Kwetsing als kans: een spirituele visie op het omgaan met conflicten
Kwetsen en gekwetst worden, horen bij het leven. Waar een ander ons vreugde kan brengen, kan de ander ons ook teleurstellen of pijn bezorgen.
Kwetsing vindt plaats in relaties. Vaker dan we ons realiseren. Meestal beseffen we immers niet dat we kwetsen. Dat we dat doen, blijkt pas als de ander dat als zodanig benoemt en dat doet de ander lang niet altijd.
Evenmin beseffen we vaak dat we gekwetst worden. Dikwijls komt dat besef pas kortere of langere en soms veel langere tijd na het incident. Bewustzijn en kwetsing gaan kennelijk moeilijk samen. Als we ons beseffen dat we gekwetst zijn is het vervolgens nog een hele kunst om dat bespreekbaar te maken. Reden om dat vaak maar na te laten.
Overal waar we verwachtingen hebben, zullen we vroeg of laat teleurgesteld worden. Elkaar pijn doen lijkt bijna inherent aan relaties. Wat zijn de oorzaken van kwetsing en vooral hoe ga je er mee om? Dat zijn de centrale thema 's in dit artikel.
Het onderwerp kwetsing gaat over het functioneren in het dagelijks leven. We kunnen in workshops en trainingen mooie inzichten opdoen, hoogstaande ervaringen hebben, ook met elkaar, maar hoe pakken deze uit in het dagelijks leven? Hebben ze ook gevolgen voor het gedrag in de dagelijkse praktijk?
Kwetsing en relatiebegeleiding
Aangezien kwetsing inherent is aan relaties is kwetsing een belangrijk thema bij relatiebegeleiding. Het kan daarbij gaan om partnerrelaties, relaties met ouders of kinderen of om samenwerkingsrelaties. Het gaat altijd om relaties waarbij van een sterk, gekozen of natuurlijk commitment aan elkaar sprake is.
Nagenoeg altijd vormt de aan en elkaar opgelopen pijn de aanleiding om hulp in de vorm van relatiebegeleiding aan te vragen, al wordt dat niet altijd zo geformuleerd. Vaker zal genoemd worden dat er communicatieproblemen zijn en dat men elkaar niet of nauwelijks meer kan bereiken. Dat wat ooit zo mooi was, lijkt als door een duistere, onbekende macht van buiten plotseling, of zeer geleidelijk na verloop van misschien jaren, aangetast te zijn.
Soms is het stil geworden in een relatie. Het gaat dan niet om de stilte van het zijn, maar soms kan het alleen nog maar gaan over neutrale, praktische onderwerpen. Praten over elkaar of over de relatie, is alleen maar pijnlijk. We doen ons best onze emoties (actietendensen) te bedwingen en om elkaar te verdragen. Sommige mensen weten dat meer dan een half leven vol te houden.
Soms wordt er veel en luid gesproken. De beste kwalificatie die men dan aan het contact kan geven is strijd. Het vigerende paradigma is overleving en oorlog. Bij het oorlogsparadigma hoort altijd het 'met enige nadruk' binnen willen halen waar je recht op meent te hebben en afhouden wat je niet bevalt. Een ding staat vast: de ander moet anders. Zo kan het niet verder?
Het kostbare en heilige van de relatie is uit beeld, al verwijst de hulpvraag naar hoop.
De twee grote uitdagingen rond kwetsing
Rond kwetsing zijn er twee uitdagingen.
In de eerste plaats gaat het er om jezelf uit te spreken als je je gekwetst voelt of teleurgesteld bent. De tweede uitdaging is om als iemand zegt zich door jou gekwetst te voelen dit te kunnen horen.
Waar gevoelens van kwetsing zijn, zijn er gekwetsten en zijn er kwetsers.
De kwetser is degene die als de oorzaak van kwetsing gezien wordt.
Ook rond kwetsing kennen we de detached en de attached stijl en maar zelden de contactpositie. Sommige mensen hebben de neiging om bij kwetsing zich sterk af te reageren. Anderen hebben eerder de neiging zich terug te trekken bij kwetsing, vaak in de vorm van passieve agressie.
Om je te kunnen uitspreken is er in de eerste plaats bewustzijn noodzakelijk. Je moet je immers beseffen dat je je gekwetst voelt. Hoe eerder je dat beseft, hoe eerder je er ook uiting aan kunt geven. Dat vraagt training. Regelmatige meditatiebeoefening en een krachtige motivatie om ook buiten de meditatiesessies bij jezelf aanwezig te willen zijn, zijn uiteraard zeer bevorderlijk.
