Ondertussen werd de voetbalsport voor de miljoenste keer ontluisterd door hooliganisme. Ken je één ander sport, waarbij die beesten van mensen hun frustraties op elkaar afreageren?...
Zeg me eens ... Is het reeds gebeurt, dat indien er in Wimbledon een tennismatch tussen een Rus en een Brit plaatsgreep, hooligans van beide landen in de tribunes aanwezig waren om daarna met elkaar op de vuist te gaan?
Noem eender welke andere sport... rugby, volleybal, basketbal, boksen, worstelen, et cetera...: nergens is dat ruig volk tussen het publiek te bespeuren.
Wel heb ik het over sport - want, in België - Het Land der Stakers - treffen we zeer veel van deze ongure hooligantypen aan, menstypen, die zich tussen het gewone volk mengen, met de bedoeling amok te maken.
Alles lijkt er dus op te wijzen dat voetbalsupporters een ras apart zijn. Zelfs als een Kim Clijsters of een Justine Henin indertijd een finale won, zagen we geen honderden mensen met de Belgische tricolor, of met de kleuren van hun voetbalploeg, met hun wagens al feestend en toeterend door de straten rijden. En, meestal hadden ze al een paar pintjes op, of waren ze gewoonweg stomdronken. Behalve de persoon aan het stuur, misschien?
'Hooliganisme: het bewijs dat mensen zich nog even dierlijk kunnen gedragen als 2.000 jaar geleden,' is de titel van een tekst die ik reeds eerder over dit luguber thema had gepubliceerd, waarvan hier de link. Maar als ik mezelf een vraag stel, waarop ik geen onmiddellijk antwoord weet, consulteer ik meestal Wikipedia. Nu kan ik daarvan ook een link naar die pagina plaatsen, zoals deze, of jou er niet naar doorverwijzen, opdat je gewoonweg kunt verder lezen. Kies maar...
Hooliganisme
Hooliganisme is geweld dat plaatsvindt in het kader van sportwedstrijden, en dan vooral voetbalwedstrijden. Ook blijken tegenwoordig openluchtmanifestaties podia voor gewelddadige acties. Er is echter een duidelijk verschil tussen hooliganisme en voetbalvandalisme.
Voetbalvandalisme is het gewelddadige gedrag dat bij sommige supporters opflakkert na bijvoorbeeld: een beslissing van de scheidsrechter, gedrag van een speler van de tegenpartij etc. dat grote opwinding op de tribune teweegbrengt. Deze emoties leiden meestal niet tot zwaar gewelddadig gedrag.
Hooliganisme is meestal niet toevallig en juist structureel van aard. Het gaat hierbij om geweld bedrijven omwille van het geweld. Zo wordt bijvoorbeeld door hooligans rond de wedstrijd afgesproken ergens te vechten.
Hooliganisme bestond al ten tijde van het Byzantijnse Rijk. Een bekend voorbeeld is het Nika-oproer. De aanleiding voor deze gewelddadige opstand in 532 te Constantinopel was een wagenrenwedstrijd. Keizer Justinianus I heeft na een aantal dagen het oproer neer laten slaan en dit kostte het leven aan ongeveer 30.000 relschoppers, waarbij bijna de helft van de stad werd verwoest of in vlammen opging. Na de gebeurtenissen zouden in de volgende jaren geen wagenrennen meer gehouden worden in het Hippodroom.
Hooliganisme bij het moderne voetbal en zijn voorlopers
Over heel Europa ontstonden er ruwe balsporten. In Frankrijk was er bijvoorbeeld 'Soule', in Engeland 'Hurling' en Italië had zijn 'Calcio'. Het waren allen zeer ruwe sporten, waarbij vaak gewonden en doden vielen. Uit deze sporten ontstond in Engeland voetbal en rugby. Het is dus normaal dat voetbal in zijn begindagen erg gewelddadig was. Het mocht zelfs lange tijd niet op school gespeeld worden.
