Originele titel: Das Christentum. Der Reliöse Situation der Zeit.
Hans Küng
|
Type:
|
Hardcover
|
|
Uitgever:
|
Ten Have
|
|
Gewicht:
|
1660 gram
|
|
Aantal Pagina's:
|
1022
|
|
ISBN:
|
90-259-6046-4
|
|
ISBN-13:
|
978-90-259-6046-9
|
|
Categorie:
|
Christendom
|
|
Richtprijs:
|
€ 59,6
|
Korte Inhoud
'Het Christendom' heeft als ondertitel 'Wezen, Geschiedenis en Toekomst'. Dit boek is geen objectieve geschiedschrijving, noch een theologische verhandeling over de christelijke leer. De theoloog Hans Küng schreef dit boek om te begrijpen hoe en waarom het christendom geworden is wat het vandaag de dag is. Dit met het oog op de vraag, hoe deze religie eruit zou moeten zien. Want van één ding is Küng overtuigd: om te overleven moet de christenheid christelijker worden. In de balans die hij opmaakt, beschouwt hij deze wereldreligie in al haar varianten: oosterse orthodoxie, rooms-katholicisme, anglicanisme en protestantisme. Hans Küng schreef speciaal voor deze Nederlandse editie een voorwoord.
Met twee miljard aanhangers is het christelijk geloof de grootste religie ter wereld. De wereldberoemde theoloog Hans Küng maakt de balans op van tweeduizend jaar christendom. Daarbij passeert deze wereldreligie in al haar varianten de revue: oosterse orthodoxie, rooms-katholicisme, anglicanisme, protestantisme.
Hans Küng wil noch een neutrale geschiedenis schrijven, noch een theologische verhandeling over de christelijke leer. Hij wil begrijpen hoe en waarom het christendom geworden is wat het vandaag de dag is. Dit met het oog op de vraag hoe deze religie eruit zou moeten zien. Want van één ding is Küng overtuigd: om te overleven moet de christenheid christelijker worden!
Hans Küng (1928) geldt als een van de meest vooraanstaande denkers van onze tijd. Zijn boeken zijn in veel talen verschenen. Al tientallen jaren vormen de diverse wereldreligies het centrale thema van zijn werk, ook al vormt het christendom zijn geestelijke bakermat. Hij is voorzitter van de stichting Weltethos en zet zich in voor de dialoog tussen de culturen.
Uittreksel
Blz. 21: In deze tijd een dik boek over het christendom? Ja, juist in deze tijd! De diepgaande crisis waarin het christendom verkeert, vraagt om een uitgebreid antwoord. En om meteen maar met de deur in huis te vallen: dat antwoord zal radicaal zijn. Het zal de christelijke traditie en de kerk in zijn kritiek niet sparen, omdat het een radicaal vertrouwen stelt in de zaak van het evangelie. Het zal katholicisme, orthodoxie, protestantisme en anglicanisme zonder compromis of harmonisering met de oorspronkelijke boodschap confronteren en zo een oecumenische dienst bewijzen. Dit boek kan en moet kerkkritisch zijn omdat het is geschreven vanuit een onwankelbaar geloof in de persoon en de zaak van Jezus Christus en omdat het wil dat de kerk van Jezus Christus ook in het derde millennium zal blijven bestaan.
Maar kan men eigenlijk nog wel op het christendom vertrouwen? Is aan het begin van het derde millennium vertwijfeling niet méér op zijn plaats? Is het christendom in de Europese stamlanden nog wel verstaanbaar en geloofwaardig? Is de tendens vandaag de dag niet juist dat men van het christendom weg wil: naar oosterse religies, naar actie- en ervaringsgroepen, of eenvoudig naar de geneugten van een privéleven zonder verplichtingen? Associëren veel mensen in onze 'christelijke', en dan met name katholieke cultuur, het christendom niet eerder met machtswellust en irrationaliteit, met autoritarisme en leerdwang, angstzaaierij, seksuele complexen, weigering tot dialoog en een onmenselijke omgang met andersdenkenden? Denkt men bij de katholieke kerk niet vooral aan vrouwendiscriminatie, aangezien Rome de priesterwijding van vrouwen - evenals priesterhuwelijk, anticonceptie en dergelijke - het liefst 'voorgoed' zou willen verbieden? Is de min of meer welwillende onverschilligheid van vroeger door dit onvermogen tot verandering in veel naties niet omgeslagen in haat of zelfs openlijke vijandschap tegenover het christendom?
