In het verleden heeft de zuivelindustrie ons meermaals met groot opgezette campagnes proberen te overtuigen dat melk onontbeerlijk is in een gezond voedingspatroon. Vorig jaar, bijvoorbeeld, geraakte het bekend dat Campina een melkcampagne lanceerde en daarmee op alle 7.900 basisscholen gratis melk serveerde. De Nederlandse Vereniging voor Veganisme (NVV) had daar ernstige bezwaren tegen omdat ze het een vorm van opdringerige reclame vonden.
Het gebruik van zuivel zou bijvoorbeeld nodig zijn voor de botopbouw. In de afgelopen jaren is dit echter sterk ter discussie komen te staan. Grootscheepse en langdurige wetenschappelijke onderzoeken zoals de 'Harvard Nurses Study' en de 'China Study' hebben de nadelen van het gebruik van zuivel aan het licht gebracht. Zo blijkt er, in tegenstelling tot wat door de zuivelindustrie beweerd wordt, in landen waar de zuivelinname hoog is, niet minder osteoporose - Latijn voor botontkalking - voor te komen dan in landen waar geen of slechts zeer weinig zuivel geconsumeerd wordt. De consumptie van zuivel verhoogt daarentegen wel de kans op bepaalde soorten kanker, suikerziekte en hart- en vaatziekten. Kortom: zuivel is naar het schijnt niet zo goed voor de menselijke gezondheid.
Prof. Walter Willett, voedselwetenschapper aan de Harvard University, onderzoekt al sinds1976 de relatie tussen zuivel en osteoporose. Hij zegt dat uit onderzoek blijkt dat er helemaal geen verband is tussen het drinken van veel melk en het voorkomen van botbreuken. Dat druist toch in tegen alles wat wij altijd gehoord hebben, nietwaar? En Willett staat hier niet alleen in. Prof. Colin Campbell, biochemicus verbonden aan de Cornell University, deelt deze mening. Hij is zelfs van mening dat door de eiwitten in de melk, een zuur wordt aan gemaakt die juist voor een afbraak van het bot zorgt.
Het staat vast dat het menselijk lichaam calcium nodig heeft voor zijn botten. Volgens Willet krijgen we al genoeg binnen via ons normale dieet. Het is in ieder geval belangrijk veel buiten te zijn om vitamine D binnen te krijgen. En veel groene groenten te eten. Een koe komt ook aan het calcium door het eten van groen gras, voegt hij er aan toe.
Het overgrote deel van de wereld wordt trouwens ziek van het drinken van melk, ze zijn lactose-intolerant. Dit betekent dat zij de melksuikers, de lactose, niet goed kunnen verteren. Alhoewel moedermelk ook lactose bevat, kunnen baby's dat wel verteren. Dit stopt over het algemeen wanneer er gestopt wordt met borstvoeding. Behalve bij de Europeanen en Noord-Amerikanen, zij zijn zo geëvolueerd dat ze koemelk kunnen blijven drinken. Maar was dat wel de oorspronkelijke bedoeling van Moeder Natuur?
Negentig procent van de Aziaten, zeventig procent van de Afrikanen en vijftig procent van de Zuid Amerikanen zijn lactose-intolerant. Terwijl maar vijftien procent van de blanken niet tegen het drinken van melk kan. Met andere woorden: maar liefst zeventig procent van de wereldbevolking kan helemaal niet tegen melk. En het is opvallend dat als je stopt met melk drinken, je lichaam vanzelf lactose-intolerant wordt.
Beide reeds vernoemde wetenschappers zijn ervan overtuigd dat het menselijk lichaam niet gebouwd is om koemelk te drinken. Volgens hen is koemelk bedoeld voor het kalf, net zoals moedermelk is bedoeld voor de baby.
