Boekrecensie van Afrika, oog in oog met het onbekende door Michael Bright

Een unieke expeditie naar de meest extreme gebieden van dit mysterieuze continent.

Nergens ter wereld is het ruiger, ongerepter, gevaarlijker - en tegelijkertijd ook adembenemend mooi - dan in dit mysterieuze continent. Dit prachtige boek vormt een spectaculaire reis door Afrika`s vijf unieke gebieden: de Kalahari, de Savanne, Kongo, Kaap de Goede Hoop en de Sahara. Aanschouw nieuwe dieren en nieuw gedrag en leer Afrika van een andere kant kennen. Arenden, die reusachtige vleermuizen vangen, apen die op antilopen jagen en een zenuwslopende giraffenstrijd, zijn slechts enkele voorbeelden van de spectaculaire verhalen en beelden uit het boek, waarmee de lezer uitgedaagd wordt om zijn ideeën over dit continent bij te stellen. Afrika is een prachtige reis door een uitgestrekt en zeer divers continent en een niet te missen aanvulling op de BBC-serie.

“When it comes to natural history programmes, the achievements of David Attenborough and the BBC`s Natural History Unit are in a class of their own.” - Daily Mail.

Uittreksel

Blz. 6: Voorwoord

Een nieuwe grote serie over Afrika? Toen ik hoorde dat dit het volgende project zou worden van de Natural History Unit van de BBC, vroeg ik me af of dat wel haalbaar zou zijn. De Afrikaanse fauna is immers de bekendste en intensiefst gefilmde ter wereld. Voor een grote televisieserie zouden nieuwe verhalen nodig zijn. Waar zouden we die kunnen vinden?

Toen realiseerde ik me dat filmmakers zich in het verleden altijd hebben geconcentreerd op de spectaculaire grote zoogdieren die over de open savannen van Kenia en Tanzania zwerven. Maar hoe zit het met de uitgestrekte regenwouden van West-Afrika? Ik weet nog dat ik daar zestig jaar geleden probeerde te filmen. Toen we die schemerwereld betraden, haalde mijn cameraman zijn lichtmeter tevoorschijn en merkte somber op dat er alleen genoeg licht zou zijn als we de bomen zouden omhakken. Filmemulsies en digitale camera's hebben dat probleem later opgelost. Maar in de bossen van Kongo wordt de grond 's nachts verlicht door plekken met fosforescerende schimmels, die een spookachtig groen licht produceren dat `chimpanseevuur' wordt genoemd. Wie had kunnen dromen dat er ooit camera's zouden zijn die dat konden vastleggen, met als resultaat een van de boeiendste afleveringen van de serie?

Er zijn maar zelden natuurfilms over de Sahara te zien. Dat is niet zo vreemd: het is de grootste woestijn ter wereld, met weinig meer dan zand en steen. Er trekken karavanen met kamelen doorheen en die hebben we al eens gezien, maar wat valt er verder te filmen? Toch vinden ook hier opmerkelijke drama's plaats, als je maar weet waar en vooral wanneer je moet kijken.

's Middags is het zo gruwelijk heet dat zelfs nietige hagedisjes en spinnen hun toevlucht moeten zoeken onder de grond. Wie daar niet op tijd in slaagt, wordt gebraden. En dan, precies op het moment dat de zon het dodelijkst is, komen mieren in een soort zilveren ruimtepakken hun hol uit. Hun omhulsel lijkt wel van metaal en reflecteert de felle zonnestralen, maar toch moeten de mieren snel te werk gaan. Ze verzamelen de dode en bijna dode lichamen van andere insecten die zijn bezweken aan een zonnesteek en slepen ze bliksemsnel terug naar hun nest om ze te verorberen, voor ze zelf worden geveld door de zon.

Ook het gebied net ten zuiden van de monding van de Zambezi aan de Afrikaanse oostkust trekt vrijwel geen bezoekers. Delen ervan zijn bij buitenstaanders zo goed als onbekend en veel Europese natuurvorsers weten nauwelijks dat hier een groot stuk regenwoud ligt. Ze kwamen daar pas achter toen het werd onthuld door satellietonderzoek. Nu staat dit regenwoud onder de mensen die het in kaart brengen bekend als het Google Forest, althans officieus.

