Boekrecensie van Beatrix, dwars door de weerstand heen door Jutta Chorus

'We gaan het serieus aanpakken,' zei Beatrix vlak voor ze de troon besteeg. Serieuzer dan haar ouders, die de monarchie met hun huwelijk van onzekerheid en nonchalance aan het wankelen hadden gebracht. Met bijna benauwende plichtsbetrachting, een bedachtzame echtgenoot en God als 'schild ende betrouwen' stuurde Beatrix het koningschap naar kalme wateren.

Tot het jaar 2000. Toen begonnen de zware jaren, waarin haar man en haar ouders stierven, waarin haar Huis ineens toneel werd van de ene affaire na de andere en waarin het ooit zo Oranjegezinde volk een beweging omarmde die zij verafschuwde en die haar afwees.

Journalist Jutta Chorus, die eerder schreef over de populistische revolutie van Pim Fortuyn en over de rauwe werkelijkheid van een multiculturele wijk, schetst in Beatrix. Dwars door alle weerstand heen het portret van Beatrix in die jaren. Uit tientallen gesprekken met betrokkenen komt een vrouw naar voren die in tegenspoed het u

De in 1967 geboren Jutta Chorus is journaliste van beroep. Ze schreef met Menno de Galan ‘In de ban van Fortuyn’ (2002) over de politieke loopbaan van Pim Fortuyn. In 2003 kregen zij voor hun bijdragen in NRC Handelsblad de Prijs voor de Dagbladjournalistiek. In 2005 schreef ze met Ahmet Olgun ‘In godsnaam’, over de moord op Theo van Gogh, en in 2009 verscheen haar kroniek ‘Afri’, over drie families in een Rotterdamse migrantenwijk.

Uittreksel

Blz. 287: Dankwoord

In de afgelopen jaren heb ik zo'n zeventig mensen gesproken over Beatrix, haar familie en haar hofhouding. Al die gesprekken hebben mij geholpen me een beeld van haar te vormen. Dat ik ook met enige regelmaat mensen tegenkwam die niét aan mijn onderzoek wilden meewerken, maakt mijn dankbaarheid jegens degenen die dat wél deden, alleen maar groter.

Er zijn goede redenen om niets over de koningin te zeggen. Angst om voor ijdel te worden versleten. Angst om inbreuk te plegen op haar privacy. Angst om te veel te zeggen over iemand die — openlijk — nooit veel kan terugzeggen. Een nooit gepreciseerde angst voor repercussies.

Dit portret is niet geautoriseerd. Ik heb niet gesproken met koningin Beatrix. Ik heb geen hulp — maar ook geen tegenwerking — gekregen van de Rijksvoorlichtingsdienst. Des te belangrijker waren het vertrouwen en de tijd die de mensen die Beatrix van nabij kennen mij hebben geschonken. Zij hebben mij de koningin laten zien door hun ogen. Degenen die wel wilden praten, deden dat meestal vanuit de behoefte om juist het waas van geheimzinnigheid rond het koningshuis weg te halen — dat maakt het tenslotte ook kwetsbaar.

De verhalen die deze mensen mij vertelden, heb ik steeds gecontroleerd bij anderen of bij bestaande bronnen over Beatrix en haar familie. Dat konden boeken zijn, archieven voor zover toegankelijk, maar ook tv-programma's. Dat is het voordeel van een hoofdpersoon met een publieke functie: ze is vaak vastgelegd in beeld en geluid.

Ik heb me laten inspireren door twee, heel verschillende, bestaande bronnen. In 2006 verscheen de film The Queen van Stephen Frears, een portret van de Britse koningin Elizabeth (souverein gespeeld door Helen Mirren) tijdens een van de zwaarste perioden van haar regering: de weken na de dood van prinses Diana op 31 augustus 1997. Het volk leek zich ineens af te keren van de vorstin en de film toont hoe zij de crisis overwint — na een worsteling met haar opvoeding en haar aard, met de hulp van Labour-premier Tony Blair, gebutst en geschramd, maar met behoud van haar waardigheid.

De tweede inspirerende bron is het portret dat Hella Haasse in 1956 van de achttienjarige prinses schreef. Door lange interviews, indringende observaties en een scherp gevoel voor psychologie maakte de schrijfster een portret dat leest als een programma voor de prinses die koningin zou worden. Ik heb er voor dit boek vaak naar teruggegrepen en er veel uit geciteerd.

