Dossier parapsychologie: Bestaan spoken of geesten en gelijkaardige entiteiten?

Door de beperkingen van mijn gehoor ben ik niet in staat om te verstaan wat de jongedame in het filmpje zegt, maar desondanks kan ik door de begeleidende commentaar van Angelus wel een bijdrage leveren aan dit onderwerp.

In ‘Gurdjieff tot zijn leerlingen lezen’ we het volgende:

1. “Wat wij geheugen noemen is een zeer onvolmaakte voorziening waarmee wij maar over een heel klein deel van onze voorraad impressies kunnen beschikken. Maar eenmaal ontvangen impressies verdwijnen nooit; ze blijven bewaard op rollen waarop ze zijn opgetekend. Er zijn veel experimenten met hypnose uitgevoerd die met onweerlegbare voorbeelden hebben aangetoond dat een mens zich tot in de allerkleinste bijzonderheden  alles herinnert wat hij heeft beleefd. Het hele psychische leven van de mens is niets anders dan het zich voor de geest ontrollen van deze op rollen geregistreerde impressies. Alle bijzonderheden van het wereldbeeld van een mens, alle karakteristieke trekken van zijn individualiteit, hangen af van de volgorde waarop deze registreringen zijn ingegrift en van de kwaliteit van de rollen die hij in zich draagt.”

“Laten we veronderstellen dat een willekeurige impressie tegelijkertijd is ontvangen en geregistreerd met een andere die er niet mee te maken heeft, dat iemand bijvoorbeeld zeer meeslepende dans-muziek hoort op het moment van een intense psychische schok, angst of verdriet. Die muziek zal dan bij hem altijd diezelfde negatieve emoties opwekken en omgekeerd zal het gevoel van angst hem aan die dansmuziek herinneren.”

"Dit is wat wetenschap associatief denken en voelen noemt; maar de wetenschap realiseert zich niet hoezeer de mens in deze associaties gevangen zit zonder er zich ooit van te kunnen losmaken. Nu kunnen we beginnen te zien waarom de mensen elkaar niet kunnen begrijpen wanneer ze over de mens spreken.”

“Soms gebeurt het dat de rollen uit zichzelf gaan draaien tengevolge van de een of ander zichtbare of verborgen schok en dat sinds lang vergeten tonelen of gezichten plotseling weer aan de oppervlakte komen.”

2. “De slaap van de mens is niets anders dan een verbreking van de verbindingen tussen de centra. de centra van de mens slapen nooit. Omdat de associaties het leven en de beweging ervan uitmaken, houden die nooit op, staan nooit stil. Al naar gelang het aantal verbindingen dat wordt verbroken, zijn we minder wakker maar nog niet in slaap.”

Wat in de tweede paragraaf staat vermeld, noemt men ook engrammen. Uit eigen ervaring weet ik dat een engram dat is ontstaan in die levensfase dat je nog niet voldoende onderscheid kon maken tussen jou en je omgeving, niet in je gedachten terug kan oproepen worden als een rationele herinnering omdat je rationele denken toen nog niet voldoende was ontwikkeld. Daarom zal zo’n engram als het later toevallig wordt geactiveerd door een gebeurtenis die hieraan sterk verwant is, een hevige gevoelsreactie uitlokken waarvan je niet weet waar haar oorsprong ligt, ook al beschik je op dat moment over een rationeel geheugen. Anderen zullen dit gedrag eventueel abnormaal, onrealistisch, naïef, onbegrijpelijk of wat dan ook noemen, maar nog hij, zij of jij beseft werkelijk waarin deze reactie haar oorsprong vind. Het kan gebeuren dat je de oorzaak van een engram op het spoor komt, maar uit eigen ondervinding weet ik dat deze kans klein is, omdat ze afhangt van factoren die je niet volledig zelf in de hand hebt. Je bent hierbij aangewezen op het contact en de herinnering van die mensen die op de een of andere manier betrokken waren bij de gebeurtenis die dit engram veroorzaakte en daar wringt het schoentje. Of hypnose hieraan kan tegemoet komen (zoals Gurdjieff beweert) weet ik niet, dat valt buiten mijn ervaring. Wel is het mogelijk dat door de hypnotiseur nieuwe engrammen kunnen worden geschapen, niet door de hypnosetoestand zelf, maar door de wel of niet bewuste suggesties van de hypnotiseur op een moment dat je rationele verstand is uitgeschakeld.