Hoe beter we keken, des te meer beseften we hoeveel delen van Afrika nog nauwelijks zijn gefilmd. Wat te denken van Afrikaanse apen die rondklauteren in de besneeuwde ceders van het Atlasgebergte, van nijlpaarden die in zee zwemmen op een van de weinige plaatsen waar het Kongolese regenwoud nog tot de kust reikt of van de immense grot onder de Kalahari waarin wel drie jumbojets achter elkaar zouden passen en die is gevuld met zo veel koel zoetwater dat nog altijd niemand weet hoe diep hij is? Zelfs dieren waarover we alles denken te weten, blijken een bestaan te leiden waarvan veel aspecten nog nooit zijn gefilmd: giraffen die vechten door zo krachtig uit te halen met hun nek dat een oude, ervaren stier zijn tegenstanders tegen de grond kan slaan, en neushoorns die niet altijd zo chagrijnig en solitair zijn als we denken, maar 's nachts bijeenkomen voor een geheim afspraakje waarbij
snuffelende mannetjes omzichtig de wijfjes het hof maken.

Naarmate de research voor de serie vorderde, kwamen steeds meer verhalen bij elkaar en besefte ons team dat we werkelijk waren gestuit op iets nieuws en opwindends. In de klassieke oudheid hadden de Griekse en Romeinse stedelingen een spreekwoord over het immense continent in het zuiden, aan de overkant van de Middellandse Zee. 'Er komt steeds iets nieuws uit Afrika,' zeiden ze. Welnu, ondanks al het onderzoek dat heeft plaatsgevonden in de tweeduizend jaar tussen toen en nu, gaat hun gezegde nog steeds op. De volgende bladzijden bewijzen het.

- DAVID ATTENBOROUGH -

Recensie

door Tsenne Kikke

Zelfs indien je de vijf Canvas uitzendingen hebt gemist, is de inhoud van deze prachtige uitgave van Tirion Uitgevers even boeiend als leerrijk, gebaseerd op de prestigieuze BBC natuurserie,en gefilmd in vijf bijzondere Afrikaanse gebieden:de Kalahariwoestijn, de savanne, Congo, Kaap De Goede Hoop en de Sahara. Met verrassend verhalen: Afrikaanse apen die overleven in het besneeuwde Atlasgebergte, nachtelijke bijeenkomsten van overdag solitair levende neushoorns, de ontdekking van een nieuwe meervalsoort in de meren onder de Kalahariwoestijn. Je maakt kennis met 'nieuwe' diersoorten of oude bekenden in nooit eerder gefilmde omstandigheden Tevens werd een hoofdstuk gewijd aan hoe de reeks tot stand kwam, productioneel én gefilmd. Dit boek vereeuwigt als het ware de beelden - en, de teksten zijn heel beschrijvend.

Van verborgen oerwouden over hooggelegen gletsjers en vulkanen tot giftige meren: in dit boek lees je alles over verbluffende en tot nu toe nauwelijks bekende plaatsen in Afrika. Van de 'Bergen van de Maan' tot een regenwoud in Mozambique, dat slechts enkele jaren geleden werd ontdekt. Nieuwe landschappen, nieuwe dieren en nooit eerder gezien of gefilmd dierengedrag. Je maakt kennis met de meest zeldzame vis ter wereld, exploderende insecten en hagedissen, die jagen op de rug van leeuwen, enzovoorts.

Producer James Honeyborne: "Hier bij de Natural History Unit dachten we alles al gezien te hebben. Maar dat was fout gedacht. Het was ook een enorm project. De natuur filmen in heel Afrika was onze zwaarste en meest verrassende onderneming ooit."

Hoofdstuk 1: Kalahari - In dit hoofdstuk trekken we naar de Kalahari, een woestijn van zo'n 900.000 vierkante kilometer die een groot stuk van zuidelijk Afrika bedekt. We vernemen onder meer waarom neushoorns er in het midden van de nacht verzamelen en hoe giraffen, die zich aan het woestijnleven weten aan te passen, op leven en dood om een vruchtbaar wijfje een duel uitvechten. Maar je leest ook over wat er zoals aan een drinkplaats in de woestijn kan geschieden en je maakt kennis met de meest geïsoleerde levende vis ter wereld.

