'Welke mens kent zichzelf niet,' zou je je kunnen afvragen. Elke mens kent toch zichzelf? Waarom dan nog een cursus 'Zelfkennis' volgen?
Natuurlijk hangt het ervan af wat je onder 'Zelfkennis' verstaat. Vraag het aan honderd mensen en je verkrijgt honderd totaal van elkaar verschillende antwoorden - en natuurlijk loopt eenieder van hen met de juiste definitie in het hoofd rond.
- Zo lezen we, bijvoorbeeld, op het internet: 'Zelfkennis is het bewust zijn van de eigen gedachten, emoties en gevoelens. Wie ben ik en waarom ben ik op deze wereld? De zelfkennis, ofwel dat wat ik denk en voel, hoe ik reageer in relatie tot anderen, dit alles laat me in de realiteit zien wat ik daarvoor kende als mijn identiteit. Zelfkennis is het begin van wijsheid omdat het de eigen geconditioneerdheid doorziet waardoor een duidelijker besef ontstaat van dat wat vals is en dat wat waar is.'
- Over 'Zelfkennis' lezen we op Wikipedia dan weer het volgende: "Zelfkennis is het vermogen om de eigen denkwijze, de mogelijkheden en de onmogelijkheden van de eigen geest en van het eigen lichaam te kunnen inschatten en daar rationele conclusies uit te trekken. Het wordt ook wel 'intra-persoonlijke intelligentie' genoemd (zie Howard Gardner). Anderzijds is het een feit dat volledige en betrouwbare zelfkennis slechts dank zij de omgang met anderen verkregen kan worden. Ieder persoon heeft in zijn persoonlijkheid facetten die hij alleen in contact met anderen - dus in sociale situaties - kan leren kennen.
Zelfkennis heeft ook raakvlakken met het autobiografisch geheugen; het geheugen voor feiten en gebeurtenissen uit de eigen levensgeschiedenis.
In het algemeen wordt aan zelfkennis maatschappelijk betekenis gehecht doordat het interactie met medemensen soepeler maakt. Iemand met weinig zelfkennis maakt volgens psychologische inzichten vaak gebruik van projectie om eigenschappen, met name gebreken, bij anderen aan de kaak te stellen die hij zelf heeft zonder dat hij zich daar bewust van is. Ook wordt verondersteld dat iemand die zichzelf beter kent minder onderhevig is aan een kwetsbaar ego.
Zelfkennis is onder meer belangrijk bij strategisch denken: onderhandelingen, bij vecht- en denksporten en voor mensen in een beroep waarin een tegenstander moet worden overtroefd, bijvoorbeeld bij politie en in het leger. Sunzi schreef het volgende over zelfkennis in zijn boek De kunst van het oorlogvoeren: "De generaal die zichzelf en zijn tegenstander kent, zal honderd veldslagen winnen. Wie wel zichzelf kent, maar niet de vijand, zal naast elke overwinning een nederlaag lijden. Wie noch zichzelf, noch de vijand kent, zal zeker verliezen".
Op het Orakel van Delphi stond de spreuk: 'Gnothi seauton', wat betekent: 'Ken uzelf'. Het is nog steeds een van de bekendste filosofische aforismen en houdt in dat voor het verwerven van ware kennis eerst zelfkennis dient verworven te worden."
- Om nogmaals te bewijzen dat iedereen er een andere definitie aan geeft, drukken we een andere beschrijving af: "Beschikken over zelfkennis is een groot goed, dat wisten ze al in de oudheid. Wie zichzelf kent, weet waar zijn sterke en zwakke punten liggen. Zelfkennis maakt het makkelijker om van eigen fouten te leren, maar bijvoorbeeld ook om samen te werken met anderen. Bovendien is zelfkennis onontbeerlijk voor een gezonde en succesvolle carrière.