In de tweede plaats gaat het om moed. Je openlijk uitspreken vraagt om het risico te durven nemen dat de ander ook met kritiek komt en dat er een conflict ontstaat. Wat geraakt wordt is de mogelijkheid de ander te kunnen verliezen of in strijd te komen met jezelf. Dat laatste zou je het risico kunnen noemen om jezelf te verliezen. Dat maakt het spannend om jezelf uit te spreken. Je wilt je wel uitspreken als je bij voorbaat zou weten dat de ander je kan horen en je bij voorbaat liefst ook gelijk geeft. Verder lijkt het zo liefdevol, zo spiritueel, wanneer je de ander helemaal accepteert zoals hij of zij is. Dat maakt zwijgen en inslikken tot een klassiek spirituele en aantrekkelijke optie.
Belangrijk is het te beseffen dat door jezelf uit te spreken, desnoods op de verkeerde manier, je behalve jezelf respecteert, ook de ander respecteert en eert en daarmee de relatie tussen jullie, meer dan door te zwijgen.
Dit is het beste in te zien als je jezelf afvraagt hoe je wilt dat er met jezelf wordt omgegaan. Uiteindelijk wil je niet worden gespaard. Je wilt dat de ander oprecht, eerlijk en duidelijk is.
Die moed en motivatie vragende openheid is de manier waarop de heiligheid van een relatie tot leven en tot bloei kan worden gebracht. Wat je er in stopt, komt er uit. In dit geval is dat liefde en toewijding.
Wat gebeurt er als je je niet uitspreekt? Kwetsingen hebben de neiging zich te stapelen. We zijn voorzien van een vernuftig opslagsysteem van pijn. Met de juiste trigger is oude pijn met het bijbehorende negatieve reactiepatroon direct opgewekt. Met de juiste trigger wordt een oude situatie over een actuele situatie gelegd en fungeren de actuele personen als de hoofdpersonen in een oud steeds terugkerend drama. Het theater wordt beschouwd als werkelijkheid. In het jargon heet dat
overdracht
. Hoe vaker het theater wordt opgevoerd, hoe moeilijker het is om het als zodanig te herkennen.
De andere kant van het stapelingsmechanisme is ook dat je actuele kwetsingen kunt zien als mogelijkheden en aanleidingen om oude kwetsingen op te ruimen. Daarme wordt een actuele kwetsing een kans om met oude pijn te werken.
De tweede uitdaging rond kwetsing is te luisteren naar de degene die zich door je gekwetst voelt. Luisteren is daarbij eigenlijk nog maar een begin. Werkelijk geïnteresseerd zijn in hoe je de ander pijn gedaan zou kunnen hebben, is moeilijker. Er bij voorbaat vanuit gaan dat jij 'dader' zou kunnen zijn is niet eenvoudig en een van de grootste uitdagingen in het leven. Toch is het die houding die nodig is om werkelijk met elkaar in gesprek te komen. Ook hier dreigt uiteindelijk de ontzetting uit de relatie als straf voor het daderschap. Onze aangeboren behoefte aan relatie, aan een positief imago en aan continuïteit van relatie vormt een belangrijke achtergrond om ons tegen daderschap te verzetten.
De basiskwetsing
Onze basiskwetsing lopen we al heel vroeg op in onze jeugd. We krijgen het niet zoals we het hebben willen. We worden niet gezien in onze positieve intenties. Wat gaan we doen?
Hoe hebben we geleerd om te gaan met pijn, frustratie, teleurstelling, met wrijving, met honger in de brede betekenis van dat woord? In al die situaties is sprake van overmacht en worden we geconfronteerd met de beperktheid van onze macht en invloed en van ons vermogen om het leven naar onze hand te zetten. Een van de meest centrale thema's in ons leven is leren wanneer je moet ophouden en wanneer je juist moet blijven doorzetten. Het onderscheid leren tussen overgave en afhaken, het onderscheid tussen gezonde vasthoudendheid of discipline en halsstarrige weigering om te buigen zijn nuances die in het leven van wezenlijk belang zijn.
