Geert & Gert Jan Hofstede en Michael Minkov
Korte Inhoud
Mensen uit andere landen denken, voelen en handelen anders dan wij hier gewend zijn. Ook landgenoten uit een andere streek of een andere sociale klasse gedragen zich vaak anders dan wij. In een open samenleving komt iedereen vaker met zulke andersdenkenden in aanraking dan vroeger. Voor die anderen zijn wij de andersdenkenden. Wat ons scheidt is de `cultuur` waarin we zijn opgegroeid, de met de paplepel ingegoten en daardoor vaak onbewuste waarden die maken dat wij `normaal` vinden wat anderen slecht vinden, en vies wat voor anderen schoon is. Allemaal andersdenkenden laat zien wat deze verschillen betekenen voor onze persoonlijkheid, onze gezondheid, ons gezinsleven, ons onderwijs, ons werk, onze overheid en voor de dingen waar we in geloven. Het gaat dieper in op de verschillende manieren waarop organisaties functioneren, zowel van land tot land als binnen één en hetzelfde land, en op wat er gebeurt als verschillende culturen elkaar ontmoeten.
Uittreksel
Blz. 13: Voorwoord
Aan het eind van de jaren zestig van de vorige eeuw raakte Geert Hofstede geïnteresseerd in nationale cultuurverschillen, vooral omdat hij min of meer bij toeval de beschikking kreeg over een schat aan gegevens. Zijn studie over dit onderwerp leidde tot de publicatie van een boek, Culture's Consequences, in 1980. Geert schreef het in het Engels en voor een publiek van sociale wetenschappers. Dat laatste was nodig, want het boek stelde de universele geldigheid ter discussie van gevestigde theorieën op het gebied van de psychologie, de organisatiesociologie en het management. Het boek moest de theoretische redeneringen, de gebruikte bronnen en de statistische bewerkingen laten zien waarop de conclusies berustten. In 1984 volgde een verkorte paperbackversie, zonder het statistische deel en een deel van de bespreking van de literatuur, maar verder identiek aan de gebonden editie uit 1980.
Culture's Consequences kwam precies uit op het moment dat de publieke belangstelling voor cultuurverschillen tussen landen en tussen organisaties begon te groeien; en er bestond op dit gebied nauwelijks enige serieus gefundeerde informatie. Het boek vulde dus een gat in de markt, en die markt bestond niet alleen uit sociale wetenschappers. Alle mensen met contacten buiten hun eigen kring hebben in principe met cultuurverschillen te maken.
In 1991, nadat Geert over het onderwerp gesproken had voor allerlei soorten publiek en zijn tekst had uitgeprobeerd op verschillende hulpvaardige lezers, publiceerde hij een boek voor de intelligente leek onder de titel Cultures and Organizations: Software of the Mind. In hetzelfde jaar verscheen een door hemzelf vrij vertaalde Nederlandse editie onder de titel Allemaal andersdenkenden.
Intussen gebeurde er in de wereld van alles: politieke verhoudingen veranderden, ondernemingen en markten werden globaler, het web ontstond, nieuwe ideeën werden populair. Op wetenschappelijk terrein werd Geerts studie uit 198o gevolgd door een groot aantal publicaties van anderen. Op basis hiervan publiceerde hij in zooi een volledig herschreven, tweede editie van Culture's Consequences. De lezer met wetenschappelijke ambities wordt naar dat boek verwezen.
De nieuwe wetenschappelijke tekst werd in 2.005 gevolgd door een vernieuwde editie van Cultures and Organizations: Software of the Mind, dat in hetzelfde jaar ook een Nederlandse versie kreeg. Dr. Gert Jan Hofstede werd mede-auteur. Na een studie biologie doceert hij informatica aan Wageningen Universiteit; hij kwam cultuurverschillen tegen in de zeer internationale studentenpopulatie en bij de opkomst van virtuele teams. In 2002. had hij zelf een boek gepubliceerd, Exploring Culture: Exercises, Stories and Synthetic Cultures, in het Nederlands verschenen als Werken met cultuurverschillen, met bijdragen van Paul B. Pedersen en Geert Hofstede. Verder gaat zijn belangstelling uit naar de biologische oorsprong van cultuurverschillen.
