Saswitha (1901 - 1988) is één van de vele meest onbegrepen grote denkers uit de vorige eeuw. Ik durf hem zelfs gelijk stellen met Gurdjieff, Osho, en Nisargadatta Maharaj. In de wereld der stervelingen verkreeg Saswitha bij zijn geboorte de naam Jan Rijks. Hij was Nederlander, maar spendeerde zijn jeugdjaren grotendeels in Nederlands-Indië, omdat zijn vader er de rol van predikant vervulde.
Saswitha was in wezen zijn gehele leven lang een rebel. Hij leefde in deze wereld, maar was niet van deze wereld. Daarvoor alleen al heb ik hem altijd gerespecteerd. Zelfs in zijn vroege kinderjaren ervoer hij het als hypocriet dat de christelijke geloofsrichtingen elkaar onderling bestreden, en zo meer. Hij gaf schokken, om de ogen waarmede mensen toch niet konden zien - tussen haakjes: omdat ze ‘sliepen’ (wat dit voor de lezers ook mag betekenen) - te openen.
In wezen is hij daar nooit in geslaagd en ontmoette als respons daarop zeer veel weerstand. Vooral van menstypen, die ook voor een Barabas zouden hebben gekozen, en een Jezus aan het kruis zouden hangen. Doodgewone stervelingen dus, met de nadruk op het voorvoegsel 'dood'.
Op een dag ontmoette Saswitha in India een groep wijzen die van een hoog aanzien genoten. Van hen hoorde hij dat ze de volgende dag een goeroe zouden bezoeken, en dat die de laatste zou zijn die hij in dit leven nog moest ontmoeten.
Die daaropvolgende dag was hij heel nerveus, omdat hem op die dag een grote gebeurtenis te wachten stond. Hij werd naar een grot geleid waar hij een gordijn voor zag hangen, en toen deze opzij werd geschoven stond hij oog in oog met... een spiegel. Deze symbolische les was voor hem van grote waarde.
Zo raakte hij geïnteresseerd in Zen, die via Boeddha aan de mensheid zou zijn overgeleverd. De Stanza's van Dzyan betekenden voor Saswitha ‘snaren van een harp die in zijn geest weerklonken’ en zouden uiteindelijk belangrijke, ‘ongerichte wijsheden’ voor hem zijn. De wijsheden, die deze geschriften voor hem opleverden, zouden hem uiteindelijk inspireren tot zijn grootste werk, namelijk: de Swabhawat.
Een belangrijk thema in dat werk is het ‘verschilsdenken’, waarmee hij bedoelde dat alles dat is ontstaan, voortkomt uit twee krachten, waarbij zij beiden herkenbaar zijn uit hun verschil. Daarbij zijn de drie onderdelen één in hun verschillen en vindt dit alles plaats in de waarnemer, ofwel in de mens zelf. Uitgangspunt hierbij is, dat een bepaald mens niet kan bestaan zonder de wereld en de wereld niet zonder deze unieke mens. Kennis over het Zelf zou daarom ontstaan door de bewustwording van de verschillen met de wereld. In een vereenvoudigde weergave, werd dit ook wel uitgedrukt in: ’niets is alleen maar niets, omdat er iets is om het niets 'niets' te noemen’.
Swabhawat... In cursussen bereik je tientallen mensen, maar met de uitgave van een boek, kun je duizenden bereiken, miljoenen zelfs. Doch, slechts weinigen begrijpen al hetgeen hij daarin schreef en kunnen het om die reden niet in het dagelijkse leven toepassen. Maar hetzelfde geldt voor de leerstellingen die Maharaj en Gurdjieff ons brachten. Er zijn dus échte 'scholen' nodig: DIMschool is de énige die ik ken en dan ook vertegenwoordig.
Saswitha was zich wel degelijk van deze waarheid bewust en publiceerde daarom in 1949 de vereenvoudigde ‘Kleine Swabhawat’. Niet dat het veel hielp.
