Originele titel: The war of the World: history's age of hatred
Niall Ferguson
Korte Inhoud
De twintigste eeuw is de bloedigste van de hele geschiedenis. Het is maar goed dat het Westen als overwinnaar uit de strijd is gekomen. Toch? Niall Ferguson ziet het anders: niet de macht van het westen maar de enorm sterke opkomst van Azië is voor hem een van de belangrijkste ontwikkelingen van de vorige eeuw. Ferguson begint bij de vraag hoe het komt dat toenemende rijkdom en welvaart niet met meer rust en tevredenheid gepaard gingen: hoe beter het ging met de wereld, des te fanatieker werd er gevochten. Moderniteit keerde zich tegen de bevolking en met moderne middelen werd de twintigste eeuw een tijdperk van de haat, tenminste in het Westen. De hele twintigste eeuw is voor hem eigenlijk een 'honderdjarige oorlog'. De verschijning van dit boek ging in Groot-Brittannië gepaard met een geruchtmakende en controversiële tv-serie.
Niall Ferguson (Glasgow, 1964) doceert Financiële Geschiedenis in New York en doet onderzoek in Oxford en aan Harvard. Hij schreef onder andere over de Rotschild-familie (The House of Rothschild), over geld en wereldpolitiek (The Cash Nexus), over de Eerste Wereldoorlog (The Pity of War) en over het Britse wereldrijk (Empire). Volgens Time behoort hij tot de 100 invloedrijkste mensen ter wereld - en dat heeft hij niet alleen te danken aan zijn uitdagende historische visie, maar ook aan het feit dat hij die visie op uiterst toegankelijke wijze weet te verwoorden: in boeken en op tv.
Uittreksel
Blz. 31: Inleiding
Smeltend onder zijn aanraking zakten de huizen in elkaar en er spatten vlammen vanaf; de bomen veranderden met een geraas in vuur [...] Nu begrijp je de razende golf van angst die door de grootste stad van de wereld raasde precies op die vroege maandagochtend - de stroom vluchtelingen groeide al snel uit tot een stortvloed die uitmondde in een kolkend en schuimend tumult rond de treinstations [...] Droomden ze ervan dat ze ons zouden kunnen uitroeien?
- H.G. Wells, The War of the Worlds -
De dodelijke eeuw
The War of the Worlds van H.G. Wells, in 1898 - dus aan de vooravond van de twintigste eeuw - verschenen, is niet zomaar een invloedrijk sciencefictionverhaal. In feite is het ook een soort darwiniaanse parabel en bovendien uitzonderlijk visionair. In de eeuw na publicatie van het boek deden de nachtmerrieachtige taferelen die Wells had verzonnen, zich daadwerkelijk voor in steden over de hele wereld. Niet alleen in Londen, waar Wells zijn verhaal situeerde, maar ook in Brest-Litovsk, Belgrado en Berlijn; in Smyrna (Izmir), Shanghai en Seoul.
Indringers naderen de buitenwijken van een stad. Te laat komen de inwoners erachter hoe kwetsbaar ze zijn. Maar de indringers beschikken over dodelijke wapens: pantservoertuigen, vlammenwerpers, gifgas, vliegtuigen. Zonder aanzien des persoons en genadeloos zetten ze die in tegen zowel soldaten als burgers. Ze veroveren de verdedigingswerken van de stad. Naarmate de indringers de stad dichter naderen, slaat de paniek toe. Mensen verlaten verward hun huis; drommen vluchtelingen blokkeren de wegen en het spoor. Dat maakt het gemakkelijker hen af te slachten. Als beesten worden ze uitgemoord. Ten slotte resten er nog slechts smeulende ruïnes en stapels uitgedroogde lijken.
Al deze vernietiging en dood stelde Wells zich voor terwijl hij op zijn nieuwe fiets in het vredige Woking en Chertsey rondpeddelde. Uiteraard koos hij (een geniale zet!) Marsbewoners als de slechteriken. Toen dit soort taferelen even later werkelijkheid werd, waren de daders geen Marsbewoners maar andere mensen - ook al rechtvaardigden die hun slachtpartijen veelvuldig door de slachtoffers aan te duiden als Fremdkörper of Untermenschen. Het was niet een oorlog tussen werelden waarvan de twintigste eeuw getuige was, maar - liever gezegd - een oorlog van de wereld.
De honderd jaar na 1900 waren zonder twijfel de bloedigste jaren uit de moderne geschiedenis, veel gewelddadiger dan welk voorafgaand tijdperk ook, zowel in relatieve als in absolute cijfers. In de twee wereldoorlogen die de twintigste eeuw domineerden, kwamen beduidend grotere delen van de wereldbevolking om dan in enig eerder conflict van een vergelijkbare geopolitieke omvang (zie fig.1.1). Hoewel oorlogen tussen `grootmachten' in vroeger eeuwen vaker voorkwamen, waren de twee wereldoorlogen ongekend in hevigheid (aantal oorlogsdoden per jaar) en concentratie (aantal oorlogsdoden per jaar per natie). Maar welke maatstaf men ook hanteert, de Tweede Wereldoorlog was de grootste manmade catastrofe aller tijden.
