Originele titel: How It Ends
Chris Impey
|
Type:
|
Paperback
|
|
Uitgever:
|
Uitgeverij Contact
|
|
Gewicht:
|
520 gram
|
|
Aantal Pagina's:
|
431
|
|
ISBN:
|
90-254-8624-X
|
|
ISBN-13:
|
978-90-254-8624-2
|
|
Categorie:
|
Evolutieleer
|
|
Richtprijs:
|
€ 29,95
|
Korte Inhoud
Hoewel we er het liefst niet te veel aan denken, is iedereen zich bewust van zijn sterfelijkheid. Maar minder bekend is wat de wetenschap ons te zeggen heeft over dood op grotere schaal. De astronoom Chris Impey voert ons mee naar onze dood, de vernietiging van de menselijke soort, het einde van de biosfeer, de ondergang van de aarde, de implosie van de zon, de dood van de Melkweg en uiteindelijk: de afloop van ons hele universum.
Met een aangename dosis humor beschrijft 'Het Einde' de evolutionaire wapenwedloop tussen microben en de mens, maar ook het dimmen van de zon en de implosie van het universum, om ons zo iets te laten zien wat we niet kennen: het universum zonder ons.
Uittreksel
Blz. 276 - Dansen met Andromeda
Wat ligt er voor ons sterrenstelsel in het verschiet? Een huwelijk met M31, volgens de laatste berekeningen. De eerstvolgende keer dat u op een donkere avond in de herfst buiten bent, moet u eens naar het sterrenstelsel Andromeda of M31 kijken. Zoek eerst het grote vierkant van Pegasus. De ster linksboven in het vierkant is Alpheratz. Tel twee heldere sterren naar links en dan twee zwakke sterren omhoog. M31 staat vlak boven de tweede zwakke ster en dan naar rechts. Met een verrekijker is M31 goed te zien; het lijkt op een worstvormige wolk. Met het blote oog is het moeilijker en moet u er misschien langs kijken: staar naar een ster in de buurt, waardoor het lichtgevoeliger deel van uw netvlies in actie komt.
M31 ziet er misschien niet erg indrukwekkend uit, maar het is het verste object dat u ooit met het blote oog zult kunnen zien, op een afstand van 2,2 miljoen lichtjaar. Deze nauwelijks zichtbare vlek is nu veilig ver weg. Maar de kloof is zich snel aan het sluiten; M31 nadert ons met een vernietigende snelheid van 130 kilometer per seconde. Over 3 miljard jaar zullen we fuseren met onze dichtstbijzijnde galactische buur.
John Dubinski, een Canadees met een vriendelijke stem, lang haar en een sik, heeft de waarschijnlijke consequenties van deze fusie onderzocht. Hij gebruikt dezelfde technieken als Carlos Frenk om een model van de kosmische botsing te maken. Dit type simulatie vereist enorme computationele spierballen. Dubinski gebruikte alle 1152 processors van de machine Blue Horizon van het San Diego Supercomputer Center om in elk sterrenstelsel 15 miljoen sterren te kunnen volgen. Zelfs mensen die blasé zijn door het steeds groeiende vermogen van pc's, zijn hiervan misschien onder de indruk: bij zijn simulatie werd duizend keer het geheugen van een gewone pc gebruikt, werden dagelijks 3000 dvd's met gegevens gemaakt, en werd een biljoen bewerkingen per seconde uitgevoerd. Alsof je iedereen op aarde per seconde een berekening op honderd calculators laat uitvoeren.
De eerste paar miljard jaar gebeurt er weinig. De Melkweg schrokt een paar kleinere gasrijke buren op en gebruikt het gas om nieuwe sterren te maken en de sterren snel in de schijf te assimileren. Maar de aantrekkingskracht is onontkoombaar, de beide sterrenstelsels kunnen er geen weerstand aan bieden.
Een, botsing tussen sterrenstelsels is volkomen anders dan een botsing tussen mensen of tussen dagelijkse objecten. Als de gascomponenten van de twee schijven elkaar ontmoeten, wordt het gas samengeperst en verhit en het gloeit roze op, de kleur van helium, het dominante element. Maar als de twee sterrenstelsels elkaar ontmoeten, is het resultaat complex en verrassend. Het is complex omdat zwaartekracht een oneindig bereik heeft, waardoor elke ster wordt beïnvloed door alle andere sterren in beide sterrenstelsels. Het is verrassend omdat de ruimte tussen sterren zo groot is; denk aan korrels zand met een afstand van een paar honderd meter ertussen.
De twee sterrenstelsels schuiven in elkaar als spoken in de nacht en beginnen een ingewikkelde gravitationele dans. Deze vrijage duurt een aantal honderd miljoen jaren. Als hier nog iemand is om het te zien, zal M31 dichtbij genoeg komen om de hele nachthemel te vullen. Wanneer we voor het eerst door M31 gaan, veroorzaakt de zwaartekracht lussen en rimpelingen in de distributie van de sterren en stuurt een grote boog met ongeveer een miljard sterren de intergalactische leegte in.