Ikzelf heb over de laatste 40 jaar mensen gekend, en wel in allerlei verpakkingen en met verschillende inhouden, die - omdat ze niet waren ‘ontwaakt’ – in hun droom- en verbeeldingswereld zijn blijven steken. Al hetgeen zij uit boeken opdeden, was slechts ‘geleende kennis’. Het is dus nooit hun ‘bezit’ geworden. Net als papegaaien zijn ze, vandaag de dag nog, enkel en alleen in staat dingen na te praten, teneinde gewone stervelingen met hun ‘kennis’ te kunnen overbluffen en zogenaamde 'wijsheid' uit te stralen.
Van zodra je je iets eigen maakt, kun je als mens ’doen’ - en dat reflecteert zich in jouw dagdagelijkse handelingen en bezigheden. Zolang je je tevreden stelt met de ‘geleende kennis’ ga je als het ware zweven, gewoonweg omdat je het slachtoffer blijft van je eigen droom- en verbeeldingswereld. Zo ben ik over de jaren zeer veel mensen tegengekomen die aan Zelfkennis deden en zichzelf uitriepen tot ‘hogere menstypen’. Maar aan de eindmeet worden de prijzen uitgedeeld, en dat geldt voor elke sterveling. Wacht maar af. :-)
Gurdjieff zou hierop tegen hen, onder andere, hebben gezegd: “Zalig zijn zij die over een ziel beschikken. Zalig zijn zij die geen ziel hebben. Maar wee hen, die slechts een ziel in wording hebben.”
Anders gezegd: in zeer veel gevallen is het beter voor de mens om op de stoel te blijven zitten waarop hij nu zit, dan het risico te nemen om ooit tussen twee stoelen te belanden.
Saswitha’s ‘Swabhawat: de korte weg tot wijsheid’ richt zich dan ook niet tot het grote publiek. Het is voeding voor het brein van de ernstige ‘zoeker naar de waarheid, en aanvullend op de werken van Osho, Gurdjieff, Maharaj, enzovoorts. Verplichte leerstof voor de ‘eclecticus’, zou ik durven beweren.
In percentage uitgedrukt, richt het boek zich tot ongeveer 0,01% van de mensheid. En, 0,01% van 7 miljard stervelingen, geeft ons nog altijd een bijzonder hoog cijfer. Reken het maar eens voor jezelf uit. Ook Osho, bijvoorbeeld, trok miljoenen mensen aan om die éne te vinden. Gurdjieff, daarentegen, was iets kieskeuriger en onderwees slechts een duizendtal. Wat er van zijn werk overbleef, is het enneagram: iets waar gewonen stervelingen hun tanden konden inzetten. Maar al hetgeen men met dat enneagram symbool onderwijst, heeft niets, maar dan ook niets, met de leerstellingen van Gurdjieff te maken. Wel zijn de originele leerstellingen over het enneagram leerrijk en boeiend, maar daar had men dat symbool niet voor nodig.
Kortom: Saswitha leest niet gemakkelijk. Er komt een speciale vorm van denken aan te pas, een denken dat na het denken komt: een na-denken dus. Maar dat denken moet dan ook verbonden zijn met hogere vormen van bewustzijn in onszelf. Zo spreekt Gurdjieff over een Hoger Emotiecentrum en over een Hoger Denkcentrum. In elk van deze centra bevinden zich die hogere bewustzijnsvormen - en, vooraleer men in die toestand geraakt, moet men volledige controle hebben bereikt over het stoffelijke lichaam, er zich niet meer mee identificeren, et cetera.