Ik geef een persoonlijk voorbeeld: “Toen ik met mijn moeder op de leeftijd van ongeveer 50 jaar en gesprek had over onze geboorte, kwam het volgende aan het licht. Door onze vroegtijdige geboorte (ik en mijn tweelingbroer wogen samen nog geen 2 kg!) lagen wij in een couveuse met maar weinig overlevingskansen voor die tijd. Op een geven moment zij de dokter tegen mijn moeder dat ze ons mocht vastnemen (wat normaal verboden is vanwege het besmettingsgevaar). Hierdoor had mijn moeder de sterke indruk dat de dokter haar de gelegenheid gaf ons even in haar armen te houden, omdat we het toch niet zouden overleven. ‘Pak ze maar eens vast madam’, had hij gezegd. Bij mij riep, toen mijn moeder dit vertelde, dit beeld het enorme sterk gevoel op (nu, zelfs nog terwijl ik het schrijf komen de tranen in  mijn ogen!), dat dit moment mij de wil gaf om verder te leven, dat ik er mocht zijn. (NB: Mijn moeder vertelde ook dat ze beschaamd was over ons en niet graag had dat de mensen ons een bezoekje brachten in de kraamkliniek. Je kunt in haar houding en in die van eventuele bezoekers en eventuele verplegers en artsen in onze nabijheid, een vorm van expressie-suggestie (hypnose) zien die onbewust het gevoel in mij veroorzaakte dat ik er niet mocht zijn.) Ook begreep ik toen waarom het zo’n enorm overrompelende gevoelsmatige indruk om mij maakte, toen een jonge vrouw (die al speciale ongekende gevoelens in mij had doen ontwaken) vroeg of ‘ze mij eens mocht vastpakken’. Ik had toen terug het onbeschrijfelijke gevoel van terug tot leven te komen, van er te mogen zijn. Het zal niemand verwonderen, dat toen ik mijn gezin verliet voor deze vrouw, mijn ouders en broers mij terug voor rede trachten vatbaar te maken. Maar noch ik (toen!), noch zij konden begrijpen dat de rede geen toegang had tot deze gebeurtenis.”           

De mens heeft miljoenen jaren in omstandigheden geleefd dat zijn overlevingsinstinct voortdurend werd aangesproken. Je kon maar beter reageren op snelle vluchtige onschuldige schaduwen of indrukken in het dicht begroeide struikgewas of bos en die de gewaarwording ‘gevaar’ opriepen. Dit is nog altijd beter dan nooit meer te moeten reageren omdat je van een juiste associatie in je denken een onschuldige associatie hebt gemaakt.      

Ook weet ik uit eigen ervaring hoe bij onvoldoende licht of te grote afstand bepaalde voorwerpen een beeld en bijhorende gevoel kunnen oproepen dat in geen enkele werkelijke relatie staat tot het uiterlijke fenomeen dat deze associatie veroorzaakte. Kleine onduidelijke details kunnen toevallig toch als scherp overkomen en het voorwerp zelf kan door zijn verre of onduidelijke positie waarin het zich bevind eveneens een bekend afgerond beeld oproepen. Een persoonlijk voorbeeld: “Zo zagen ik (en mijn dochter Wendy die ongeveer 10 meter voor mij uitging) een menselijke schedel uit het zand steken tijdens een wandeling. Toen we deze zogenaamde schedel van dichtbij zagen, bleek het een ronde afgeplatte kegel te zijn die bestond uit witte piepschuim en waarin zich een verticaal gat bevond. De kegel stak met zijn grootste ronde zijde (vanuit ons blikveld gezien) gedeeltelijk uit het zand en de ronde zwarte opening was dus eenzijdig zichtbaar. De grote, de witte kleur en de wijze waarop de ronding en het zwarte gat naar ons waren gekeerd, had in ons beidde het beeld van een menselijke schedel opgeroepen.”

