Mesmerisme

Magnetiseurs beweren dat ze via handoplegging aandoeningen kunnen genezen door hun eigen magnetische kracht te gebruiken om de energiestroom van hun patiënten weer in evenwicht te brengen. Zij zouden ook op afstand kunnen genezen met behulp van voorwerpen die zij met hun eigen magnetische kracht opladen.

Franz Anton Mesmer, een Duits arts en astroloog, leefde van 23 mei 1734 tot 5 maart 1815 en ontdekte datgene wat hij het 'dierlijk magnetisme' noemde en waarnaar later vaak gerefereerd werd als mesmerisme. De ontwikkeling van Mesmer's ideeën en praktijken leidde James Braid (1795-1860) tot de ontwikkeling van hypnose in 1842.

In het kort. Mesmer leefde in de veronderstelling dat magneten de tegenhangers waren van de natuurlijke magneten, zijnde: de zon, de maan, de aarde en de planeten. Deze 'kunstmatige magneten' werden gebruikt om kunstmatige eb en vloed in het lichaam te veroorzaken teneinde de harmonie in het menselijke lichaam te herstellen door strijkende bewegingen, hetzij met de handen of met behulp van magneten, langs dat lichaam te maken.

Voordat Mesmer naar Parijs kwam, was hij arts in Wenen, getrouwd met een tamelijk rijke dame. Hij woonde op een fraai landgoed, waar hij open hof hield. Hij was nooit een bijzonder ijverige dokter geweest, beoefende bij voorkeur de muziek, maar studeerde veel en had iets van de ernstige grondigheid, die zijn landgenoten kenmerkt.

Tot hij op een goede dag de therapeutische waarde van het magnetisme leerde ontdekken. Nadat het denkbeeld van de geneeskracht van magneten in hem opgekomen was, besloot hij een proef te nemen door magneten op de patiënten te leggen, om zo de pijn, of de ziekte er uit te trekken. De eerste proef had succes. En het aantal van zijn genezingen steeg dusdanig, dat hij de sensatie van de stad en het schandaal van zijn beroep werd.

Maar langzamerhand stapte hij af van zijn 'dierlijk magnetisme' en redeneerde als volgt: "Het magnetische ijzer komt met de meteoren op Aarde. Meteoren worden door de planeten afgestoten. De magneet heeft dus de eigenschappen van de planeten. De planeten hebben aantrekkingskracht, evenals de magneet.

Er bestaat een wederzijdse invloed tussen dit afgebroken stuk planeet en de moederplaneet. Deze invloed heeft waarschijnlijk dezelfde stoffelijke uitwerking als de kortgeleden door Franklin ontdekte elektriciteit. Het is onzichtbaar, ontastbaar, niet zintuiglijk waar te nemen, zijn bestaan kan alleen bewezen worden door de kracht die hij uitoefent. Dat de planeten de Aarde en het menselijk organisme beïnvloeden, is bewezen. De getijden, de atmosfeer, het weer, de maandstonden van de vrouw, epidemieën, krankzinnigheid, de crisis bij ziekten, dit alles zijn voorbeelden van de invloed der planeten. Daarom kunnen deze kleine stukjes planeet, of andere magneten die men kunstmatig vervaardigt, een dusdanige invloed uitoefenen op onze lichamen en in het bijzonder op ons zenuwstelsel. Elektriciteit circuleert door onze lichamen. Op dezelfde wijze zijn wij van het subtiele planetaire fluïdum doordrongen. Dit fluïdum in het lichaam reageert op het fluïdum dat door de planeten of magneten uitgestraald wordt."

Dit was in Mesmer's tijd een bruikbare filosofie. Dat filosofie geen bruikbare geneeskunde is, was zijn schuld niet. Nadat Mesmer deze filosofische sprong had gedaan, vond hij zich voldoende gerechtvaardigd om door te gaan met zijn behandelingen. De wetenschap had haar zegen gegeven.