Toch waren die wereldoorlogen, hoeveel aandacht ze ook van historici hebben gekregen, maar twee van de vele twintigste-eeuwse conflicten. In meer dan tien andere oorlogen overschreed het dodencijfer waarschijnlijk het miljoen.* Vergelijkbare aantallen slachtoffers vielen er in de genocidale of `politicidale' oorlogen van het regime van de 'Jonge Turken' tegen burgerbevolkingen tijdens de Eerste Wereldoorlog, van het Sovjetregime van de jaren twintig tot de jaren vijftig, en van het nationaalsocialistische regime in Duitsland tussen 1933 en 1945, om nog maar te zwijgen van de wreedheden van Kim Il Sung in Noord-Korea en Pol Pot in Cambodja.
* De Mexicaanse Revolutie (1910-1910), de Russische Revolutie (1917-1911), de burgeroorlogen in China (1916-1937), de Koreaanse Oorlog (1950-1953), de steeds opnieuw oplaaiende burgeroorlogen in Rwanda en Burundi (1963-1995), de postkoloniale oorlogen in Indo-China (1960-1975), de burgeroorlog in Nigeria (1966-1970), de onafhankelijkheidsoorlog van Bangladesh (1971), de burgeroorlog in Mozambique (1975-1993), de oorlog in Afghanistan (1979-2001) en de aanhoudende burgeroorlogen in Soedan (sinds 1983) en Congo (sinds 1998). Vóór 1900 waren het alleen de opstanden in het negentiende-eeuwse China - en dan vooral de Taiping-opstand - die vergelijkbare aantallen dodelijke slachtoffers maakten.
Recensie
door
Tsenne Kikke
Waarom was de twintigste eeuw zo'n uitzonderlijk gewelddadige tijd waarin twee wereldoorlogen vele tientallen miljoenen slachtoffers maakten? Wat zijn de achtergronden van de verschuivende machtsverhoudingen? De Engelse historicus heeft op grond van die vraag met dit kloeke boek een zeer oorspronkelijke en persoonlijke, aantrekkelijk verhalende en bijzonder leesbaar opgeschreven analyse gemaakt. Gebaseerd op een grote hoeveelheid literatuur geeft hij zijn eigen, oorspronkelijke verklaring, die ingaat tegen de conventionele opvattingen. Ferguson ziet geen keurig met jaartallen afgebakende oorlogen, maar een continuüm aan regionale conflicten, die alles bij elkaar de ondergang van het Westen inluiden.
Met twee katernen zwart-witfoto's, enkele grafieken en kaartjes in de tekst, talrijke voetnoten, een literatuuropgave en register. .
- Drs. Maurits Groen -
Een kanjer van een boek, maar laat je niet te gauw afschrikken. Het werk van deze historicus is een uitmuntend werk, een boek waar geschiedschrijving op een aantrekkelijke wijze wordt gebracht, en toegankelijk wordt gehouden voor eenieder die interesse heeft voor de krijgsgeschiedenis. We krijgen een beeld van de geschiedenis van de Twintigste Eeuw, doorheen de geschiedenis van de oorlogen die deze hebben getekend, en die hier door de auteur wordt vernoemd als de Honderdjarige Oorlog.
De rode draad doorheen het verhaal is een bijzondere analyse, dat wellicht schokkend kan zijn, maar die de broosheid van het Westen aantoont, en die eveneens stelt dat het middelpunt van de wereld niet in het Westen gelegen is, zoals we het allen wel eens menen, maar wel degelijk een ontwikkeling van het Verre Oosten. Het is opmerkelijk dat we kunnen stellen dat de ontwikkelingen in de Twintigste Eeuw de wereld tot een onvergelijkbare rijkdom brachten, en dat deze welstand normaal gezien had moeten leiden naar een rust en een orde waarbij de oorlog geen plaats meer had. Toch hebben we kunnen zien dat de wereld integendeel een nooit zo gewelddadige reeks van oorlogen heeft beleefd, en dat dit in het bijzondere geïllustreerd kan worden met de twee Wereldoorlogen.
Het gebracht verhaal is een erudiet verhaal, een onderbouwde analyse van de Internationale situatie zoals die vergleed doorheen de jaren van de vorige eeuw. Het zijn beschrijvingen die blinken van inzichten, die ook bijzonder sterk werden uitgebouwd en uitgewerkt, maar toegankelijk werden beschreven doorheen stukken die gelezen kunnen worden als een boeiende thriller of een avonturenverhaal. Het is opmerkelijk wanneer een specialist zich op het niveau kan stellen om zijn kennis ter beschikking te kunnen stellen van leken die de meesten onder ons wel zijn, en zijn inzichten zo kan verwoorden dat het een boeiende lectuur wordt. Enkele weken lectuur waar je inzichten verwerft op een sublieme wijze.
Dit werk werd trouwens gebruikt om een reeks van programma's in Engeland te brengen, die een enorm succes kenden. We kijken alvast uit dat we dit ook kunnen zien op onze zenders. Een absolute aanrader.
|