Onze rationele geest is nu eenmaal zo ingesteld dat hij betekenis aan iets zal toekennen en dit gebeurt door associaties. Als iets door zijn toevallige onduidelijke en onvolledige positie kenmerken vertoont van bekende voorwerpen, dan vormt de rationele geest een bekend beeld en vult het ontbrekende aan. Een gelijkaardig proces geschied er ook in netvlies waar de blinde vlek onzichtbaar is omdat de hersenen het ontbrekende stukje invullen.

‘Vader vergeef het ons, want ze weten niet wat we doen’, is alleszins op het hier behandelde onderwerp van toepassing.       

Als je de gegevens die hier zijn naar voor gebracht met elkaar verbind en tracht eigen te maken (zoek naar voorbeelden in je eigen leven!), dan zul je misschien enigszins gaan begrijpen waarom andere mensen soms zo sterk reageren op voor ons onschuldige indrukken omdat hier (toevallig!) geen sterke instinctieve gewaarwordingen mee zijn verbonden en waardoor we dus niet in staat zijn dit soort associaties te begrijpen en dus veroordelen. Ook zal het je niet meer verwonderen of storen waar het geloof in geesten en spoken vandaan komt. Ze zijn in wezen niet meer dan een onwerkelijke inhoud in onze eigen geest of hersenen die deze inhoud projecteren op een gelijkaardig toevallig fenomeen in de buitenwereld. Het nog heel jonge kind is een instinctief wezen en nog geen rationeel wezen. Het beschikt nog niet over taal en daarmee overeengekomen beelden waarmee het zijn ervaringen zou kunnen duiden en mededelen. En rationeel denken zonder taal en betekenisvolle beelden waarmee deze taal is verbonden, is niet mogelijk.

In feite kun je zelfs je eigen lichaam (en dus ook dat van andere levensvormen en wat wij al niet waarnemen) in zekere zin een projectie noemen die ontstaat uit de instinctieve fysieke gewaar-wordingen van onze enorm beperkte fysieke zintuigen op de quasi onbeperkte energieën die ons omringen. We kunnen dit Maya noemen, maar dan wel in het achterhoofd houdende dat deze beperkingen geen werkelijke illusies zijn (in tegenstelling tot een verkeerd ontstane associatie), maar noodzakelijk beperkte fysieke standpunten ten opzichte van het oneindig grootte geheel dat dus niet door het fysieke kan bevat worden zonder erdoor te worden vernietigd vanwege het quasi oneindig grote verschil tussen de plaatslijk gebonden energieën van ons fysieke lichaam en de kosmische energieën. Wel kan een subjectief standpunt door objectieve kennis en zelfkennis enorm worden ‘ver-ruimt’.                

NB: Je schrijft dat  ‘het onderbewustzijn, noch de hersenen een onderscheid kunnen maken tussen datgene wat effectief in de realiteit is gebeurd en datgene wat jij jezelf op een levendige manier hebt ingebeeld’. Dit is goed te onderkennen als wij bijvoorbeeld iets lezen of in een film zien dat ons sterk raakt. We weten verstandelijk dat het verhaal fictie is en de acteurs in de film emoties nabootsen en de scènes zijns geënsceneerd en toch kunnen we niet verhinderen dat we er emotioneel door worden geraakt. Miljoenen jaren is ons instinct niet met dergelijke kunstmatige middelen geconfronteerd geweest en kan het hierdoor blijkbaar geen onderscheid maken tussen wat echt is en onecht. Of misschien kan het dit nu tot op zeker hoogte wel, maar is het alleszins (nog) niet in staat de emotionele component die miljoenen jaren levensnoodzakelijk was te onderdrukken omdat kunstmatige beelden en geluiden en geschreven taal evolutionair gezien dus vrij recente uitvindingen zijn die in feite niet levensnoodzakelijk zijn, maar dat is iets dat blijkbaar buiten het begrip van het overlevingsinstinct ligt. Maar langs de andere moet er ook een instinctief objectief weten zijn dat ver uitstijgt boven dat subjectieve overlevingsinstinct, hiervan getuigd het kunstzinnig en wetenschap-pelijk denken. Maar deze instinctieve vermogens blijken dikwijls tegengestelde krachten te zijn als bepaalde omstandigheden ze onder druk zet. Blijkbaar is er geen of onvoldoende verbinding tussen deze centra waardoor ze niet als een eenheid kunnen optreden. Daarom kan het verstand zeggen dat iets een illusie is, maar de oeroude instinctieve conservatieve gevoelscomponent die zich aan deze illusie onwillekeurig heeft verankert, wint het pleit van het nog prille onvolwassen opstandige weten.        