Bij kinderen op de basisschool kun je al zien hoe ze reageren op een moeilijk vraagstuk. De een gaat zo snel mogelijk aan de slag en wil er zo snel mogelijk vanaf zijn. De een om zo snel mogelijk leuke dingen te doen. De ander wil het snel doen omdat het zo angstig is met iets bezig te zijn wat misschien uiteindelijk niet lukt. Weer een ander is beledigd en boos dat er zo'n moeilijke opgave wordt aangeboden door de leraar. Boosheid en angst zijn goede redenen voor sommigen om voortijdig af te haken. Weer een ander ziet de opgave als kans om complimenten te scoren. Welk kind zal zo'n opgave simpelweg zien als een leuke uitdaging? Deze stijlen van reactie zullen in hoge mate het succes van de leerling bepalen en minstens even belangrijk zijn als intelligentie en vaardigheid. Datzelfde geldt evenzeer voor de school van het leven.
Een pasgeboren baby is objectief volstrekt afhankelijk van zijn omgeving. Subjectief echter is een baby volstrekt onafhankelijk. Hij of zij doet waar hij of zij zin in heeft.
Dat verandert echter al snel. Al heel snel leert een baby dat het mogelijk is invloed uit te oefenen op de omgeving. Huilen bijvoorbeeld blijkt te helpen, al weten moeders soms het ware van het gefabriceerde huilen te onderscheiden en daar naar te handelen. Goede begeleiding van ouders houdt in dat je geleidelijk een reëel beeld krijgt van je invloed, in staat bent om je invloed aan te wenden, door te zetten,maar evenzeer je invloed los te laten waar dat reëel en aan de orde is.
Er is Lijden
Frustratie, teleurstelling, wrijving is inherent aan het leven. Kwetsing is inherent aan relaties.
Als je met iemand een relatie aangaat, zou je kunnen beseffen dat dat betekent dat je je vroeg of laat door die persoon gekwetst zult voelen. Die ander zal jou ooit als kwetser ervaren en jij zult de ander soms als kwetser ervaren.
Het inzicht dat lijden inherent is aan het leven, bracht de Boeddha tot wat in het boeddhisme de eerste edele waarheid genoemd wordt en dat is: er is lijden. Ofwel lijden is gegeven. Het bijzondere en edele van deze uitspraak is dat we uitgenodigd worden ons volledig te verzoenen met de soms pijnlijke realiteit van het leven en die realiteit ook werkelijk aan te gaan.
Voor relaties betekent dat, dat we beseffen dat wanneer we een relatie met iemand aangaan we eigenlijk tegen die persoon zeggen: "Ik ben bereid door jou gekwetst te worden". We zouden al een stuk minder gekwetst zijn in een concrete situatie, wanneer we werkelijk tot ons hadden laten doordringen dat kwetsing inherent is aan menselijk relateren. Hoe belangrijker iemand voor je is, des te positiever, maar ook des te pijnlijker die persoon je kan raken. Het helpt enorm wanneer we het leven of de ander als het ware toestemming te geven tot iets pijnlijks wat er toch sowieso per definitie bij hoort.
Alleen van uit het gegeven dat we ons gekwetst kunnen voelen en dat de ander aanleiding mag zijn tot gevoelens van kwetsing, kunnen we kwetsing onderling oplossen en zijn we tot langdurige open relaties in staat. Misschien is dat wel juist de plaats waar relaties zich tot liefdesrelaties kunnen ontwikkelen.
Oplossen van conflicten en communicatieve spelregels
Een soort gemeenschappelijk kader bij deelnemers aan een relatie helpt enorm. Dat kader kan bestaan uit bovenstaande inzichten rond onderlinge kwetsing en teleurstelling, maar ook uit enkele communicatieve afspraken. Ik zal ze hier puntsgewijs benoemen. We gaan daarbij gemakshalve uit van problematiek in een diade, in een partnerrelatie bijvoorbeeld, maar dezelfde principes zijn op dezelfde manier van toepassing op een groter verband en gemakkelijk daar naar toe te vertalen.
We spreken hieronder van een rolverdeling. Mooi is als je de hieronder genoemde gang van zaken kunt zien als een soort ritueel met bijbehorende rollen. Je geeft je samen over aan iets met als doel de relatie te schonen, te eren en op een hoger plan te brengen. Dat laatste verwijst ook nar de mogelijkheid van kwetsing als kans. Behulpzaam is het inzicht dat zonder een dergelijk ritueel een relatie eigenlijk niet kan floreren.