Zelfkennis begint bij zelfreflectie: nadenken over jezelf. Dat is makkelijker gezegd dan gedaan. Hoe goed ken je jezelf? Wat kun je en wat kun je niet? Wat tel je mee bij het beantwoorden van deze vragen? Is het belangrijk dat je alles weet over de nieuwste versie van Windows of is het belangrijker dat je een extravert persoon bent die goed is in het motiveren van mensen?"
- Hoe verschillend van elkaar ook: allen schrijven ze over Zelfkennis; een Zelfkennis, gericht tot de mens die met zijn lichaam is vergroeid. Aangewezen voor de mens, die denkt dat hij zijn lichaam is: niets meer en niets minder. En, jazeker: dat soort van Zelfkennis mag en moet er óók zijn. Geen mens kan de Waarheid kennen, zolang hij niet werd geconfronteerd met de Onwaarheid.
Maar, we hebben het nu over de ware betekenis van dat woordje 'Zelfkennis' met betrekking tot: 'Mens, Ken jezelf!'. De gehele leer van Sri Nisargadatta Maharaj handelt over de thema's 'Zijn' en 'Ik Ben', maar door enkel en alleen zijn boeken te lezen, zul je Maharaj nooit kunnen be-grijp-en. Zo zei hij, bijvoorbeeld:
Sri Nisargadatta Maharaj: "Is het niet belangrijk voor je om te weten of je alleen maar een lichaam bent, of iets anders? Zie je niet dat al je problemen zorgen van het lichaam zijn? Eten, kleren, onderdak, een gezin, vrienden, reputatie, veiligheid, overleven..., al die dingen verliezen hun betekenis op het moment dat je je realiseert dat je misschien niet alleen maar een lichaam bent. Laat de gehechtheid aan het irreële los, dan zal het reële snel en moeiteloos zijn eigen plaats innemen.
Het is genoeg om te weten wat je niet bent. Wat je bent hoef je niet te weten. Want, zolang je met 'kennen' bedoelt het beschrijven in de taal van de dingen die je als waarneming of als begrip kent, kan er geen sprake zijn van zoiets als ontkenning. Je kunt hoogstens zeggen: "Dat ben ik". Het klopt eenvoudig niet? Wat je kunt aanduiden met 'dit' of 'dat' kun je niet zelf zijn. Je bent niets iets dat kan worden waargenomen, of wat je je kunt voorstellen."
Lees, en herlees, bovenstaande zinnen, tot je het sap van de woorden proeft.
DIMschool vzw, opgericht in 1993, specialiseert zich reeds lange tijd in het geven van cursussen over 'Zelfkennis' - en, om verwarring te vermijden, heeft ze besloten om van die naam af te stappen en er een nieuwe voor in de plaats te creëren, namelijk: 'ZelfverKennis'.
'ZelfverKennis' leunt als enige leerstelling volledig aan bij de spreuk van het Orakel van Delphi 'Ken uzelf': een beginsel, rijk van inhoud - en, geloof me of niet: in die betekenis kent geen mens kent zichzelf. We hebben het dan wel over het 'Kennen van het Zelf' van het zogenaamde 'Ware Innerlijke Zelf', waar velen over spreken of schrijven, maar geen flauw benul hebben wat ermee wordt bedoeld, tenzij in hun droom- en verbeeldingswereld.
Indien je aan mijn woorden twijfelt - hetgeen jouw volste recht is - breng me dan in verbinding met deze éne persoon.
Andere namen die aan dat Zelf worden gegeven, zijn - onder andere: 'Ware Ik' en 'Ik ben'. Maar, te midden van al jouw persoonlijkheden: wie of wat is die Ware ik?
De 'ik' die 's morgens opstaat en aan de ontbijttafel zit? De 'ik', of persoonlijkheid, die met de auto - al dromend en gedachten najagend - naar het werk rijdt? De 'ik' die op het werk is? Of de 'ik' die 's avonds terug thuiskomt? Het 'ikje' dat nu boos is om dan enkele minuten later vervangen te worden door dat 'ikje' die blijk geeft dat er niets aan de hand was? Enzovoorts, enzovoorts - tot in het oneindige.