Natuurlijk mag je de werkzaamheden van het onderbewustzijn niet verwarren met (1) identificatie en (2) het vuren van spiegelcellen. Bij het zien van een film is er meestal geen afstand tussen scherm en toeschouwer, waardoor men met de beelden kan vergroeien.  Bij het zien van een griezelfilm kan men dan ook plots schrikken. Vooral bij de mens, die geen uitlaatklep heeft voor zijn emoties, zullen de spiegelneuronen het gemis losmaken bij het zien van beelden op het tv-scherm, of witte doek.

Op wiki lezen we: "Een spiegelneuron of spiegelcel is een neuron dat niet alleen vuurt als een dier een handeling uitvoert, maar ook als het dier een handeling ziet uitvoeren door een ander dier (vooral van dezelfde diersoort). Het neuron weerspiegelt dus als het ware het gedrag van een ander dier en is op dezelfde manier actief als wanneer het dier de handeling zelf uitvoert." Maar, nu zijn we wel volledig van het hoofdthema aan het afwalen... Spijtig dat je niet kunt horen wat er in het filmpje werd gezegd.

Aanvulling.

Voor de meeste mensen is wat wij zien dat wat onze ogen zien. Met andere woorden: onze ogen zien vorm, diepte en dus betekenis. Het is soms heel moeilijk om aan mensen uit te leggen waarom zien geen functie is van de ogen omdat deze in feite (wat overigens ook blijkt uit hun constructie en werking)  enkel tweedimensionale kleurvlekken presenteren die kunnen inkrimpen, expanderen, verdwijnen en bewegen zonder enig causaal verband. En dan gaan we gemakshalve voorbij aan het wetenschappelijke gegeven dat kleuren ontstaan door de wisselwerking van drie type netvliescellen (kegeltjes genaamd / ± 125 miljoen per netvlies!) die gevoelig zijn voor de frequenties die overeenstemmen met rood, blauw en groen licht. De andere type cellen (staafjes genaamd / ± 7 miljoen per netvlies) presenteren ons ‘zwart-wit’ tinten. De ervaring van zien is tot op zekere hoogte een combinatie van twee ogen met alle zintuigen, de bewegingen van ons lichaam en het geheugen, ook al ervaren wij dat niet zo omdat onze visuele warneming zich als één geheel presenteert aan het bewustzijn. Er hangt geen etiket aan over welk deel van de visuele waarneming behoort tot dat zintuig.

De wereld die wij zouden waarnemen met open ogen, zonder tussenkomst van ons ontwikkelde verstand (maar wel met inachtneming van het instinctieve onderbewuste denken), zouden we de directe waarneming kunnen noemen. De wereld zoals wij hem zien met open pogen maar door de bril van onze subjectieve cultuurgebonden gedachten, zouden we de indirecte waarneming kunnen noemen. En de wereld, gezien door iemand die beschikt over zelfkennis, zouden we de wereld van de individuele waargenomen aard kunnen noemen. En de wereld gezien vanuit het geheel of kosmisch standpunt, zouden we de objectieve wereld kunnen noemen. En de wereld waarin we niets waar-nemen (zoals in de droomloze slaap of tussen twee waarnemingstoestanden in), is dan de wereld van ‘non-dualiteit’ of zuiver bewustzijn. De wereld zoals wij hem zien is meestal een combinatie van een of meer van al deze werkzame factoren waarvan de enige werkelijke (zo genoemd omdat hij niet verandert!) de staat van zuiver bewustzijn is. En dit kind moeten we niet met het badwater (het veranderlijke) weggooien.  