Ik grijp de kans aan om Saswitha aan jou voor te stellen met een uitreksel uit het boek, handelend over ‘Het huwelijk’. Om deze tekst beter te kunnen begrijpen, moet je weliswaar op de hoogte zijn van Saswitha’s jargon en dus het gehele boek lezen. In elk geval geeft het jou een idee van zijn grondgedachten waarop zijn vorm van Zelf-Kennis is gegrondvest. Vanaf bladzijde 66 lezen we...:
“Het is aanlokkelijk om verder te denken, maar wij moeten zoeken naar de wet van oorzaak en gevolg in het leven. Wij zullen dat doen aan de hand van een onderwerp dat bij de meeste mensen levensvernietiging veroorzaakt: het huwelijk. Beschrijvingen en uitwijdingen zijn niet nodig, want als u het aangehaalde toepast op uzelf, weet u nauwkeurig wat ik bedoel. Vrijwel iedereen heeft in het huwelijk met deze zaken te kampen.
We stellen dus de vraag: waardoor wordt men verliefd, of komt men tot een huwelijk?
Er komt een trilling tot ons, en wij trillen mee. Deze trilling is aangenaam. Zodra wij in die trillingssfeer komen en ons gelukkig voelen, treden onze onaangename kanten sterk op de achtergrond en putten wij ons uit in aangename dingen.
Deze toestand zoekt men steeds weer, en daarom trekt men tezamen. Men verliest zich in deze omstandigheid en verdrongen onaangenaamheden telt men niet. Dit doet ons de denkfout maken, dat de spiegel van het aangename (= het onaangename) niet meer aanwezig is. Het voorwerp van veroorzaking omkleden we dan met meer goede karaktereigenschappen dan er aanwezig zijn. Men gaat het huwelijk in met een voorstelling omtrent elkaar, die bezijden de waarheid is.
De tijd en de omstandigheden dringen langzaam de werkelijkheden naar voren en men ziet weer de spiegel van het aangename. Het voorwerp van aanbidding blijkt ook een gewoon mens met alle menselijke gebreken te zijn. Nu treedt zo dikwijls ontevredenheid op en weldra maakt men elkaar verwijten. Wat verwijt men elkaar? Of men nu een echtelijke ruzie met verwijten of met een koekepan beëindigt, het gaat ons er om de denkfout te vinden, waardoor deze ruzie is ontstaan.
Alle opofferingen, alle liefde, ja, alle handelingen die men doet om ontevredenheid tegen te gaan, om zijn teleurstelling te overwinnen, zijn noodwendig veroorzaakt door een denkfout. U hebt uit het voorafgaande geleerd na te denken zonder schaamte zich bloot te leggen voor uw onderzoekend geestesoog. Toch wil ik u aanraden diep na te denken nu ik u de oplossing geef. Men verwachtte van de ander meer dan hij of zij kon opbrengen.
Het lijkt zo eenvoudig dat in deze paar woorden de oplossing ligt van ontelbare vernietigingen van huwelijken, maar wie van u verwacht dat een bedelaar aan uw deur een bankbiljet van honderd gulden wisselen kan? Al is uw levensgezel geen bedelaar, toch begaat men de fout meer te verwachten dan hij of zij geven kan. U wilt uw verwachtingen waargemaakt zien door de ander en als dat de beschikbare krachten te boven gaat (en dat is meestal zo, omdat het waanverwachtingen zijn), wordt u kwaad en verwijt u de ander dat hij of zij u ongelukkig maakt.
Waarom niet uw verwachtingen uitgesproken vóór het trouwen? Bij een overeenkomst in de stof ziet men de werkelijk aanwezige waarden op gezegeld papier. Waarom hebt u dan de werkelijk aanwezige karaktereigenschappen niet op het zegel van uw ziel gezet?
Deelgenoten in een handelszaak voegen hun werkelijk aanwezig kapitaal bijeen. Waarom uw geestelijk kapitaal niet bijeengevoegd in het leven?
Kortgeleden kwam een van de velen met een gebroken huwelijksleven mij om raad vragen. De reine tere vaas van haar leven was nu slechts één verzameling scherven. Nadat zij haar hart uitgestort had, hield ik haar het bovenstaande voor.