Maar wat is 'het christendom' eigenlijk? Bestaat het christendom eigenlijk wel of bestaan er slechts varianten: het oosters-orthodoxe, het rooms-katholieke en het reformatorisch-protestantse christendom - om nog maar te zwijgen van de vele vrije kerken en ontelbare christelijke sekten en groeperingen? We moeten van meet af aan toegeven: de vraag wat het christendom is roept in heel de wereld tegenstrijdige gevoelens op. Wat wordt er niet allemaal 'christendom' genoemd!? Zelfs christenen voelen een diep onbehagen. Er zijn zoveel instituties, partijen en acties, dogma's, rechtsbeginselen en ceremonies die het etiket 'christelijk' krijgen opgeplakt. Hoe vaak is het christelijke in de geschiedenis niet verwaarloosd, verloochend, ja, verraden! En hoe vaak liep de kerk daarbij niet voorop? In plaats van christendom kerkdom. In plaats van de christelijke boodschap en de christelijke geest het Romeins systeem, het protestants fundamentalisme of het orthodox traditionalisme.
En toch: nog meer dan het jodendom is het christendom op alle continenten aanwezig als geestelijke macht - ondanks bedreigingen zoals de onderdrukking in het voormalige communistische oosten of het consumptiedenken in het seculiere westen. Het is met afstand de grootste wereldgodsdienst, een religie die noch door fascisme en nazisme, noch door leninisme, stalinisme en maoïsme vernietigd werd. Hoewel veel christenen met het kerkdom niets meer kunnen beginnen, willen ze het christendom niet opgeven. Ze verlangen ernaar te horen wat 'christendom' eigenlijk betekent of zou kunnen betekenen. Ze zouden de moed willen hebben om vandaag de dag christen te zijn. Juist daar wil dit boek ondanks alle kritiek toe bijdragen en zo hervormingsgezinde krachten in alle kerken ondersteunen.
Ook voor mij is het christendom de geestelijke bakermat gebleven - ondanks al mijn negatieve ervaringen met de onbarmhartigheid van het Romeins systeem. Misschien is een boek over het christendom van een geëngageerd christen ook wel spannender dan een 'neutrale' godsdienstwetenschappelijke of kerkhistorische beschrijving, of een cynische antichristelijke veroordeling of karikatuur. Nee, ik heb nog steeds hoop dat het christelijk geloof ook in het derde millennium geloofwaardig kan worden geleefd - zowel vroom als kritisch, met een overtuigende geloofsinhoud zonder dogmatische verstarring, met ethische richtlijnen zonder moralistische bevoogding. De christenheid moet christelijker worden - dat en niets anders is het toekomstperspectief, ook voor het derde millennium. Het Romeins systeem, het orthodox traditionalisme en het protestants fundamentalisme - het zijn historische verschijningen van het christendom. Ze hebben niet altijd bestaan en zullen op een dag verdwijnen. Waarom? Omdat ze niet tot het wezen van het christelijke behoren!
Wil de christenheid weer christelijker worden, dan is omkeer noodzakelijk: een radicale hervorming die verder gaat dan psychologisering of remythisering van het christendom. 'Radicaal' (letterlijk 'naar de wortel gaand') is een hervorming alleen als ze het wezenlijke weer doet stralen. Maar wat is het wezenlijke van het christendom? Men vindt het antwoord op deze vraag niet door zich eenvoudig op religieuze beleving te beroepen en alle denkarbeid uit de weg te gaan. We zullen alle middelen moeten inzetten om de vraag te beantwoorden: wat houdt al die veelkleurige en uiteenlopende christelijke kerken en al die verschillende christelijke eeuwen ten diepste samen? Bestaat er - ondanks alle misbruik en ontaarding - zoiets als een herkenbaar wezen van het christendom, waar men zich in al die verschil¬lende kerken op kan bezinnen?
Over deze vraag zijn talrijke en tegenstrijdige boeken geschreven. Deze publicatie herneemt wat ik in 1974 in mijn boek 'Christ sein' (Nederlandse vertaling: Christen zijn) over het wezen van het christendom heb geschreven. Want: zonder herbezinning op de oorspronkelijke richtingwijzers in de Bijbel, op het oerdocument, de oergestalte Jezus Christus, is de vraag naar het wezen van het christendom niet te beantwoorden. Jezus als de Christus is grondgestalte en oermotief van alles wat christelijk is. Het christendom krijgt alleen vanuit hem als centrale hoofdfiguur identiteit en relevantie.