Volkssport
Deze volkssport trok veel mensen uit de arbeidersklasse aan. Zij konden zich op en rond het veld uitleven zonder dat hun ‘patrons’ op hun vingers keken. Toen voetbal populairder werd, werden overal voetbalclubs opgericht. De spelers waren meestal arbeiders en hun supporters ook. Voetbal maakte dus deel uit van de arbeiderscultuur. Maar in de ruime beginperiode kan men eigenlijk nog niet van hooliganisme spreken. Wel was er voetbalvandalisme, waarbij enkelingen amok maakten. In Nederland gebruikte men toen het woord 'voetbalvlegels'.
In de jaren 50 kwam hooliganisme pas echt op gang. Door de gewijzigde samenleving veranderde de volkscultuur in West-Europa. Nieuwe subculturen ontstonden. Zo waren er de nozems, arbeidersjongeren die vaak gebruik maakten van geweld. De Engelse nozems gingen, net als hun collega-arbeiders, naar voetbalwedstrijden kijken. Ook hier waren ze gewelddadig. Door de media-aandacht werd het hooliganisme een echte hype en verspreidde het zich over heel Engeland. Door televisiebeelden, interlandwedstrijden, enzovoorts, ging hooliganisme de internationale weg op. In de jaren 70 ontstonden de eerste sides in Nederland. Via hen stroomde het hooliganisme naar België door. In 1978 organiseerde Club Brugge het vriendschappelijke toernooi Brugse Metten. Voetbalploeg Feyenoord uit Rotterdam was uitgenodigd. Zij bezaten een grote hooliganaanhang. Vele Brugse supporters raakten door de Rotterdamse hooligans gefascineerd en vormden de eerste Belgische hooligangroep. Andere Belgische clubs zoals Standard, RSC Anderlecht, Beerschot en Antwerp volgden.
Nota: Ikzelf groeide op in het Antwerpse Schipperskwartier, en maakte deel uit van 'de mannen van de Sint Paulusplaats'. Andere rivaliserende groepen waren toen: de mannen van het Schoolplak, die van Den Dam, die van het Veemarktje, die van het Stuyvenbergplein, die van het Vismarktje, en zo meer. Ik herinner me zeer goed hoe ik zeer veel van die jongens verafschuwde om hun nozemachtig gedrag. Maar, ik woonde in die buurt en moest dus wel partij kiezen...
Tussen haakjes: Met enig chauvinisme kan rustig gesteld worden dat Antwerpen de bakermat is van het Belgisch basketbal. Tijdens de vijftiger en zestiger jaren van de vorige eeuw floreerde het basketbal in Antwerpen op de talrijke stedelijke basketpleintjes: Stuyvenbergplein, Veemarkt en noem maar op.
Roemrijke namen van Antwerpse clubs staan borg voor deze faam: Antwerpse, Zaziko, Brabo, Oxaco, Tunnel, enzovoorts. Het was ook de periode van alomgekende Antwerpse spelers zoals Steveniers, Eygel, de 'Aertsen', Hillen, John Loridon, De Combe, Wagner, Dujardin enz.
Het was de periode waarin Antwerpse als primeur Amerikaanse spelers binnen bracht. Het was de periode van historische duels tussen Antwerpse en Zaziko. Het was de periode van dominantie van Antwerpse en Brusselse en ook wel Gentse clubs.
Het was de periode waarin je dagelijks jongeren zag basketten op de Antwerpse pleintjes, en ik was er eentje van. Daarna moest ik van mijn vader bij den Beerschot gaan sjotten..., omdat hij er een supporter van was. En ja: die man was van nature uit enorm agressief.
In de jaren 70 ontstond in het Verenigd Koninkrijk een subcultuur van het hooliganisme, de casualscene.
