Pieter Vos
|
Type:
|
Paperback
|
|
Uitgever:
|
Kok
|
|
Gewicht:
|
240 gram
|
|
Aantal Pagina's:
|
240
|
|
ISBN:
|
90-435-1720-8
|
|
ISBN-13:
|
978-90-435-1720-1
|
|
Categorie:
|
Filosofie
|
|
Richtprijs:
|
€ 19,5
|
Korte Inhoud
De Deense schrijver Søren Kierkegaard (1813-1855) liet een veelzijdig en complex oeuvre na. Hoe lees je een schrijver die schuilgaat achter een maskerade van auteurs en personages? Hoe lees je een auteur die zowel de kunst van het verleiden tot in detail beschrijft als ook een radicale, christelijke navolging predikt?
Dit boek geeft een inleiding in de centrale thema's van Kierkegaard's werk, die alle cirkelen rond de vraag wat het betekent mens te zijn. De levenssferen van het esthetische, het ethische en het religieuze komen aan de orde, evenals antropologische grondbegrippen als angst en vertwijfeling, zelfwording en navolging.
Dit boek wil vooral de weg wijzen naar Kierkegaard's eigen werken. Na elk thematisch hoofdstuk zijn sleutelteksten van Kierkegaard zelf opgenomen.
Uittreksel
Blz. 25: Een idee om voor te leven en te sterven (Dagboek 1 aug. 1835)
Waar het mij aan ontbreekt is aan helderheid ten aanzien van mijzelf, de vraag is: wat moet ik doen, niet wat moet ik weten, behalve dan voor zover weten aan elk handelen voorafgaat. Waar het op aankomt is te begrijpen wat mijn bestemming is, te zien wat God wil dat ik zal doen; waar het op aankomt is een waarheid te vinden, die waarheid voor mij is; de idee te vinden waarvoor ik wil leven en sterven. Wat zou het mij baten als ik een zogenaamde objectieve waarheid zou ontdekken; als ik mij door alle filosofische systemen heen werkte en er, desgevraagd, kritieken over kon schrijven; dat ik in elk systeem de inconsequenties zou kunnen aanwijzen; - wat zou het mij baten als ik een staatsvorm zou kunnen ontwerpen en de her en der vandaan gehaalde onderdelen tot een eenheid kon samensmelten, een wereld construeren, waarin ik niet leefde, maar die ik alleen aan anderen voorhield; - wat zou het mij baten als ik de betekenis van het christendom uiteen zou kunnen zetten, de talloos geïsoleerde fenomenen zou kunnen verklaren, als die voor mijzelf en voor mijn leven niet van diepere betekenis zouden zijn?
Hoe vaardiger ik in deze dingen werd en hoe meer ik zag dat anderen zich mijn geesteskinderen toeëigenden, hoe droeviger mijn situatie werd, niet ongelijk aan die van ouders die hun kinderen uit armoede de wijde wereld in moeten sturen en toevertrouwen aan de zorg van anderen. Wat zou het mij baten als de waarheid koud en naakt voor mij stond, al dan niet door mij aanvaard, en eerder een bang huiveren zou bewerkstelligen dan een overgave vol zelfvertrouwen? Toch wil ik niet ontkennen dat ik de imperatief van het kennen aanvaard; en dat de mensen daardoor beïnvloed kunnen worden, maar dan moet het gekende door mij als levende kennis opgenomen kunnen worden: dit is het wat ik nu als het belangrijkste zie. Dit is het waarnaar mijn ziel dorst, als de woestijnen in Afrika naar water. Dit is het wat me ontbreekt en daarom ben ik als een man die meubels heeft vergaard en kamers gehuurd, maar de geliefde nog niet heeft gevonden die voor- en tegenspoed in het leven met hem zal delen. Maar om die idee te vinden, of liever om mezelf te vinden, baat het niet me nog meer in de wereld te storten. Dat heb ik vroeger immers al gedaan.