-
Vaste rolverdeling
Om kwetsingsproblematiek te kunnen oplossen is het als eerste nodig tot een eenduidige rolverdeling te komen. Wil je kwetsingsproblematiek oplossen zal er een poosje sprake moeten zijn van een vaste rolverdeling tussen kwetser en gekwetste. In het algemeen kun je zeggen dat het het meest vruchtbaar is dat diegene bij wie op een bepaald moment de meeste geraaktheid of ontsteldheid is, de rol van gekwetste op zich neemt. De ander speelt dan de rol van kwetser.
-
Rol van kwetser
De belangrijkste taak van de kwetser in het ritueel is de gekwetste te helpen om zijn of haar problematiek onder woorden te brengen. Het gaat er daarbij om de ander te helpen tot het hart van zijn of haar pijn ofwel de ramp te komen. Dat brengt je automatisch bij je eigen ramp als kwetser en dat is dat jij oorzaak van de pijn van een ander zou kunnen zijn. Die moeilijkheid is
de
reden waarom gesprekken over kwetsing buitengewoon moeilijk zijn en meestal het tegendeel van succesvol zijn en de problematiek in relaties vaak escaleert. Het is buitengewoon moeilijk voor de meeste mensen om dader te zijn, zeker als de ander, de gekwetste opzet bij jou veronderstelt.
-
Rol van gekwetste
Jouw uitdaging als gekwetste is om jouw pijn of teleurstelling zo goed mogelijk woorden te geven. De kunst is daarbij om het zoveel mogelijk bij jezelf te houden. Wat daarbij helpt is termen te gebruiken als:
mijn
gevoel is dat.., als ik jou dat en dat zie doen, interpreteer
ik
dat als ...
Daarmee neem je en houd je verantwoordelijkheid voor jouw gevoel en legt de oorzaak daarvan niet bij de ander. Ook al vind je dat de ander schuld heeft en desnoods straf verdiend heeft, ga niet beschuldigen. Blijf dicht bij je eigen hart, dat is goed voor jouw hart en dat van de ander.
-
Eerste communicatieve regel gekwetste
Gebruik korte statements. Probeer niet alles in een keer uit te leggen. Weidt niet uit. Geen monoloog, maar bevorder dialoog. Wees zo concreet en helder mogelijk.
-
Eerste communicatieve regel kwetser
Realiseer je dat een gekwetste zich per definitie niet gezien of gehoord voelt. Vat daarom
consequent
samen wat je die ander hoort zeggen. Door letterlijk te herhalen wat die ander zegt, bereik je al dat de gekwetste zich (eindelijk) gehoord voelt. Als jij bij de herhaling nog beter woorden weet te geven aan de pijn van de ander als die ander dat zelf kan, voelt de ander zich buitengewoon gezien. Desalniettemin, letterlijk herhalen is bijna altijd voldoende voor de ander om zich gehoord te weten. Herhalen helpt ook om iets je geest binnen te laten komen, waar die geest grote weerstand bij voelt en dat dat gebeurt is toch noodzakelijk. Bovendien geeft herhalen je de tijd om je te bezinnen op een goede vervolgactie.
-
Communicatief verbod kwetser en algemeen communicatief inzicht
Ga nooit in de verdediging. Ga geen verklaring, geen uitleg geven. Besef dat het gaat om het gevoel van de gekwetste. Dat is het onderwerp. Bij de gekwetste ligt de bal en het is bijzonder belangrijk dat de bal daar een tijdje blijft. Wees je sowieso bij interacties bewust bij wie de bal ligt en weet wanneer jij de bal naar je toehaalt en ben je bewust van het effect daarvan op de dialoog. Dit beseffende, kun je wel als de ander een feitelijke vergissing maakt, dat proberen recht te zetten. Maar zo gauw je merkt dat je daarmee de bal naar jou toe haalt, breng hem dan snel weer waar hij thuis hoort.
7.
Communicatief verbod gekwetste en algemeen communicatief
8.
Zoals al gezegd, ga niet in de aanval. Ga niet beschuldigen. Hou het bij jezelf. Ga ontdekken dat je juist dan het meest effectief bent bij het oplossen van jouw probleem.