Hier wil ik vooral mijn dank laten blijken aan mijn 'eigen' bronnen. De geïnterviewden die, meestal, met naam en toenaam in mijn boek wilden getuigen van de zware jaren van Beatrix. Zonder de anderen tekort te willen doen, noem ik in het bijzonder Herman Tjeenk Willink en Bas de Gaay Fortman, die mijn idee en uitwerking beiden vanaf het begin hebben ondersteund met vrijblijvende suggesties en mededelingen die nieuw licht op mijn onderwerp wierpen, en die met geduld en elegantie de eerste versie becommentarieerden.

Onder mijn vakgenoten, schrijvers en historici bedank ik in de eerste plaats Annejet van der Zijl, die me in goede tijden hielp met haar scherpe inzichten en kennis van zaken en me in slechte tijden bijstond met opbeurende woorden uit een warm hart. De onafhankelijke toon die zij in haar biografie van Bernhard laat klinken, heeft me aangemoedigd. Geert Mak en Cees Fasseur namen de tijd mijn bevindingen te bevestigen, aan te vullen en te weerleggen. Dik van der Meulen introduceerde me bij de monarchiewerkgroep en scherpte mijn gedachten met zijn dwarse kijk.

Verder wil ik vooral Mizzi van der Pluijm bedanken, en Sander Blom, Chris Breedveld, Julia Chorus, Iki Freud, Robert Giebels, Eymert Goossens, Jan Hoedeman, Sjoerd de Jong, Josje Kraamer, Anna Moerbeek, René Moerland, Bea Nobbe, Anita Roeland, Jan van de Sande, Astrid Theunissen en Kees Versteegh. Ze hebben allemaal op een eigen manier bijgedragen. Net als Twan, met zijn hartelijkheid en zijn fijne rode pennetje.

En wat ben ik zonder de vrolijkheid van Lize en Lucia en de eindeloze hulp en liefde van Bas? Zonder hen had ik het niet volgehouden.

Ik heb dit boek opgedragen aan mijn vader en moeder. Zij hebben ons liefdevol en vanuit een vrije geest opgevoed. Mijn vader is in zooi, in de zware jaren, overleden, maar nog steeds horen zij bij elkaar.

Recensie

door Tsenne Kikke

Een daadwerkelijke biografie mogen we de inhoud van dit boek niet noemen. Sinds haar jeugdjaren heeft Jutta Chorus sterke interesse in het doen en laten van de Nederlandse ex-koningin, en om dit boek samen te stellen, schuimde ze het gehele internet af, inclusief alle kranten en tijdschriften die ooit iets over Beatrix hebben gepubliceerd. Dit betekent niet dat de inhoud niet interessant genoeg is om te lezen, integendeel.

Jutta Chorus reconstrueert dus, aan de hand van interviews en archiefonderzoek, hoe het leven van koningin Beatrix uit balans raakte en persoonlijke tegenspoed haar koningschap definitief veranderde. De auteur sprak met hofdames, huisvrienden, oud-premiers en andere vertrouwelingen. Beatrix zélf sprak zij niet, maar op gezag van de zegslieden citeert zij de koningin niettemin vaak letterlijk.

Daarbij laat ze zien hoezeer Beatrix zich bewust is van veranderingen in de maatschappij en hoe zij daarmee omging. Een greep uit de onderwerpen die in ‘Beatrix’ de revue passeren, zijn: het overlijden haar echtgenoot prins Claus in 2002, de moord op Pim Fortuyn, de val van kabinet Balkenende, de ruzie tussen Beatrix en haar nicht Margarita, het huwelijk van prins Friso en Mabel Wisse-Smit, het overlijden van prinses Juliana en prins Bernhard, de twee buitenechtelijke dochters van prins Bernhard, tot het skiongeluk van zoon Friso.

Het boek is buitengewoon informatief, het leest vlot, de inhoud geeft een waardig portret weer van Beatrix, en het is geïllustreerd met mooie foto's van toen Beatrix nog klein was tot aan nu.

Beatrix, dwars door de weerstand heen

Jutta Chorus

Korte Inhoud

Uittreksel

Recensie

Koop dit boek bij