Al sinds zijn allereerste cross-culturele onderzoek is Geert op zoek naar alternatieve databronnen, ter validatie van en aanvulling op de oorspronkelijke, toevallig verkregen IBM-gegevens. In de afgelopen dertig jaar is de hoeveelheid beschikbare cross-culturele gegevens uit survey-onderzoek enorm toegenomen. Geert zei altijd dat hij, als hij nu moest beginnen, zijn materiaal zou kiezen uit deze nieuwe databanken. Ongeveer tien jaar geleden kwam hij via e-mail in contact met een onderzoeker in Sofia, Bulgarije, die op die manier werkt: hij verzamelt beschikbare databanken en zoekt naar structuur in de gecombineerde resultaten. De naam van deze onderzoeker is Michael Minkov, of Misho, zoals wij hem leerden noemen. In 2007 publiceerde Misho zijn analyses in het boek What Makes Us Different and Similar: A New Interpretation of the World Values Survey and Other Cross-Cultural Data. Misho's werk bleek een vruchtbare nieuwe stap in het onderzoek, precies zoals we gehoopt hadden. Daarnaast beschikt Misho als Oost-Europeaan over kennis van binnenuit over een groep landen die ontbraken aan Geerts oorspronkelijke databank en die van groot belang zijn voor de toekomst van ons continent.
Voor deze derde editie van Allemaal andersdenkenden heeft Misho zich als derde co-auteur bij ons aangesloten. De arbeidsverdeling in ons team is als volgt: Gert Jan leverde een substantiële bijdrage aan hoofdstuk 1 en schreef de volledige tekst van hoofdstuk 12. Misho werkte mee aan de hoofdstukken 2. en 4 en met name 7, en schreef de volledige tekst van hoofdstuk 8. Uiteraard hebben we elkaars bijdragen uitgebreid tegen het licht gehouden. Geert is verantwoordelijk voor de uiteindelijke tekst.
Tijdens een reis om de wereld een paar jaar geleden kocht Geert drie wereldkaarten. Alle drie tonen de continenten in de bekende vlakke projectie. De eerste plaatst Europa midden boven, Afrika eronder, de Amerika's links en Azië rechts. De tweede, gekocht in Hawaii, plaatst de Stille Oceaan in het centrum, Azië en Afrika links (en Europa, heel klein, ver weg in de linker bovenhoek) en de Amerika's rechts. Van Hawaii uit gezien ligt het Verre Oosten in het westen en de westerse wereld in het oosten! Maar die termen komen dan ook voort uit een Europees wereldbeeld. De derde kaart is gekocht in Nieuw-Zeeland en is net als de tweede, maar andersom: zuid boven en noord onder. Nu ligt Europa in de uiterst rechter benedenhoek. Welke van deze drie kaarten is de juiste? Geen van drieën of alle drie natuurlijk: de aarde is een bol en elke plaats op het oppervlak ligt evenveel in het midden als elke andere. Alle volken hebben zichzelf als het middelpunt van de wereld beschouwd; de Chinezen noemen China 'het Rijk van het Midden' (zhongguo) en de oude Scandinaviërs hadden voor hun land een vergelijkbare naam (Midgaard). Wij geloven dat zelfs nu de meeste burgers, politici en wetenschappers in hun hart voelen dat hun land het middelpunt is - en daar dan ook naar handelen.