-
Tweede communicatieve regel kwetser
Nadat je samengevat hebt, stel de juiste vervolgvraag, als je het ten minste nog niet helemaal begrijpt waar het om gaat. Vraag om een voorbeeld en probeer uit dat voorbeeld af te leiden wat de gekwetste in zijn algemeenheid bedoeld. Toon de gekwetste je borst, haal de dolk naar je toe en laat de gekwetste je midden in je hart steken. Besef, hoe moeilijk dat misschien ook is, dat dat ook voor de gekwetste een heel moeilijke klus is. Ga net zo lang door met to the point vragen stellen tot de gekwetste impliciet of expliciet aangeeft dat hij of zij het gevoel heeft dat jij het begrepen hebt. Een goeie vraag is ook soms: "Hoe zou je willen dat ik dat en dat gedaan had." Of "Hoe zou je willen dat ik zoiets in het vervolg zou doen?"
-
Natuurlijke omkering
Wanneer op die manier het ritueel goed verloopt, ontstaat als vanzelf de natuurlijke omkering, de wisseling van rollen. Als de gekwetste zich begrepen heeft gevoeld, raakt deze als vanzelf geïnteresseerd in jou en mag jij (een soort) gekwetste zijn en neemt de gekwetste de rol aan van (een soort) kwetser. Probeer ook na de natuurlijke omkering nog even aan bovenstaande roldiscipline te houden. Zeker bij ernstige kwetsing is er altijd sprake van kwetsing over en weer en is het belangrijk enkele malen soms in enkele gesprekken het ritueel heel gedisciplineerd vol te houden.
-
Rol gekwetste na de natuurlijke omkering
Belangrijk na de natuurlijke omkering is dat jij als gekwetste beseft dat jij ook kwetser kunt zijn of op zijn minst als zodanig kunt zijn ervaren door die ander. Meestal dringt dat besef van nature op. Vandaar dat we spreken van natuurlijke omkering, maar het helpt dat jij als gekwetste kunt zien dat jij misschien ook wel een zekere verantwoordelijkheid kunt hebben en de ander ook een beetje tot die kwetsende daad gebracht zou kunnen hebben. Belangrijker is hoe de ander jou ervaart dan wat er zogenaamd feitelijk ( wat niet bestaat) gebeurd is. Belangrijk is dat jij ook dan bereid mee te denken met hoe jij die ander het moeilijk hebt gemaakt.
-
Rol kwetser na de natuurlijke omkering
Probeer er van af te zien je gram te halen voor het vorige deel nu je de als kwetser de rol van gekwetste hebt gekregen.
-
Spijt
Spijt betuigen helpt en is zeer constructief in relaties. Zo helpt ook oprecht gezamenlijk onderzoek om herhaling van pijnlijkheden te voorkomen.
Andere mogelijkheden voor oefening
Op bovenstaande manier met kwetsing werken is een van de moeilijkste menselijke opgaven die er bestaan. Het is bij uitstek moeilijk om de rol van kwetser in te nemen. Wanneer je inziet dat het belangrijk is om dit te leren zijn er gelukkig veel andere situaties waar we dezelfde principes kunnen oefenen. Ook bij een verschil van opvatting ergens over, kunnen bovengenoemde communicatieve regels buitengewoon nuttig zijn. Eigenlijk zijn bovengenoemde principes bij ieder gesprek behulpzaam.
Supporter zijn voor een gekwetste
Wanneer iemand zich gekwetst voelt door een derde, kun jij als betrokkene bij die persoon hem of haar op een bijzondere manier van dienst zijn. Je kunt je inleven in de kwetser en namens die persoon samen vatten vragen stellen op bovenbeschreven manier. Op die manier help je iemand zijn of haar opgelopen pijn te verwerken.
Wanneer je op die manier werkt, hoeft de persoon er niets van te merken dat jij hem of haar op een door jou geleerde manier helpt. Je kunt dat ook meer expliciet maken en dan werkelijk de rol van de kwetser innemen. De gekwetste handelt dan naar jou zoveel mogelijk alsof jij werkelijk de kwetser bent. Als kwetser houd je je aan bovenbeschreven regels. Je zult merken dat je op die manier buitengewoon van dienst kunt zijn voor een ander. Eigenlijk maakt het niet eens zoveel uit of je een kwetsing met de dader zelf of met een remplaçant behandelt. Het is een van de redenen waarom hulpverlening überhaupt mogelijk is zonder dat kwetsers daar zelf bij betrokken zijn. In de praktijk is dat ook vaak onmogelijk en gelukkig dus ook niet nodig.