Toch wordt door het Voedingscentrum zuivel nog steeds als belangrijkste bron van calcium gezien. Calcium kan echter prima uit producten als sesam en groene bladgroenten worden opgenomen. Daarnaast zijn er genoeg gezonde alternatieven voor zuivel te vinden. Dat het Voedingscentrum dit advies met betrekking tot zuivel geeft, is echter niet zo vreemd. De adviezen die het Voedingscentrum verspreidt, zijn namelijk afkomstig van de Gezondheidsraad, waarin een aantal belangrijke posten door mensen uit de zuivelindustrie bekleed worden. Er kan dus met recht en rede getwijfeld worden aan de objectiviteit van deze adviezen. De NVV is dan ook bang dat de belangen van de zuivelindustrie beter behartigd worden dan die van de consument.
Dat is nog niet alles. We komen steeds meer te weten over de langdurige effecten van het drinken van melk. Zo zijn de vetten en eiwitten in de melkproducten desastreus voor ons cholesterol met alle gevaren van dien. Een glas volle melk bestaat maar liefst uit 23 procent van de benodigde dagelijkse hoeveelheid dierlijke vetten, ook wel bekend als verzadigd vet. Algemeen bekend is dat deze vetten de cholesterol verhogen en daarmee de kans op hart en vaatziekten aanzienlijk vergroten.
Professor Campbell verrichtte de zogeheten 'China Study', waarin hij zegt dat mensen die dierlijk en eiwitrijk dieet volgen, zoals zuivel, tot 17 keer meer kans hebben op hartziektes dan mensen die hun voedingsstoffen halen uit onder meer fruit en groenten, zoals de Chinezen. Het vet in melk kan men dan ook beter vermijden. Melk is heel rijk aan verzadigde vetzuren die jouw cholesterol verhogen, en dat leidt tot aderverkalking en tot hartinfarcten. Magere melk, magere yoghurt en karnemelk zijn daarom mooie producten. Campbell is juist van mening dat niet alleen het vet het risico op hart- en vaatziektes verhoogd, maar dat de eiwitten die in zuivel zitten nog meer risico vormen en dan heeft het drinken van magere producten volgens hem geen enkele zin.
Er worden ook steeds meer verbanden gelegd tussen het consumeren van zuivel en kanker. Deze onderzoeksresultaten zijn nog maar net naar boven water gekomen en moeten nog verder onderzocht worden. De meningen verschillen hierover nog enorm.
Volgens Campbell zijn de kankercijfers, net zoals de Hart- en Vaatziektecijfers, in Amerika vele male hoger dan in Azië. We hebben in ons lichaam het zogeheten eiwit IGF-1, de Insuline-like Growth Factor. Deze hebben wij nodig om ons lichaam te laten groeien en te versterken. Wanneer we volgroeid zijn en daarna nog steeds een overdadige inname van dierlijke eiwitten, zoals bijvoorbeeld melk, binnenkrijgen dan kan het IGF-1 nergens meer heen, want we zijn al volgroeid. Het gevaar is, dat zij zich dan vestigen aan kankercellen, waardoor de kans op kanker vele malen groter wordt.
Dieronvriendelijk
Zuivel is niet alleen ongezond, maar ook nog eens bijzonder dieronvriendelijk. Zowel in de bio-industrie als in het geval van biologische zuivel moeten de koeien elk jaar zwanger worden gemaakt om te kalveren. De jonge dieren worden meestal al binnen één tot enkele dagen bij hun moeder weggehaald, omdat de melk van de koe voor menselijke consumptie bestemd is. De vervangende voeding die de kalveren krijgen bevat vaak weinig ijzer, zodat de dieren last krijgen van bloedarmoede. Dit houdt het vlees wit, wat vooral in landen als Italië erg gewild is. De kalfstiertjes worden dan ook al snel geslacht. De melkkoeien, die zonder menselijke inmenging wel een jaar of twintig zouden kunnen worden, zijn na een jaar of 5 à 6 economisch afgeschreven en worden dan ook geslacht.
Ook het milieu wordt zwaar belast door gebruik van zuivel. Volgens een eind november 2007 verschenen rapport 'Livestock's Long Shadow' van de Wereldvoedselorganisatie (FAO) van de VN is 18 procent van de uitstoot van broeikasgassen afkomstig van de veehouderij. Dat is meer dan de uitstoot door vervoersmiddelen. De uitstoot van 1 koe staat daarmee gelijk aan die van 70.000 kilometers met een auto!