Zulke gevoelens zijn zo sterk dat het bijna altijd lukt om, als je een boek leest, de nationaliteit van de auteur te herkennen, zelfs als die niet vermeld is. Dat geldt ook voor de auteurs van dit boek: het Nederlanderschap van Geert en Gert Jan is tussen de regels te lezen. Dat bespaart Nederlandse lezers een cultuurschok die lezers van andere nationaliteiten wel ondervinden en die nu eenmaal hoort bij ons onderwerp: cultuurverschillen. Door de problemen die we aan de orde stellen en door Misho's Oost-Europese invloed op deze nieuwe editie, hopen we desondanks ook Nederlanders een portie cultuurschok mee te geven. Cultuur bestuderen zonder cultuurschok is zoiets als zwemmen zonder water. In Asterix, de beroemde Franse strip, laat de oudste dorpeling zijn afkeer van vreemden als volgt blijken: 'Ik heb niets tegen vreemdelingen. Sommigen van mijn beste vrienden zijn vreemdelingen. Maar déze vreemdelingen zijn niet bij ons vandaan!' Op de markt voor interculturele trainingen zijn er boeken en cursussen die alleen de zonzijde van cultuurverschillen proberen te laten zien: synergie, geen conflicten. Dat is een fijne boodschap, maar die klopt niet. Cultuur bestuderen zonder cultuurschok is alleen luisteren naar vreemdelingen die bij ons vandaan zijn.
In 1991 droeg Geert het boek op aan zijn eerste kleinkinderen, de generatie aan wie de toekomst toebehoort. Liesbeth Hofstede, Gert Jans oudste dochter, werkte als documentatieassistent mee aan de tweede editie; zij maakte onder andere de bibliografie. Dit keer was haar zuster Katy een onmisbare hulp, met name bij het verzorgen van de diagrammen.
Wat onze academische contacten betreft, zijn we vooral dank verschuldigd aan Marieke de Mooij. Zij trad op als onze gids op het terrein van marketing, reclame en consumentengedrag, een gebied waarop cultuur een cruciale rol speelt. In ons boek verwijzen we veelvuldig naar haar werk. Voor hoofdstuk 12, dat een geheel nieuwe weg inslaat, liet Gert Jan zich inspireren door David Sloan Wilson. Ook Duur Aanen, Josephie Brefeld, Arie Oskam, Inge van Stokkom, Arjan de Visser en Wim Wiersinga leverden met hun commentaren een belangrijke bijdrage aan de uiteindelijke tekst van dit hoofdstuk.
De eerste editie verscheen behalve in het Engels en Nederlands nog in vijftien andere talen (Bulgaars, Chinees, Deens, Duits, Fins, Frans, Japans, Koreaans, Noors, Pools, Portugees, Roemeens, Spaans, Tsjechisch en Zweeds).
De tweede editie verscheen tot dusver behalve in het Engels en Nederlands in het Chinees, Deens, Duits, Hongaars, Pools, Tsjechisch en Zweeds. Dat de boodschap uit het boek ook in andere landen herkend wordt, maakt het geloofwaardiger als hulpmiddel bij interculturele communicatie. We hopen dat deze trend met de derde editie wordt voortgezet.
Velp / Ede / Sofia, november 2010
Geert Hofstede
Gert Jan Hofstede
Misho Minkov
Recensie
door
Tsenne Kikke
'Dit boek geeft inzicht in cultuurverschillen naar regio, sekse, generatie, klasse, et cetera. Het is een bewerkte heruitgave van het veel geciteerde standaardwerk uit 1991. Hofstede (vader en oudste zoon) zijn respectievelijk emeritus-hoogleraar Vergelijkende Cultuurstudies en bioloog/hoofddocent Informatiesystemen. De centrale boodschap van dit boek is het ontwikkelen van een bewustzijn van de eigen en een andere cultuur met als doel gezamenlijk te overleven. Het gaat daarbij om het ontwikkelen van een kosmopolitische levenshouding. De auteurs wijzen erop dat veel onderzoek naar cultuurverschillen verborgen etnocentrische trekken vertoond, waardoor slechts van te voren verwachte resultaten naar boven komen.