De subcultuur 'casual'
Het begon te ontstaan toen Engelse voetbalclubs, zoals Nottingham Forest, West Ham United, Liverpool en Everton, steeds meer Europese tripjes maakten, daarbij gevolgd door hun supporters. De supporters gingen terug naar Engeland met dure Italiaanse of Franse merkkleding, soms gestolen uit winkels na ongeregeldheden. Aanvankelijk gingen veel supporters merkkleding en de duurdere sportmerken dragen met in het achterhoofd dat het op deze manier een stuk gemakkelijker was om de politie te omzeilen en er geïnfiltreerd kon worden in rivaliserende groepen, omdat de clubkleuren niet meer gedragen werden. Rond die tijd was de politie vooral op zoek naar skinheads die in bomberjacks en Dr. Martens-schoeisel liepen, en besteedde zij geen aandacht aan supporters die in dure merkkleding rondliepen. Langzamerhand begon de stroming vormen aan te nemen van een echte subcultuur, met steeds veranderende modes en trends. De casualsubcultuur bereikte eind jaren tachtig haar hoogtepunt, en met de komst van acid house en rave zei men dat het gewelddadige karakter in de casualcultuur uitgestorven was.
In de jaren negentig bloeide de subcultuur weer flink op, maar het beeld eromheen was wel iets veranderd. Veel voetballiefhebbers droegen de casualkleding nu als een soort uniform om zichzelf te onderscheiden van de "gewone" supporters. Merken als Stone Island, C.P. Company, Burberry, Aquascutum en Fred Perry waren bij zowat elke voetbalclub te zien, net als de wat oudere favorieten als Lacoste, Tommy Hilfiger en Paul & Shark. Namaakkleding wordt vaak, vooral bij Engelse clubs, niet getolereerd.
Begin eenentwintigste eeuw begonnen veel casuals zich te distantiëren van wat werd gezien als het nieuwe 'casualuniform' en begonnen zij kleding te dragen die hen onderscheidden van de "gewone" supporters en van hen die de eerdergenoemde merken droegen, omdat de politie, net als in de skinheadperiode in de jaren zeventig, de casuals er zo uit konden pikken. Stone Island werd nog wel gedragen, maar veel casuals haalden het merkje van de mouw af, zodat ze minder herkenbaar waren. Sommige politie-eenheden meenden dat er een verband was tussen het kompas in het beeldmerk en het door de nazi's geadopteerde Keltisch kruis. Dit was er de oorzaak van dat op den duur ook andere merken aan populariteit begonnen te winnen onder de casuals.
De casualmode heeft recent ook onder de jeugd aan populariteit gewonnen, omdat Britse popgroepen als 'The Streets', 'Audio Bullys' en 'The Mitchell Brothers' in hun videoclips casualkleding dragen. Het onderwerp kwam onder de publieke aandacht met de komst van films als 'The Football Factory', 'Green Street Hooligans' en 'I.D'.
Nawoord 19/6/2016: Na de wedstrijd Rusland-Engeland in Marseille gingen Russische hooligans massaal Britse supporters te lijf. De Britse regering verdenkt een deel van die Russische supporters ervan dat ze handelden... in opdracht van Vladimir Poetin.
De theorie van enkele Britse overheidsfunctionarissen luidt dat het regime van Vladimir Poetin de Russische hooligans aanvuurde om de Russische macht te demonstreren en tegelijkertijd in eigen land het beeld op te bouwen dat de rest van de wereld zich tegen Rusland keert. Zo past de tactiek in de Russische campagne van ‘hybride oorlogsvoering’.
Kort na het supportersgeweld in Marseille verschenen op Twitter plots heel wat valse accounts, die het verhaal verspreidden dat de Russische hooligans reageerde op provocaties door de Engelsen. Een Russisch parlementslid tweette: ‘Goed gedaan jongens, doe zo verder.’
De Russische regering keurde bovendien de arrestatie van verschillende Russische hooligans af en verweet de Franse autoriteiten daarmee de ‘anti-Russische sentimenten aan te vuren’.