Er gaat nog eens 500 miljoen jaar voorbij en de sterrenstelsels blijven interacties en convulsies vertonen, maar het grootste deel van de sterren zal zich geleidelijk vestigen in het midden van de gezamenlijke zwaartekrachtput. In beide sterrenstelsels wordt gas veranderd in nieuwe sterren en de massieve sterren zullen sterven in een salvo van supernova's als een Chinees vuurwerk. Beide schijven zullen zijn verbroken en de definitieve distributie van de sterren zal de egale vorm en strakke centrale concentratie van een elliptisch sterrenstelsel hebben, omringd door het getijdenpuin van het heftige paringsritueel. In dit eigenaardige huwelijk zullen beide partners zich samenvoegen en worden ze getransformeerd tot een nieuw wezen. De hele vrijage, van ter-loopse blik tot aan voltrekking, zal meer dan een miljard jaar duren. Er wordt niets overhaast gedaan.
Recensie
door
Tsenne Kikke
Chris Impey is een astronoom, en dat merk je duidelijk aan zijn boek. Hij onderzoekt het einde op alle niveaus: van het leven, de aarde en het zonnestelsel, van de Melkweg en de rest van de sterrenstelsels, en van het universum zelf. Aan alles komt een eind - maar, als dat een geruststelling kan zijn: voor de meeste van die dingen is dat nog niet voor vandaag of morgen.
De zon kan nog zo'n 9,5 miljard-tal jaar meegaan. De Aarde niet. Daar schiet binnen nauwelijks 3,5 miljard jaar alleen nog een uitgedroogde rotsklomp van over, hoogstwaarschijnlijk niet groter dan een pompelmoes. Wanneer, bijvoorbeeld, over 10.100 jaar alle protonen gedesintegreerd zijn, de sterren verstrooid en de zwarte gaten verdampt, rest er nog slechts een universum vol afval: neutrino's, elektronen en positronen, en fotonen met een golflengte die groter is dan het zichtbare spectrum.
Zo lezen we, dat de kosmos bestaat uit ongeveer vijftig miljard sterrenstelsels en ieder sterrenstelsel bestaat op zijn beurt uit een paar honderdduizend sterren. Ons stelsel heet de Melkweg en is zo'n twaalf miljard jaar oud. Ergens in die immense schijf van 100.000 lichtjaar doorsnee en 5.000 lichtjaar dik draaien we al zo'n vier miljard jaar rondom onze zon.
Dat die over nog eens zoveel tijd zal uitgroeien tot een rode reus, die 250 keer zo groot zal zijn als vandaag, en die zelfs het stevigste zonnepaneel tot stof zal herleiden, wisten we al, maar dat er daarvoor al een groter gevaar dreigt, is misschien minder bekend.
Over drie miljard jaar zal onze Melkweg immers fuseren met M31, ook wel Andromeda genoemd - een ander sterrenstelsel, dat met een vaart van 130 kilometer per seconde op ons af komt. Niet dat dit een reusachtige klap zal geven, maar wat er met onze zon en aarde zal gebeuren weet niemand. Misschien worden ze wel helemaal naar de rand van het nieuwe sterrenstelsel gekatapulteerd, of misschien ook niet. Zeker is dat het een miljard jaar zal duren voor alles weer tot rust is gekomen.
Maar, vooraleer die periode is aangebroken, moet het aardse leven, als het zichzelf nog niet vernietigd heeft, een weg in de ruimte gebaand hebben. De vraag is: naar waar? Want de dood van de zon is slechts een klein voorspel voor de grote vertoning die daarna volgt: de reeds besproken fusie van onze Melkweg met M31, de Andromedanevel.
Op dat punt gaat Impey's boek over van wetenschap in sciencefictionachtige verhalen, allemaal gesprokkeld bij serieuze astronomen en kosmologen, zo verzekert hij ons. De gedachten zijn vrij en zo ver in de toekomst valt er niets te meten en te testen, hooguit een beetje fantasie. In die wetenschappelijke fantasieën duiken termen op als 'donkere energie' en 'donkere materie', waarvan niemand precies weet wat ze in wezen betekenen. Maar het klinkt goed en het leest vlot.
Chris Impey is een fantastische schrijver, die - ondanks zijn overduidelijke enthousiasme, gemend met zowel optimisme evenals pessimisme - toch steeds met de beide voeten op de grond blijft staan. Wie denkt dat zich laten invriezen een manier is om het eeuwige leven te halen, komt bij hem van een koude reis thuis. De kans dat ons brein met zijn honderd miljard neuronen en zestig biljoen synapsen - na het ontdooien - weer ongestoord zijn gang zal gaan, is immers bijzonder klein. En ook wie in interstellair reizen een uitweg ziet voor onze niet te ontlopen toekomst stelt hij teleur. Wetende dat de meest nabije bewoonbare planeten een paar miljard keer verder liggen dan Mars en dat het al een paar jaar duurt om op deze planeet te geraken, moeten we ons geen illusies maken.
Hoe dan ook, in 'Het Einde' gaan vroeg of laat alle lichten uit.
|