Een veelomvattend, toegankelijk geschreven boek met veel praktische en herkenbare voorbeelden en uitgebreide casussen. Met een uitgebreid notenapparaat, registers, een begrippenlijst en bibliografie. Geschikt voor studenten, journalisten, ouders, managers en politici en iedereen die met cultuurverschillen te maken heeft.'
- Drs. Marianne van den Heuvel -
Een kanjer van een boek die een probleem van deze wereld behandelt. In deze tijden van globalisering en het verlaten van bepaalde formats die vroeger als evident werden aanvaard, bevinden we ons in onze maatschappij vaak in een merkwaardige positie.De intolerantie wordt alsmaar groter tussen de verschillende culturen, en in een maatschappij dat meer en meer multicultureel wordt is dit natuurlijk een probleem. Vaak gaan deze problemen gepaard met een steeds groter wordend extremisme, waardoor de verzoening tussen de verschillende ideologieën alsmaar verder af lijkt te zijn.
Enerzijds heb je diegenen die alle normen verwerpen, pleitend voor een zo groot mogelijk liberalisme en vrijheid in doen en denken. Anderzijds heb je de diehards, die geloven in hun eigen ideeën, en deze willen opleggen aan de anderen, en zeker verwerpen wat niet overeenkomt met eigen overtuigingen. En daartussen heb je de grijze massa, die wellicht het grootste deel uitmaken, maar die nog maar moeilijk hun weg vinden tussen deze verschillende groepen.
Nochtans staan de ideeën vaak nauwer samen dan we wellicht zouden denken. Alleen missen we vaak de kans tot dialoog. Hoe komt dit, en kan je dit verhelpen ? Is dit een gegeven dat eigen is aan de mens, of is dit een gegeven dat een andere grond heeft ?
De stelling van de auteurs is dat deze gevoelens en de manier van handelen en denken vaak te wijten is aan de maatschappij en de regels van deze maatschappelijke benadering. Kan het anders ? Dit is de voorbeeldige uitdaging dat dit boek wil aangaan: het samenbrengen van de verschillende invalshoeken en culturen om naar mekaar te luisteren, mekaar beter te begrijpen en zo tot een beter aanvoelen van mekaar te komen, met alle positieve gevolgen dat dit kan hebben.
Komen tot het debatteren rondom de belangrijke items van deze tijd, elk vanuit hun eigen standpunt, met eigen inzichten en invalshoeken, maar ook met de wil om misschien tot enige verzoening te komen. Een sterke uitdaging van mensen die durven uit hun toren te komen om te praten over de angstige tijden die we met z'n allen beleven.
En het is een verrassend boek, dat uitnodigt om ook eens rekening te houden met de mening van de anderen. En het werd een indrukwekkend gesprek, een vriendschappelijk dialoog over tal van onderwerpen, religieus, maar ook maatschappelijk. En voor eens krijgen we ander beeld van de standpunten van de verschillende culturen en religies, van de mensen die in hun eigen overtuiging geloven, maar waarbij wordt bewezen dat men niet noodzakelijkerwijze in conflict dient te leven met de anderen, en men tot vergelijk en verzoening kan komen, ook in de concrete uitwerking van zijn eigen gedachten.
Het is een fascinerend boek dat het bewustzijn wil aanscherpen dat religieuze tradities niet gedoemd zijn om met elkaar in botsing te komen, maar dat een werkelijke ontmoeting en dialoog mogelijk blijft. Een boek waar Antwerpen en Vlaanderen, waar de onverdraagzaamheid en de angst voor de andere hand over hand lijken toe te nemen, grote nood aan hebben. Ook voor jongeren! Een absolute aanrader en het zou eigenlijk verplichte lectuur moeten zijn voor diegenen die het doemscenario willen verlaten waarin we zo vaak verzeild raken. Een luchtige oase in een wereld die soms bedreigend aandoet.
|