IJzer is een mineraal, dat in elke cel van het lichaam te vinden is. Het is belangrijk voor verschillende lichaamsfuncties. Het komt voor in vlees en vleesproducten, aardappelen, granen, vis en groenten. Vrouwen hebben meer ijzer nodig dan mannen door het verlies van ijzer bij de menstruatie. De aanbevolen hoeveelheid voor volwassen mannen is door de Gezondheidsraad vastgesteld op 11 milligram, voor volwassen vrouwen op 15 milligram.
Er bestaan twee vormen van ijzer, namelijk: het tweewaardige ijzer, oftewel het zogenaamde heem-ijzer, dat in vlees en vis zit, en het driewaardige ijzer, het zogenaamde non-heem-ijzer, dat in groenten voorkomt, en eerst in het tweewaardige ijzer moet worden opgezet, voordat het door het lichaam kan worden opgenomen
Eigenlijk zijn er drie soorten - want, de derde soort is ijzerpoeder. Ik kom hier dadelijk op terug.
Een te hoog ijzergehalte in het lichaam kan leiden tot chronische vermoeidheid of beschadiging van organen zoals de lever, de darmen en het hart. Bij een tekort aan ijzer kunnen klachten als duizeligheid en een verminderd concentratievermogen optreden, en een duidelijk tekort aan ijzer leidt tot bloedarmoede (anemie).
Veel heem-ijzer verhoogt dikke darmkanker
Epidemiologische en experimentele studies ondersteunen de hypothese dat heem-ijzer in vlees de kans op het krijgen van dikke darmkanker (colorectale kanker) verhoogt.
Laboratoriumonderzoek aan de Maastricht Universiteit suggereerde eveneens dat de stof heemijzer hier een rol in speelt. Een meta-analyse van zeven prospectieve cohort studies uit 2011 bevestigde dat het binnenkrijgen van veel heemijzer via vlees de kans op dikkedarmkanker met 18% verhoogt. Een hoge inname van heem-ijzer betekent in de praktijk meer dan 500 gram roodvlees, of bewerkt vlees per week.
Heemijzer is een organische verbinding en onderdeel van hemoglobine, het molecuul dat zuurstof vervoert. Hoe roder het vlees, hoe meer heemijzer het bevat. Dit zou kunnen verklaren waarom er waarschijnlijk geen verband bestaat tussen dikkedarmkanker en gevogelte, waarin weinig heemijzer aanwezig is.
Dikkedarmkanker is genetisch gezien een heterogene ziekte. Dit betekent, dat dikkedarmkanker in verschillende vormen voorkomt. Om het verband tussen deze kanker en heemijzer goed in kaart te brengen, had het onderzoeksteam aan de Maastricht Universiteit, onder leiding van professor M. Weijenberg en dr. L. Schouten, gekeken naar moleculaire mechanismen die ten grondslag lagen aan het ontstaan van deze tumor.
In de studie werden 120.000 Nederlanders (55-69 jaar) ondervraagd over hun voedingsgewoonten. Zij werden vervolgens ruim zeven jaar gevolgd. Van 733 dikkedarmkankerpatiënten was tumormateriaal verkregen waarop verscheidene moleculaire weefseltyperingen werden uitgevoerd.
Het onderzoeksteam constateerde dat deelnemers met de hoogste inname van heemijzer (mediaan inname 1,45 mg/dag) een meer dan twee keer zo groot risico hadden op darmkanker gekenmerkt door G-naar-A-mutaties in het KRAS-gen, in vergelijking met deelnemers met de laagste heemijzerinname (mediaan inname 0,65 mg/dag). Dit verhoogde risico op dikkedarmkanker wordt in mindere mate ook waargenomen voor mutaties in het APC-gen. Er werd geen verband gevonden tussen heemijzer en het risico op darmkanker met G-naar-T-mutaties in deze twee genen.
- De resultaten uit dit onderzoek versterken de hypothese dat heemijzer het risico op dikkedarmkanker verhoogt.