Kwetsing en zelfbegeleiding
Zoals al eerder genoemd is het bijzonder belangrijk dat we verantwoordelijkheid nemen voor onze gevoelens en vooral waar het gaat om pijnlijke gevoelens en teleurstellingen. Dat vraagt behalve hoogstaande motivatie, bewustzijn, leven in aandacht, werk en begeleiding van jezelf. Wanneer je jezelf niet begeleidt in het geval van kwetsing, zul je, misschien zonder dat je het merkt, jezelf gaan afreageren. Het gevoel pijn gedaan te zijn door iemand, zal als vanzelf je hart doen sluiten, al is het maar voor een stukje. Met je hart sluiten voor één persoon, sluit je ook een beetje je hart voor ieder ander. Het is zeer behulpzaam in te zien dat een leven met een open hart aanzienlijk meer brengt dan leven met een gesloten hart. Het helpt enorm als je hier een heel principiële levenskeuze voor kunt maken.
De oefening die bijzonder behulpzaam is bij kwetsing is een variant van de zelfvergevingsoefening.
Uitgangspunt bij deze zelfvergevingsoefening is dat we de kwetser ontslaan van een onmogelijk door hem of haar uit te voeren taak en dat is: het verzachten van onze pijn en daarmee het herstel van een veilig "wij". De ander is bijna nooit in staat dat te doen door beperkingen aan zijn of haar kant maar vooral ook aan onze kant.
Misschien helpt het daarbij om te beseffen dat je moet verwachten dat we zelf toch wel zo ongeveer even vaak zullen kwetsen als dat we door anderen gekwetst worden. Het is toch een beetje kortzichtig als we maar met zijn allen blijven denken dat het altijd aan de ander ligt en dat die het probleem maar moet oplossen.
Al zou die ander dat willen, dan is het juist door deze houding van onszelf waardoor het voor de ander onmogelijk is onze (impliciete) opdracht om onze pijn te verzachten te realiseren.
Zelfvergevingsoefening bij kwetsing
Wezenlijk in de zelfvergevingsoefening bij kwetsing en ook de eerste stap is dat we onszelf tot de centrale persoon van aandacht maken en niet de persoon die ons heeft gekwetst. We weten allemaal hoe een persoon door wie we ons gekwetst voelen door ons hoofd kan blijven spoken en hoe de kwetsing als vanzelf voortdurend in onszelf herhaald wordt. Het is een enorme winst als de zelfvergevingsoefening ons de kwetser een beetje doet vergeten.
We visualiseren onszelf als gekwetste tegenover de kwetser. We kijken naar onszelf en proberen te zien hoe en waardoor we geraakt worden en daar werken we mee. De ander is alleen maar nodig om te zien op welke manier we gekwetst zijn.
Dan vervolgens werken we met onderstaande zinnetjes. Ieder zinnetje spreken we minstens drie keer uit.
1.
"Ik zie dat je je ...
(gekwetst, vernederd, geminacht, afgewezen enz
.
)
voelt door ... (en dat je dat heel pijnlijk vindt).
"
In het geval je de gevoelens niet echt ervaart, zeg je "Ik neem aan dat je je ..."of "ik begrijp dat je je...")
2.
"Je mag je ...
(gekwetst, vernederd, geminacht, afgewezen enz
.
)
voelen door ....
(en je mag dat heel pijnlijk vinden).
3.
"Hoe ..
(
(gekwetst, vernederd, geminacht, afgewezen enz
.
)
je ook voelt door ..(en hoe pijnlijk je dat ook vindt), ik laat je niet in de steek."
4.
"Je mag je leven lang jezelf...(
gekwetst, vernederd, geminacht, afgewezen enz
.
)
voelen door . (en dat heel pijnlijk vinden),
ik blijf je trouw
".
Eventueel als extra zinnetje: "Je mag echt voelen wat je voelt".
5.
"Ik geef (al) mijn liefde aan jou, hoe ... (
gekwetst, vernederd, geminacht, afgewezen enz
.)
je ook voelt door ..(en hoe pijnlijk je dat ook vindt) ." Maak ter versterking een gebaar en omarm de gekwetste.
6.
"Het spijt me dat ik mijn hart voor je had gesloten, omdat je je (...) voelde door .(en dat zo pijnlijk vond). Daarvoor vraag ik je vergeving."