Ondanks het feit dat je 's avonds in geheel niet meer dezelfde bent als die ochtend, omdat ook jouw lichaam fysieke veranderingen heeft ondergaan, ben je natuurlijk nog altijd geïndentificeerd met datzelfde lichaam.
Toch hebben prikkels, meestal komende van buitenaf, in de loop van elke dag verschillende 'ikjes' ten tonele geroepen. Elke gedachte, elke prikkel, elk gevoel, elke emotie, elke wens, elk verlangen, elk droombeeld, elke ontmoeting met een persoon, enzovoorts, roept automatisch een andere persoonlijkheid, een ander 'ikje' op.
Als persoon, bijvoorbeeld, zul je je anders tegenover iemand van het andere geslacht gaan gedragen dan tegenover iemand van je eigen geslacht, tenzij je homo of lesbisch bent. Ook tegen je eigen partner zul je je zo niet gedragen. Het 'nieuwe' is er misschien af.
Je zet dus andere persona, andere maskers op, maar buiten al die maskers is er op één dag tijd aan het uiterlijke van jouw lichaam zelf weinig veranderingen te zien, en leef je misschien in de veronderstelling dat je te allen tijde één en dezelfde persoon bent geweest. Niets is dus minder waar. In de loop van de dag kunnen tientallen, honderdtallen persoonlijkheden over dat lichaam van jou regeren, al was het maar voor eventjes. Een 'ikje' zal regeren... totdat enkele seconden later een prikkel een ander 'ikje' oproept, die de vorige 'ik' natuurlijk niet kent.
De mens zit vreemder in elkaar dan men vermoedt. Het is een geluk dat je dit niet opmerkt, natuurlijk. Mensen met één standvastige 'persoonlijkheid' tref je meestal aan in een krankzinnigengesticht. Daar kan een persoon de ganse dag de rol van Napoleon spelen, bijvoorbeeld, net als een zeer goede acteur, en die Napoleon zal er automatisch alles aan doen om geen ander masker, of persona, op te zetten.
Elke mens verandert constant, onbewust. De verschillen zijn klein. Het verschil tussen 's morgens en 's avonds zijn zó klein zelfs, dat men het niet opmerkt. Het is weliswaar een feit, dat dit verschil niet zo'n groot is in vergelijking met de persoon die je nú bent en de pasgeboren baby van indertijd. Toch ben je meestal, van minuut tot minuut, nooit één en dezelfde, nooit. Wie ben je écht, te midden van al die persoonlijkheden?
Om die reden kan een 'ikje' een belofte maken, waarvan al de andere ikken gedurende die dag niets afweten. Hoeveel jonge mensen maken, bijvoorbeeld, in het begin van het jaar een resolutie die ze zelfs de volgende dag reeds zijn vergeten, en dus nooit of te nimmer zullen waarmaken? Ken je zo nog zo iemand, buiten jezelf bedoel ik?
Tracht 'wakker' te worden, observeer met de juiste 'ogen', en analyseer jezelf en tracht te 'zien' hoe verschillend de ikjes zijn van elkaar, want nogmaals: in de loop van de dag verander je meermaals van persoonlijkheid. Zolang je dit niet inziet, zul je niet tot 'ZelfverKennis' zijn aangetrokken.
Och, er zijn zoveel andere zaken in die wereld daarbuiten, die veel boeiender en aangenamer zijn dan zichzelf bezighouden met dat Zelf binnenin onszelf, nietwaar? Het leven kan tenslotte korter zijn dan we hopen, of denken. Tijd: verspil, of benut het.