Met het oog op de toekomst is het voor mens, dier en milieu daarom niet wenselijk dat er een verhoging en stimulering plaatsvindt van het gebruik van zuivel. De impact van de zuivelindustrie op de maatschappij en het milieu is al erg groot. De NVV wijst elk gebruik van zuivel af en probeert mensen ertoe te stimuleren over te gaan op gezondere, plantaardige alternatieven.
Calcium
Calcium, of kalk, is een mineraal dat jouw lichaam nodig heeft. Als er iets is waar veel calcium in zit, dan zijn het wel noten, zaden en donkergroene bladgroenten. Bij een gevarieerde plantaardige voeding krijg je voldoende calcium binnen. Hoeveel calcium zit er nu in plantaardig voedsel? Enkele voorbeelden:
Voedingsmiddel(100g) Calcium (in mg)
sesamzaad: 670
vijgen, gedroogd: 280
amandelen, gepeld: 250
boerenkool, gekookt: 180
Goed door het lichaam opneembare calciumleveranciers zijn: donkergroene bladgroenten, bijna alle koolsoorten, vooral boerenkool, Chinese kool en broccoli, bonen, noten, zaden (vooral sesamzaad), gedroogde abrikozen en vijgen.
Calcium is een van de belangrijkste bouwstenen van jouw botten. Zonder voldoende calcium in de voeding kunnen de botten niet stevig blijven. Dat geldt voor kinderen in de groei, maar ook voor volwassenen. Botweefsel wordt namelijk telkens weer afgebroken en opgebouwd. Daarbij is calcium nodig, maar ook vitamine D én voldoende beweging zijn essentieel. Tot ongeveer jouw dertigste is er meer opbouw dan afbraak van botweefsel. Dan bereikt je jouw zogenaamde 'piekbotmassa'. Daarna is de afbraak groter en treedt langzaam maar zeker botontkalking op. Door voldoende calcium, veel beweging en genoeg vitamine D is botontkalking zo veel mogelijk te beperken.
Calcium is ook nodig voor de werking van de spieren. Verder is het een bouwstof voor hormonen, lichaamscellen en spieren.
Enkele weetjes...
* Eén op de vier Nederlandse vrouwen, en één op de twaalf Nederlandse mannen, krijgt osteoporose, botontkalking.
* In gebieden op de wereld waar geen melkproducten worden gebruikt en van oorsprong meer plantaardig wordt gegeten, komt botontkalking haast helemaal niet voor.
* Jouw lichaam heeft een voorraadje van ongeveer 1200 g calcium. Het grootste deel daarvan, namelijk 99%, zit in jouw botten.
Exta besluit: Melk drinken maakt dik
Hoe meer melk kinderen drinken, des te dikker ze worden. En dat is niet alles: halfvolle melk is een grotere boosdoener dan volle melk. Dat zijn de uitkomsten van een zopas gepubliceerd Amerikaans onderzoek, waaraan 12.000 kinderen in de leeftijd van 9 tot 14 jaar meededen.
De wetenschappers noemen de uitkomsten opvallend, omdat juist de magere en halfvolle melk samengaan met een hoger gewicht. "Het kan zijn dat kinderen makkelijker naar melk met minder vet grijpen. In dat geval is het niet zozeer de melk, maar zijn het de calorieën die schuldig zijn", zei onderzoekster C. Berkey in een reactie.
Het hoofdprobleem is dat wij afhangen van het advies van wetenschappers, en dat we ons tegelijkertijd laten beïnvloeden door de reclame. Wat denk jij? Is melk nu gezond of ongezond voor ons lichaam?... De reporters in onderstaande filmclip vroegen het zich ook af. Anderzijds is de vraag 'Wat is er vandaag de dag nu nog gezond?' iets concreter.
Nota: Afbeeldingen en talrijke artikelen uit 2008 werden achteraf verwijderd, omdat ze verouderd waren - of, ze namen teveel schijfruimte in beslag.