Daarom meende ik er goed aan te doen me op de jurisprudentie te werpen, mijn scherpzinnigheid te wetten aan de voetangels en klemmen van het leven. Hier diende zich een veelheid aan mogelijkheden aan, waarin ik me kon verliezen; misschien dat ik uit de bestaande feiten een geheel zou kunnen reconstrueren, een systeem dat de wereld van de criminaliteit in kaart bracht, een wereld die ik in al haar duistere aspecten na kon trekken. Om die reden wilde ik ook acteur worden, opdat ik me als het ware kon verplaatsen in de rol van een ander als surrogaat voor mijn eigen leven, om in deze uiterlijke gedaanteverwisseling enige verstrooiing te vinden. Wat ik ontbeerde was de volledigheid van het menselijk bestaan, ik wilde niet een bestaan van weten alleen leiden, opdat ik de ontwikkelingsgang van mijn denken niet op iets - ja, op iets dat men objectiviteit noemt - zou baseren, niet op iets dat niet van mij is, maar op iets dat verbonden is met de diepste wortels van mijn existentie, waardoor ik zo te zeggen in het goddelijke ben geïmplanteerd en waar ik me aan vasthoud ook al zal de hele wereld vergaan. Kijk, dit is het wat ik ontbeer en waar ik naar streef. (...)
Ondanks het feit dat ik er nog lang niet in slaag mijzelf innerlijk te begrijpen heb ik, uit diepe eerbied voor wat dit zelf inhoudt, geprobeerd mijn individualiteit te handhaven - de onbekende God te aanbidden. Ietwat voorbarig angstig heb ik geprobeerd niet al te nauw in aanraking te komen met de verschijnselen wier aantrekkingskracht mij misschien te zeer in hun ban geslagen zouden hebben. Ik heb geprobeerd mij er veel van eigen te maken, hun individuele karakter en betekenis in het leven van de mens te bestuderen, maar er tegelijkertijd voor gewaakt niet als een mug te dicht bij het licht te komen. Omgang met gewone mensen heeft weinig aan mijn leven toegevoegd of afgedaan. Deels heeft hun doen en laten - het zogenaamde praktische leven, mij maar matig geïnteresseerd, deels heeft de kilte en het gebrek aan sympathie waarmee zij de geestelijke en diepere roerselen in de mens beschouwen, mij nog meer van hen vervreemd. De mensen uit mijn kennissenkring hebben, een enkele uitzondering daargelaten, weinig invloed op mij uitgeoefend.
Recensie
door
Tsenne Kikke
Dit is een boek met interessante inhoud als je meer aan de weet wenst te komen over Kierkegaard's denken. Sommige delen zijn moeilijk te begrijpen - dat wel - maar dit is nu eenmaal eigen Kierkegaard, de man met de vele pseudoniemen. Zo verscheen er in het jaar 1844 in Kopenhagen een boek met de zakelijke titel 'Het begrip angst', onder de aanzienlijk minder zakelijke auteursnaam Vigilius Haufniensis, de Waker van Kopenhagen. Pas later werd duidelijk dat daarachter de veelschrijver Søren Kierkegaard schuilging. Dit was dan ook voor een Kierkegaard iets typerends: hij schreef iets neer, herlas het alvorens het naar de drukker te brengen - en, als hij er zelf achter stond, tekende hij het met zijn naam. Was hijzelf er niet mee tevreden, dan werd het werk onder een pseudoniem uitgegeven.
Hij hield er een ernstige levenshouding op na en koos voor een eenzaam, somber en liefdeloos bestaan, hetgeen in al zijn geschriften wordt gereflecteerd. Kierkegaard behoort tot de categorie van de zogenaamde 'vergeten denkers'; denkers, die nauwelijks serieus bestudeerd worden in de academische wereld.
De hoofdreden hebben we reeds vermeld: soms leest hij moeilijk en de meeste mensen die hem lezen kunnen zich niet de vele inspanningen getroosten hem te begrijpen. Andere redenen zijn, bijvoorbeeld: hij veroordeelt de maatschappij uit zijn tijd; wetende, dat maatschappij uit mensen bestaat, en ten tweede: veroordeelde hij zowel het communisme als het religieuze.
Als derde reden moet ik toegeven dat hij - buiten het feit dat hij soms moeilijk verstaanbaar is - van tijd tot tijd van de hak op de tak springt en daardoor de dingen niet volledig uitwerkt. Hij werpt een gedachte op, probeert die uit, weerlegt hem of schuift hem aan de kant, slaat een zijpad in - om soms tientallen bladzijden later alsnog naar de oorspronkelijke gedachte terug te keren.
Kierkegaard bekommerde zich dus niet om de chronologie en voegde later opmerkingen aan bestaande aantekeningen toe, zonder deze altijd te dateren. Bovendien was hij zich bewust van mogelijke toekomstige lezers en verwijderde hij soms fragmenten, enzovoorts.
Kortom: van Kierkegaard's geschriften hou je van, of niet. Het is een zwart-wit houding die geen ruimte geeft voor grijstinten.
|