Tegelijkertijd is dit boek ook een voortzetting van 'Christ sein' in de geschiedenis van theologie en kerk. Want gezien de innerlijke verdeeldheid van tweeduizend jaar christenheid is een antwoord op de vraag naar het ware en authentiek christelijke niet mogelijk zonder kritische schifting van de kerkelijke traditie en haar verschillende confessionele uitdrukkingen. Niet het reëel bestaande christendom is het criterium voor wat christelijk is, maar de nabijheid of afstand tot zijn oorsprong, zijn fundament en centrum.
Zo moeten we dus op kritische en historische wijze rekenschap afleggen over twintig eeuwen christendom. Een bijzonder lastige onderneming, ik weet het. Veel theologen en historici houden het voor onmogelijk. En toch moeten we ons aan deze taak wagen als we het geheel van het christendom niet uit het oog willen verliezen, als we het heden willen begrijpen en voor de toekomst perspectieven willen ontwikkelen. Om het klip en klaar te zeggen: dit boek is geen objectieve godsdienstwetenschappelijke beschrijving van de geschiedenis van het christendom of een systematisch-theologische uiteenzetting van de leer van het christendom. Het is een poging tot synthese van beide dimensies, de historische en de systematisch-theologische, en biedt daarmee zowel een chronologisch verhaal als een inhoudelijke analvse. Er wordt in dit boek een geschiedenis verteld, vol drama en ingewikkelde verhoudingen, maar tegelijkertijd wordt deze geschiedenis vanaf het punt van oorsprong steeds weer kritisch onderbroken en wordt er naar de prijs gevraagd die het christendom in een bepaalde paradigmatische constellatie heeft moeten betalen. Er worden 'vragen voor de toekomst' geformuleerd die zich opdringen wanneer kerkelijke tradities zijn vastgeroest en niet meer in staat blijken tot ware oecumeniciteit. Kortom: het boek is interdisciplinair van opzet, omdat het de steriele scheiding van 'vakgebieden' doorbreekt en zich waagt aan een multidimensionale visie op het christendom. Het wil in de beste zin van het woord een oecumenisch boek zijn, gedragen door de overtuiging dat de christelijke confessies alleen in de geest en de gestalte van ware oecumeniciteit het derde millennium zullen overleven. De vier grote kerkleiders aan wie ik dit boek heb opgedragen, vertegenwoordigen dit perspectief.
Ik durf me aan deze onderneming te wagen, omdat ik voor de paradigma-analyse over een theoretische aanzet en begrippeninstrumentarium beschik die ik methodisch al eerder heb doordacht in mijn boeken 'Theologie im Aufbruch' (1987 - Nederlandse vertaling: Kentering in de theologie) en 'Projekt Weltethos' (1990 - Nederlandse vertaling: Mondiale verantwoordelijk-heid) en die zich wat betreft de historische evaluatie al heeft bewezen in Das Judentum (1991). Daarom kan ik er hier van afzien de tweeduizend jaar oude geschiedenis van het christendom in verschillende tijdperken en territoria met alle verschillende stromingen en leidende persoonlijkheden gedetailleerd te reconstrueren. Bovendien biedt ieder willekeurig handboek van de kerkgeschiedenis hier toch al meer. In paradigma's denken betekent iets anders, namelijk de geschiedenis doorgronden in haar dominante structuren en met haar kenmerkende figuren. In paradigma's denken betekent het analyseren van de verschillende totaalconstellaties van het christendom: het ontstaan, de groei en de verstarring. In paradigma's denken betekent het voortleven van traditionalistisch verstarde paradigma's in onze tijd beschrijven.
Wat is het doel van dit alles? Om onze tijd beter te begrijpen. Het gaat me in dit boek niet om het verleden als zodanig, maar om de vraag hoe en waarom het christendom geworden is tot wat het vandaag is - met het oog op hoe het zou kunnen zijn. Niet de zuivere chronologie typeert dit soort geschiedschrijving, maar de verbinding van tijd en problematiek.
Recensie
door
Tsenne Kikke
Dit boek bevat meer dan 1.000 bladzijden waarvan ik er slechts een honderdtal met mijn volle aandacht heb gelezen. Daarna ben ik er sneller doorgegaan, omdat ik weken zal nodig hebben het volledig uit te lezen. Maar ik kan jou verzekeren, dat het een prachtwerk is. Met andere woorden: het is gegarandeerd zowel zijn prijs als jouw bewuste aandacht waard - vooral als het thema jou interesseert.
|