Toelichting op het werk met jezelf en met elkaar
1.
Probeer jezelf en de ander en de manier waarop je door de ander bejegend werd inclusief dat wat gezegd of gedaan wordt door de ander zo goed mogelijk te visualiseren, al staat of valt de oefening hier uiteindelijk niet mee. Het belangrijkste is dat je de oefening doet ook al lukt het niet goed om de situatie te visualiseren.
2.
Spreek jezelf steeds aan met je voornaam, wanneer je het zinnetje tegen jezelf zegt en noem ook de naam van degene of degenen door wie je je gekwetst voelt.
3.
Blijf steeds zo dicht mogelijk bij je gevoel en breng dat zo goed mogelijk onder woorden. Soms kun je je gevoel niet in één woord vatten. Gebruik dan meerdere woorden.
4.
Wanneer de aard van de gevoelens al doende verandert, ga dan weer terug naar het eerste zinnetje. Zo kan het gebeuren dat je in eerste instantie niet verder komt dan het eerste, tweede of derde zinnetje. Dat is prima.
5.
Vóór of na het uitspreken van een zinnetje kun je weerstand voelen of een neiging om voorwaarden te stellen. Ga daar niet aan voorbij. Het kan betekenen dat je eerst de vorige meer algemene vergevingsoefening moet doen voordat deze lukt.
6.
Wanneer er veel weerstand is, kan het helpen jezelf in kindvorm te zien. Een kind gun je gemakkelijker te voelen wat het voelt.
7.
Let steeds op het gezicht en vooral de ogen. Hierdoor kun je zien of er iets verandert en vooral of je geloofwaardig bent. Vaak zie je twijfel in de ogen. Zo van: meent hij/zij dat nou? Alles staat of valt hoe geloofwaardig je (uiteindelijk) kunt zijn tegenover jezelf.
8.
Als je iemand begeleidt kun je ook steeds vragen wat het effect is van het uitspreken van de zinnetjes op de gevisualiseerde persoon.
Tenslotte nogmaals kwetsing als kans
Het helpt misschien om te begrijpen dat het zelf dat zich gekwetst voelt een zelf is dat zich eigenlijk "wij" voelt en "wij" wil zijn maar zich die mogelijkheid ontnomen voelt. Dat is de oorzaak van de pijn. Dat zelf voelt zich gedwongen tot een "ik" waar het eigenlijk "wij" wil zijn.
Daarom kunnen we ons ook het meest gekwetst voelen door de mensen van wie we het meest houden. Ernstige kwetsing betekent altijd belang bij het "wij" . Kwetsing betekent aantasting van verwachtingen.
Het zelf dat zich gekwetst voelt zal meestal onmiddellijk, misschien later zelf weer gaan kwetsen. Kwetsers en gekwetsten houden elkaar in stand. Daders legitimeren hun daden standaard door slachtofferschap.
Waar we naar streven, maar wat we nooit hoeven te bereiken is een "ik" dat niet meer tot kwetsing in staat is en tegelijk zelf niet te kwetsen is. Niet door te verharden maar door compleet de verantwoordelijkheid voor zichzelf te nemen en de ander te ontslaan van de eis hem of haar iets te bieden. Dat zelf voelt zichzelf vrij en laat de ander vrij om anders of hetzelfde te zijn, voelt zich gelijktijdig "ik" en "wij" en is daarmee bevrijd. Dat zelf voelt zich niet gekwetst en kwetst ook niet meer.
Wie zichzelf wil bevrijden en op deze manier honderd procent gevoelig en toch onkwetsbaar wil zijn en bovendien ook anderen niet wil kwetsen, heeft er veel belang bij te kijken naar kwetsingen uit het verleden. Actuele kwetsingen raken altijd wonden uit het verleden. Met werken met actuele kwetsingen bevrijd je je gelijktijdig van kwetsingen uit het verleden. Realiseer je dat als jij net als ieder ander kwetst, je dat vooral doet omdat je oude kwetsingen niet verwerkt hebt. Grijp daarom iedere kwetsing aan om daarmee tevens oudere kwetsingen te verwerken. Alleen hierdoor kan de kans om zelf kwetser te zijn verminderen. Dat is misschien wel de belangrijkste bijdrage die je als mens kunt leveren aan de vrede in de wereld.
Chris Kersten Zeist 20 augustus 2010