Zelfs zo heel eenvoudig als hier voorgesteld, komt al duidelijk naar voren dat zien een heel complex en (daardoor?!) mysterieus iets is. Als we dromen wordt er een volledig subjectieve wereld gevormd die wordt waargenomen, ook al zijn onze uiterlijke zintuigen niet actief en liggen we in volledige duisternis met gesloten ogen en is er dus geen uiterlijk licht waarop onze hersenen kunnen ageren. Dromen doen we ook overdag en dit kan onze directe waarneming onbewust beïnvloeden. Zoals ik reeds eerder (via de leer van Gurdjieff)  heb willen aantonen, is de wereld die wij waarnemen (dus ook ons zelfbewustzijn!) afhankelijk van het feit dat er minstens één verbinding tot stand is gebracht tussen twee verschillende centra. Hoe meer centra er verbonden worden, hoe objectiever onze waarneming zal zijn.

Als door een stoornis, door welke oorzaak ook, een of meer verbindingen worden verbroken en niet meer actief kunnen zijn of onvoldoende doorstroming hebben, dan kan het dus gebeuren dat wij een subjectieve ervaring niet meer kunnen beoordelen via het contact met een andere ‘hogere’ centra en wij deze ervaring dus als reëel gaan bestempelen. Als dus iemand de ervaring (bijvoorbeeld een BDE of geestesverschijning) van iemand anders gaat beoordelen, dan is dat meestal vanuit een toestand van ‘zijn’ (die afhankelijk is van hoeveel centra er zijn verbonden - en waarbij ook het aantal verbindingen zelf van belang zijn) die verschilt van de directe toestand van diegene die de ervaring had en ook verschild van de toestand waarop deze persoon achteraf het belang van zijn eigen ervaring inschat. Zelfs in de wetenschap is het zo dat ontdekkingen uiteindelijk moeten worden geïnterpreteerd en dan komen op het terrein van de filosofie, of men dat nu wil of niet. Omdat dit alles niet of onvoldoende wordt ingezien, praten wij meestal zonder elkaar te begrijpen en zo ontstaat in plaats van begrijpen oordelen. Begrijpen is dus geen functie van oordelen op basis van we wel of niet subjectief hebben ervaren, maar wel van het inzicht in hoe onze machine in relatie tot anderen en de kosmos werkt. Is dit inzicht er niet, dan is elkaar begrijpen dus onmogelijk.             

 Op de vraag die de vrouw in het filmpje stelt (het enige wat ik voldoende versta omdat ze voor mijn beperkt gehoor veel te snel praat → of geestesverschijningen werkelijk bestaan of enkel iets zijn in het hoofd van de betrokken persoon), zou je dus kunnen antwoorden dat ook haar wereld zich in haar hoofd afspeelt, want de waargenomen wereld is afhankelijk van de kwaliteit en het soort zintuigen dat ons ter beschikking staan en zo komen we weer terecht bij het aantal centra, hun kwaliteit en ontwikkeling en het aantal verbindingen ertussen en de kwaliteit hiervan. Met andere woorden: ‘Bij de leer van Gurdjieff’!

PS: Zou het mogelijk zijn om de relatie tussen de eerste hoofdwet van de thermodynamica en het onderwerp (in het filmpje) kort samen te vatten in het Nederlands zodat ik hierop kan reageren?  

Beste Eagle... Hier is zoveel werk te doen, dat we onmogelijk van elk filmpje een verslag kunnen gaan maken. Tenslotte hebben filmpjes nu eenmaal als doel om het basisidee aan te vullen. Zo kan iemand ons vragen om al het Engels in het Nederlands te gaan vertalen. Tracht een degelijk hoorapparaat te vinden, of hoop dat één van de 20.000 bezoekers jouw vraag kan inwilligen. Hopelijk kun je begrip opbrengen voor mijn gebrek aan Overtollige Tijd. :)