Lang overdacht zij deze woorden en antwoordde toen: "U hebt gelijk, ik verwijt hem dat hij mij mijn foute verwachtingen niet teruggeeft." Onmiddellijk daarna schoot zij, hoewel nog met betraande ogen, in de lach. "Neem mij niet kwalijk," zei zij, "maar ik zie plotseling de humoristische kant, die ik zó onder woorden zou willen brengen: ik verwijt hem mijn fout!"
Met deze woorden maakte zij zich vrij van de verwachtingen, schudde de dwang van de eigen gemaakte waanvoorstellingen af, en ging op stap langs het pad naar geestelijke vrijheid. Want voor iemand die de humor ziet in leed, omdat hij het plotseling in al zijn onwerkelijkheid doorziet, valt het leed weg.
Verwijt iemand anders nooit dat hij of zij niet geven kan, wat boven zijn/haar macht ligt. Hiermee bewijst men geestelijk niet vrij te zijn, en achter zijn denker aan te wandelen, zonder zelf-kennis.
Nu hoor ik u al zeggen: "Maar daarmee is dat huwelijk nog niet hersteld!" Volkomen juist! Maar er valt niets meer te herstellen. Men kan slechts het waanbegrip, dat voordien al brokken gaf, wegnemen. Het opsporen van de wet van oorzaak en gevolg in het leven van iedereen, het gewone dagelijkse leven, geeft uiteindelijk de vrijheid, zich los te maken van die waan- en dwangbegrippen. Hierdoor komt men tot vrijheid: geestelijke vrijheid.
Deze vrijheid laat zien de last van verwachtingen waaronder uw levenstegenspeler of -speelster door uw schuld gebukt gaat. En, indien u deze waanverwachting wegneemt, zowel voor u als voor de ander, zal het een grote opluchting worden, een vrij-worden dat bovendien een opnieuw elkaar waarderen mogelijk maakt, en wel zo dat men dan de werkelijkheid in elkaar als werkbasis kan zien.
Geest en stof, denken en daad, samenvallend in één handeling, lossen ieder levensvraagstuk in het gewone leven op. Want, het is oorzaak én gevolg!”
- Hier eindigt de tekst. Zoals ik reeds schreef, zou je alles wat aan bladzijde 66 voorafging moeten lezen, teneinde Saswitha beter te kunnen begrijpen.
‘Oorzaak en gevolg’, bijvoorbeeld maakt deel uit van een wet. Over ‘wet’ schreef hij, bijvoorbeeld: “Vergeet nimmer: alles is één. De vele uiterlijke verschijningen vloeien voort uit één wet.
Waarom leer ik u dan niet alleen de wet? Een wet is echter een samenvatting van gevolgen. Om de wet te kennen, moet men de gevallen waaruit deze wet ontsaan is, bestuderen. Slechts de toepassing van de gevallen verschaft u macht over de wet. Wij gaan daarom met onze ‘gevallen-behandeling’ door en zullen zo tot de wet geraken.”
Ook Gurdjieff liet ons duidelijk weten dat elk gevolg duizenden (voor de mens onzichtbare) oorzaken kan hebben.
En tot besluit moet je weten dat je volgens Saswitha het ‘werkelijke’ nooit kunt kennen, noch bestuderen. “Het werkelijke bestaat niet - want, niets in zijn vorm is onveranderlijk.”
Besluit: hopelijk heb ik uit de 20.000 maandelijkse unieke bezoekers van deze website één iemand hiermede kunnen aanspreken en inspireren. Indien niet: ikzelf heb er enorm van genoten. Het was zelfs dé reden om ‘Swabhawat’ nogmaals en voor de zoveelste maal te herlezen, integraal.
Nota, gericht aan de eclectici: In Eclecticus, onder de rubriek 'Filosofie' staan enkele bladzijden uitleg over Saswitha's 'De kleine Swabhawat'.
Nota: Alle foto's zijn eigendom van DIMschool vzw en mogen dus zonder toelating niet worden gepubliceerd.