd waren op een misvatting. In de Middeleeuwen mochten filosofen en theologen er dan van overtuigd zijn geweest dat bij de uitwisseling van goederen een 'rechtvaardige prijs' gold die door de traditie of de intrinsieke waarde van de dingen bepaald werd, maar volgens deze economen worden in vrijemarkteconomieën de prijzen bepaald door vraag en aanbod. Daar bestaat niet zoiets als een 'rechtvaardige prijs'.
Vrijemarkteconoom Thomas Sowell noemde prijsopdrijving een 'emotioneel krachtig, maar economisch gezien zinloos begrip waar de meeste economen niets mee kunnen beginnen, omdat het te warrig is om er aandacht aan te besteden'. In een artikel in de Tampa Tribune probeerde Sowell uit te leggen 'hoe "prijsopdrijving" de inwoners van Florida in feite helpt.' Klachten over prijsopdrijving steken de kop op 'wanneer prijzen aanmerkelijk hoger liggen dan men gewend is', schreef Sowell. Maar `de prijsniveaus waar je toevallig aan gewend bent' zijn niet moreel onaantastbaar. Ze zijn niet 'uitzonderlijker of "eerlijker" dan welke prijs dan ook' die tot stand komt door de omstandigheden op de markt, bijvoorbeeld de omstandigheden in de nasleep van een orkaan.
Sowell beweerde dat hogere prijzen voor ijs, flessen water, dakreparaties, generatoren en motelkamers het voordeel hebben dat ze de consumptie van die zaken beperken en leveranciers stimuleren op afgelegen plaatsen juist in die goederen en diensten te voorzien die in de nasleep van de orkaan het hardst nodig zijn. Wanneer tijdens de augustushitte in Florida de stroom uitvalt en ijs tien dollar per zak opbrengt, vinden ijsproducenten het de moeite waard meer ijs te maken en af te leveren. Sowell verklaarde dat er niets onrechtvaardig aan deze prijzen is. Ze staan gewoon voor de waarde die kopers en verkopers hechten aan de dingen die ze uitwisselen.
Jeff Jacoby, een verdediger van de vrije markt en commentator bij de Boston Globe, nam op soortgelijke gronden stelling tegen prijsopdrijvingswetten: 'Er is geen sprake van opdrijving wanneer je de prijs vraagt die de markt blijkt aan te kunnen. Dat is niet hebberig of brutaal. Het is in een vrije samenleving de manier waarop goederen en diensten op hun plek terechtkomen.' Jacoby erkent dat 'extreme prijsverhogingen iemand razend kunnen maken, helemaal wanneer zijn leven zojuist door een verwoestende storm op zijn kop is gezet'. Maar woede onder de bevolking is geen rechtvaardiging voor inmenging in de vrije markt. De ogenschijnlijk exorbitante prijzen doen volgens hem 'veel meer goed dan kwaad', omdat ze aanbieders stimuleren meer van de benodigde goederen te leveren. Zijn conclusie: `Demonisering van middenstanders bespoedigt het herstel van Florida niet. Ze vrijlaten in hun ondernemingszin doet dat wel.'
Hoofdaanklager Crist (een Republikein die later tot gouverneur van Florida zou worden gekozen) schreef een commentaar in de Tampa Tribune dat de wet tegen prijsopdrijving verdedigde: 'Tijdens de noodtoestand na een orkaan kan de overheid niet aan de kant blijven staan als mensen die in doodsangst op de vlucht zijn schandalige prijzen moeten betalen voor de eerste levensbehoeften van hun gezin: Crist verwierp de gedachte dat deze 'schandalige' prijzen het resultaat waren van een werkelijk vrije uitwisseling:
Hier is geen sprake van een normale, vrije marktsituatie waar kopers er vrijwillig voor kiezen de markt op te gaan om bereidwillige aanbieders te ontmoeten, en waar men prijzen afspreekt op basis van vraag en aanbod. Tijdens een noodsituatie staan kopers onder druk en zijn ze niet vrij om te kiezen. Ze worden gedwongen veel geld neer te tellen voor een eerste levensbehoefte als veilig onderdak.
In het debat over prijsopdrijving dat in de nasleep van orkaan Charley op gang kwam, werden lastige vragen over moraal en recht aan de orde gesteld. Is het verkeerd dat leveranciers van goederen en diensten profiteren van een natuurramp door elke prijs te vragen. hoe hoog ook, die men op de markt bereid is te betalen? Als dat verkeerd is, moet de rechtsorde hier dan tegen optreden? En zo ja, hoe? Moet de overheid prijsopdrijving verbieden, zelfs wanneer dat inmenging betekent in de vrijheid van kopers en verkopers om iedere prijsafspraak te maken waarover ze het eens kunnen worden?
Recensie
door
Tsenne Kikke
De 57-jarige Michael J. Sandel, politiek filosoof en hoogleraar bestuurskunde aan Harvard University, verkreeg grote bekendheid met zijn 'socratische' debatten over ethische, morele en principiële vraagstukken tijdens massaal bezochte hoorcolleges. Hij vestigde zijn naam met 'Liberalism and the Limits of Justice' (1982) en publiceerde vorig jaar zijn magnum opus 'Justice: What's the Right Thing to Do?'
Sandel, die jarenlang zitting had in een belangrijke commissie die de Amerikaanse president adviseerde inzake ethiek en biotechnologie, heeft zijn ethische bezwaren tegen een verregaande toepassing van human enhancement neergelegd in The Case against Perfection: Ethics in the Age of Genetic Engineering (2007). Sandel verzorgde in december 2007 de Nexus-masterclass en hield vorig jaar de prestigieuze Reith Lectures bij de BBC.
Zelden komt er een werk uit als dit. De auteur, politiek filosoof, hoogleraar bestuurskunde aan Harvard en adviseur van de Amerikaanse president, is onder meer bekend van 'Liberalism and the limits of justice' (1982). 'Rechtvaardigheid' is zijn opus magnum en is gebaseerd op een reeks colleges die door duizenden bezocht werden. Hoe we denken over rechtvaardigheid, en met welke morele dilemma's we dan te maken krijgen, en wat daar de gevolgen van zijn, wordt duidelijk gemaakt door simpele voorbeelden uit de praktijk te toetsen aan verschillende standpunten (utilitarisme, neoliberalisme, de politieke filosofie van John Rawls, Stuart Mill en Kant, egalitarisme et cetera). Het is een uitnodiging om je eigen visie over rechtvaardigheid aan een kritisch onderzoek te onderwerpen om er achter te komen wat je er van vindt en waarom. Bonuscultuur, de Afghaanse oorlog, immigratie, globalisering, positieve discriminatie, draagmoederschap, je kunt het zo gek nog niet bedenken: het komt aan de orde. Sandel leert ons er over te oordelen
Heldere stijl, zeer toegankelijk, erg goed vertaald. Een erg spraakmakend en ongetwijfeld invloedrijk boek.
|