'Persoonlijkheid' is afgeleid van 'persona', Latijn voor 'masker', een begrip uit de psychologie van Carl Gustav Jung. Maar, we hebben het nu niet over die persoonlijkheden, wel over jouw 'Zelf', en via de Zelfkennis dat men op het internet met tientallen van elkaar verschillende definities tracht te vertalen, heeft dat 'Zelf' geen uitstaans. Ter herhaling: toch niet met 'het kennen van het Ware, Innerlijke Zelf'.
Het woordje 'ZelfverKennis' is een soort van contaminatie: een versmelting van de woorden 'verkennen' en 'kennis'.
ZelfverKennis: is 'de nodige kennis opdoen in het verkennen van het 'Zelf' in onszelf'; een Zelf, dat enerzijds los van ons stoffelijke lichaam staat, maar er toch mee is verbonden, zolang we van een Aards bestaan kunnen genieten. Anders gezegd: het lichaam is er het voertuig van. Ik verbeter: in wezen zou ons lichaam als voertuig moeten dienen van het Zelf, en dus niet blijvend worden geregeerd door ons Ego, met als zijn ikjes en sub-ikjes -want, dan is het geen voertuig meer, maar een gevangenis. Denk aan Plato's Grot...
Aan ZelfverKennis doen, heeft dus weinig of niets te maken met jouw levensstijl, het beroep dat je uitoefent, de godsdienst die je ja dan neen belijdt, de kleur van je haar, ogen, huid, of wat dan ook. Aan ZelfverKennis doen is aan de weet komen wie of wat je in wezen 'bent'. Het beantwoordt de vraag 'Wie Ben Ik?'. Kortom: het kennen van het Zelf. Anders gezegd: mensen weten wel dát ze zijn, maar niet wát ze zijn.
'ZelfverKennis' is, zoals de naam het zelf zegt, gericht tot mensen die op verkenning willen gaan naar het Zelf. Het is een verkennen van het Ware Zelf, totaal losstaand van hetgeen je niet bent, namelijk: jouw lichaam, en alles wat daarop betrekking heeft.
Deze cursus ZelfverKennis wordt enkel en alleen door DIMschool vzw aangeboden en is vooral gebaseerd op de leerstellingen die G.I. Gurdjieff ons ooit heeft gebracht, maar ook aangevuld met die van, bijvoorbeeld, Ouspensky, Osho, Sri Nisargadatta Maharaj en vele, vele anderen.
Sri Nisargadatta Maharaj: "Je wijdt geen aandacht aan dat wat je bent. Je bent altijd gericht op mensen, dingen of ideeën, maar nooit op jezelf. Richt je aandacht op wat je bent en word bewust van je eigen zijn. Kijk naar hoe je functioneert, neem waar wat je motieven zijn en hoe de resultaten van je activiteiten uit¬vallen. Bestudeer de gevangenis die je uit onachtzaamheid om je heen hebt opgetrokken. Door te weten wat je niet bent, kom je tot de ontdekking van wat je wél bent. De weg terug naar wat je bent is een weg van ontkenning en weigering van wat je niet bent.
Eén ding staat als een paal boven water: het wezenlijke is geen fantasie en geen bedenksel. Zelfs het besef van 'Ik ben' duurt niet, maar het is wel een nuttige richtingaanwijzer; het geeft de richting aan, maar het toont je niet wat je moet zoeken. Kijk eens heel scherp! Het ogenblik dat je diep overtuigd bent dat het enige wat je naar waarheid over jezelf kunt zeggen, 'Ik ben' is - en dat niets wat je kunt aanwijzen dat is wat je bent - op dat ogenblik is de noodzaak voor het 'Ik ben' voorbij en ben je er niet langer op uit om te ver¬woorden wat je bent.
Het enige wat je nodig hebt is die neiging kwijt te raken, jezelf te definiëren, te beschrijven, te benoemen. Definities hebben alleen maar betrekking op je lichaam en wat het tot uitdrukking brengt. Zodra deze obsessie met je lichaam verdwijnt, keer je terug naar je natuurlijke staat - helemaal spontaan en zonder enige moeite."