Hoofdstuk 2: De Savanne - De savanne van Oost-Afrika is al ontelbare keren verfilmd, vooral dan de miljoenen graseters en hun dramatische confrontaties met roofdieren. Maar Oost-Afrika heeft nog veel meer te bieden: dichte wouden, met sneeuw bedekte bergen van meer dan 5000 meter hoog, broeierige moerassen. In dit hoofdstuk trekken we onder meer naar het mysterieuze Ruwenzori-gebergte, 'de Bergen van de Maan'. Je leest ook hoe hagedissen insecten weghappen uit het manen van leeuwen en hoe olifantstieren drie dagen vechten om het recht zich te kunnen voortplanten.

Hoofdstuk 3: Kongo - Het Kongolese regenwoud is het kloppende hart van Afrika en bedekt het grootste deel van centraal-Afrika. Het bruist er van het leven en wie er een plaatsje voor zichzelf wil, moet op zijn strepen staan. Je leest onder meer over hoe chimpansees aan honing geraken door bijennesten met grote stokken stuk te slaan. Kaalkopkraaien behoren tot de meest schuwe dieren van het woud. Ze zien er bijzonder prehistorisch uit. Grote olifantenkudden verzamelen op traditionele ontmoetingsplaatsen. Als de stieren een robbertje vechten, davert het woud.

Hoofdstuk 4: De Kaap - Zuid-Afrika is een feest van kleur en leven. Maar zonder de stroming van de twee oceanen, die de zuidpunt van het continent omspoelen, zou de Kaap een woestijn zijn. Aan de oostkust zorgen de warme Agulhas-stromingen voor grote wolkenformaties die het land inrollen en van dit deel van Zuid-Afrika de natste streek van het land maken. Het Google-regenwoud is er een paradijs van en voor vlinders. Zijn naam dankt het aan de satellietbeelden waarop het ontdekt werd. Aan de westkust is de koude Benguelastroming heer en meester. Hier leven meer witte haaien dan waar ook ter wereld. Maar de meest spectaculaire plek is de plaats waar de twee stromingen elkaar ontmoeten. De botsing van het koude en warme water trekt massa's sardienen aan: een feest voor de grote roofdieren van de zee.

Hoofdstuk 5: De Sahara - De Sahara is de grootste woestijn ter wereld, ongeveer even groot als de hele Verenigde Staten. Ooit was dit een vruchtbaar gebied, maar nu is het de meest onherbergzame woestenij van het hele continent. Toch lever ook hier dieren. Grévyzebra's leven aan de rand van de woestijn en vechten letterlijk voor hun plaatsje aan de zeldzame waterplassen. De naakte molrat, een soort worstje met vlijmscherpe tanden, is een bizar dier dat van de nood een deugd heeft gemaakt en heel zijn leven onder de grond doorbrengt. De zilvermier pakt het anders aan en heeft zichzelf een soort ruimtepak aangemeten om de hitte te weerstaan. 'Onze' boerenzwaluw is eigenlijk een Afrikaan met woestijnwortels. Elk jaar leggen de kleine trekvogels duizenden kilometer af over de Sahara, puur op hun eigen navigatie-instinct. Lees alles over de mestkever, die bolletje smaakt van de uitwerpselen van graseters, en zo meer.

- Hoofdstukken zes, zeven en acht dragen de titels: De toekomst, Achter de schermen, en Ontdek Afrika.

Het boek, oog in oog met het onbekende Afrika in cijfers ...

- 4 jaar productie
- 79 verschillende filmexpedities
- 27 landen bezocht
- 1.598 dagen op locatie
- 1.840 uur in schuilplaatsen
- 170.000 kilometer in terreinwagens
- 905 uur trekking in de jungle
- 180 uur trekking in de bergen
- 100 uur te paard
- 180 uur per helikopter
- 2.000 uur ruw filmmateriaal
- 533 camera's
- 21 types camera
- 90 mensen om 750 kilo materiaal neer de toppen van de Ruwenzori te brengen ? 25 mensen om een ton materiaal diep in de Congolese jungle te dragen
- 3 weken om een nest van een schoenbekooievaar te vinden
- 1 volle dag op een karkas van een dode walvis met 30 witte haaien aan het feest.

Bovendien kan je de gratis eye-app downloaden en zien hoe de beelden uit het boek tot leven komen! En, bekijk ook het YouTube filmpje: http://www.youtube.com/watch?feature=player_embedded&v=N__WgWFf-HM

Afrika, oog in oog met het onbekende

Michael Bright

Korte Inhoud

Uittreksel

Recensie