Hoeveelheid heemijzer in vlees (per 100 gram bereid gewicht)
Rundertartaar: 2,3 mg
Rundergehakt: 2,1 mg
Runderbiefstuk: 1,8 mg
Runderbraadworst: 1,6 mg
Kalfsbraadworst: 0,8 mg
Varkensschnitzel (ongepaneerd): 0,3 mg
Speklap: 0,3 mg
Varkenskarbonade: 0,2 mg
Het soort ijzer is van invloed op de opname in het lichaam. IJzer komt dus in twee vormen voor in eten: als heem-ijzer en als non-heem-ijzer. Maar, schreef ik reeds, ijzerpoeder is de derde soort.
Hoewel ijzer als sporenelement in het menselijk lichaam voorkomt, is het in grote hoeveelheden giftig, omdat het dan reageert met peroxiden en vrije radicalen vormt. Het kan de lever, hart en endocriene organen aantasten. Maar wat, indien je veel vlees eet, groenten, en dan nog eens ontbijtgranen, waarin ijzerpoeder werd toegevoegd?
Onrust om ijzer in Kellogg’s cornflakes
In 2009 brak er in Nederland een klein beetje paniek uit. De VWA werd overspoeld met telefoontjes van verontruste consumenten over ijzer in Special K-cornflakes van Kellogg’s. Dit, na het tv-programma Keuringsdienst van Waarde. In dit consumentenprogramma werd beweerd dat het ijzergehalte van Kellogg’s Special K-cornflakes gelijk is aan dat van een spijker. Ook toonde het programma aan hoe een cornflake werd aangetrokken door een magneet.
Kellogg’s plaatste na de uitzending als reactie een advertentie in de Volkskrant, waarin het bedrijf meldde dat in het programma een ‘onjuist beeld’ werd neergezet. Het bedrijf was furieus over de gewekte indruk. "Wij zouden ijzerschroot in ons product stoppen," zei voedingskundige Toine Hulshof van Kellogg’s. "Maar dit is gewoon ijzerpoeder. Dat is magnetisch, waardoor de cornflake op een magneet reageert."
Tracht maar eens met een magneet het ijzer in rood vlees en in groenten aan te trekken...
Uitzending gemist?
Naar het schijnt zijn er 6 delen. Hieronder vind je er drie van. In het derde filmpje kun je zelfs aanhoren dat Kellog's Special K en consorten in Denemarken verboden zijn... Waar, of onwaar?
Uitzending gemist?
Poeder heeft ‘geen zin’
Volgens Tiny van Boekel, hoogleraar agrotechnologie en voedingswetenschappen aan de Wageningen Universiteit, heeft het toevoegen van ijzerpoeder overigens geen zin. "Het ‘elementair ijzer’ dat aan de ontbijtgranen wordt toegevoegd, wordt vrijwel niet opgenomen door het lichaam en gewoon weer uitgepoept," zei hij in de Volkskrant. Alleen ijzer in zoutvorm wordt volgens hem door het lichaam opgenomen.
In theorie zou het ijzerpoeder van Kellogg’s in de zure maag deels kunnen worden omgezet in ijzerzouten. Maar juist bij cornflakes is dat onwaarschijnlijk. "Dat wordt meestal gegeten met melk, dat het zuur neutraliseert. Bovendien zorgt het calcium in de melk ervoor dat ijzer niet wordt opgenomen."
Tot besluit: Ikzelf ben geen specialist op dit gebied, maar ik weet wel dat ijzer, eenmaal aan lucht en water blootgesteld, roest. Naast de energieën die daarbij vrijkomen, kan roesten bovendien versneld worden door de zuren die in de maag en darmen aanwezig zijn.
Enerzijds stelt het feit, dat ons lichaam het ontlast me gerust, maar anderzijds vraag ik me toch af hoelang dat fijngemalen ijzervijlsel, of noem het ijzerpoeder, in onze darmen blijft hangen vooraleer het wordt uitgepoept, en wat er ondertussen daadwerkelijk mee gebeurt. Maar, het positieve nieuws is, dat ...
... het in Amerika er momenteel 'heel toevallig' niet veel beter aan toegaat:
Nabedenking: Als het ijzerpoeder dan toch niet door het lichaam wordt opgenomen, kan het misschien wel dienen om het gewicht, dat op de verpakking staat te evenaren; net zoals in de oorlogsjaren, toen sommige bakkers wit marmergruis met het meel vermengden om het brood zwaarder te laten wegen. 't Is maar een gedachte, natuurlijk - maar op de duur weet een mens niet meer wat hij nog mag denken en schrijven - en, wat niet.