Met een rein geweten ging hij dus voort met alle soorten van mensen en alle soorten van ziekten te genezen, ... tot er iets verrassends gebeurde. Hij ontdekte tot zijn verbazing dat hij de mensen evengoed zonder magneten kon genezen! Hij kon ze genezen met elk stuk metaal, steen, glas, papier, of wat ook.

"Het moet mogelijk zijn, dat niet alleen ijzer, maar ook andere stoffen van de magnetische kracht kunnen doordrongen worden," redeneerde hij. "Klaarblijkelijk ben ik het, die het fluïdum van het ene  voorwerp op het andere overbreng. Alles wat ik dus aanraak, wordt een medium dat de genezende kracht overdraagt."

Een tijdlang was zijn medisch geweten tot rust gekomen. Hij kon weer doorgaan met mensen te genezen, in de volle overtuiging dat hij orthodoxe geneeskunde uitoefende, totdat hij plotseling ontdekte dat hij in het geheel geen gemagnetiseerd voorwerp nodig had. Met zijn handen alleen kon hij het planetaire fluïdum overbrengen. Hij behoefde de mensen alleen maar aan te raken om ze te genezen!

De magneten waren dus overbodig. Hijzelf was de bron van het planetaire fluïdum, dat van hem op de patiënten uitstraalde. Dit fluïdum was een werkelijke, stoffelijke kracht, zijn genezingen werden niet bereikt door de goedgelovigheid der patiënten en ongeoorloofde psychische invloed van zijn kant, zoals de afgunstige Weense doktoren beweerden, maar door een fysieke overdracht. De verbeelding had er niets mee te maken.

Hij stond op het punt om één der grootste ontdekkingen van de moderne geneeskunde te doen, maar de laatste stap kon hij niet maken. Zelfs toen hij merkte dat hij zijn patiënten niet eens hoefde aan te raken, ze niet behoefde te benaderen of aan te kijken, maar dat hij het gewenste effect uitsluitend door zijn aanwezigheid kon bereiken, maakte hij geen verdere gevolgtrekkingen. Tot het einde toe klampte hij zich vast aan de theorie van het planetair fluïdum, nooit kwam hij tot het inzicht van de ware aard van de kracht die hij uitoefende, namelijk suggestie en hypnose. Natuurlijk hadden in sommige gevallen zowel de placebo-effecten iets met de genezing te maken, evenals de zelfgenezende eigenschappen van het lichaam.

Mesmer heeft zijn leven lang tegen het woord 'verbeelding' gevochten. In zijn tijd was de psychologie nog geen wetenschap, en iedere dokter die beweerd zou hebben dat hij de mensen genas door hun geest te beïnvloeden, zou zich hiermede onder de kwakzalvers der geneeskunde geplaatst hebben, of onder de wonderdokters, priesters en heiligen, die door het geloof genezen. Mesmer was indertijd wel degelijk gedwongen een fysiologische verklaring voor zijn behandeling te zoeken. De psychologie had toen nog geen enkele waarde.

Kortom: Van het Mesmerisme tot hypnose, van hypnose tot psychoanalyse lijkt, oppervlakkig gezien, slechts een korte weg. Maar zo eenvoudig was het niet. In de eerste plaats verzette zich de wetenschap. Het Mesmerisme werd verachtelijk gemaakt, men rangschikte het onder de kwakzalverij, men wou er niets mee te maken hebben. En daarbij bleef het gedurende een eeuw.

In wezen moeten we wachten tot het jaar 1840 toen een jonge man, James Braid genaamd, op het toneel verscheen en de 'neurypnologie' introduceerde; een naam, die hij daarna veranderde in 'neurohypnoses', om het uiteindelijk met de naam 'hypnose' te benoemen.

Maar ondanks deze gehele geschiedenis zijn er vandaag de dag nog altijd mensen die claimen anderen via handoplegging te kunnen genezen en noemen zich, bijvoorbeeld, magnetiseurs, die werken met hun eigen magnetisme, net als Mesmer in zijn beginfase.

Organisaties gespecialiseerd in mesmerisme

• Vind nog meer organisaties gespecialiseerd in mesmerisme op Zoek&Vind.
• Jouw organisatie er nog niet tussen? Voeg ze toe op Zoek&Vind!