Prof. Dr. J. van Oort
|
Type:
|
Hardcover
|
|
Uitgever:
|
Ten Have
|
|
Gewicht:
|
530 gram
|
|
Aantal Pagina's:
|
191
|
|
ISBN:
|
90-259-5725-0
|
|
ISBN-13:
|
978-90-259-5725-4
|
|
Categorie:
|
Gnosis & Vrijmetselarij
|
|
Richtprijs:
|
€ 16,25
|
Korte Inhoud
Dit fraai uitgevoerde boek bevat de eerste Koptisch-Nederlandse vertaling van het recent in Egypte ontdekte 'Evangelie van Judas'. Kort voor Pasen 2006 kwam de eerste Koptische editie ter beschikking, evenals een voorlopige Engelse vertaling. In een wereldwijd uitgezonden documentaire werd het 'Evangelie van Judas' door National Geographic gepresenteerd. Tegelijkertijd werd de vondst in Nederland op een persconferentie aan de Radboud Universiteit Nijmegen bekendgemaakt.
Prof.dr. Hans van Oort was vanaf het begin nauw betrokken bij de ontdekking en de uitgave van dit eeuwenoude geschrift en heeft als een van de weinigen uit Nederland het handschrift ook daadwerkelijk gezien. In dit gebonden en prachtig geïllustreerde boek staat de unieke vertaling vanuit het Koptisch. Daarnaast geeft Van Oort een toelichting op dit geschrift.
Prof.dr. J. van Oort is hoogleraar Patristiek en Gnostiek te Nijmegen. Hij bestudeert de vroeg-christelijke beweging van de gnostiek. Hij is verder o.m. redacteur van het vaktijdschrift Vigiliae Christianae en de boekserie Supplements to Vigiliae Christianae. Eveneens is hij, samen met de koptoloog Stephen Emmel, uitgever van de serie Nag Hammadi and Manichaean Studies. Daarnaast is hij President van de International Association of Manichaean Studies en mede-uitgever van het Corpus Fontium Manichaeorum (Brepols).
Eerste officiële vertaling vanuit het Koptisch met prachtige foto's van het handschrift!
Uittreksel
Blz. 12: Dit boek biedt een eerste Nederlandse vertaling met toelichting van een oud geschrift: het 'Evangelie van Judas'. Het ontstaan, de inhoud en ook de geschiedenis van dit document zijn voor een belangrijk deel nog in nevelen gehuld. Wel blijken twee momenten uit het verleden van bijzondere betekenis.
I. Kerkvader Irenaeus en het Evangelie van Judas
Het eerste moment ligt ergens tussen de jaren 180-185 na Christus. Dan schrijft Irenaeus, een man afkomstig uit Klein-Azië (het huidige Turkije) en enkele jaren daarvoor bisschop geworden van de christelijke gemeente te Lyon in Zuid-Frankrijk, een werk tegen de ketters. Van deze dwaalgeesten en afvalligen weet Irenaeus vele soorten en namen op te noemen. Speciaal richt hij zich tegen personen en groeperingen die aanhangers zijn van `de zogenaamde kennis'.
Voor `kennis' schrijft Irenaeus in het Grieks, de taal waarvan hij zich ook bij de Keltische christenen in Gallië kan blijven bedienen, het woord `gnosis'. Voluit draagt zijn omvangrijke werk in vijf boeken de titel 'Ontmaskering en weerlegging van de valselijk zogenoemde Gnosis'. Meestal duiden we het aan met de korte titel Tegen de ketterijen ofwel Adversus Haereses, naar de Latijnse vertaling waarin het in zijn geheel voor het nageslacht werd bewaard.
Waar Irenaeus zijn omvangrijke wetenschap van de gnosis, haar talrijke vertakkingen en vele aanhangers vandaan heeft gehaald, is voor een belangrijk deel onbekend. Als bronnen zal de bisschop van Lyon overleveringen en geschriften hebben gebruikt van voorgangers uit de katholieke traditie. Zijn leermeester Polycarpus van Smyrna in het huidige Turkije, martelaar aldaar in 156 of 167, evenals de befaamde Justinus die rond 165 te Rome de marteldood stierf, hebben in dit verband een bijzondere rol gespeeld. Maar veel informatie verkreeg hij ook uit de eerste hand, enerzijds van aanhangers van bepaalde gnostische stromingen zelf, anderzijds door de lectuur van hun geschriften.
De vondst van een gnostische bibliotheek nabij het Egyptische Nag Hammadi in december 1945 heeft onze kennis van deze veelkleurige geestesstroming uit de Oudheid enorm verrijkt. Daardoor is in de achterliggende decennia ook de waarde van Irenaeus' overleveringen beter aan het licht getreden. Het is intussen gebleken dat bisschop Irenaeus op veelal unieke wijze de klok heeft horen luiden, maar lang niet altijd precies wist waar de klepel hing. Op speciale wijze wordt dit door ontdekking van het Evangelie van Judas bevestigd.
In verband met het Evangelie van Judas is Irenaeus allermeest van belang vanwege een curieuze vermelding. Tegen het einde van het eerste boek van zijn werk Tegen de ketterijen noteert hij het volgende: 'Nog weer anderen (= andere gnostici) zeggen dat Kaïn afstamde van de hoogste Macht en zij beweren dat Ezau, Korach, de Sodomieten en al dergelijke personen met henzelf verwant zijn. Om deze reden is niemand van hen, hoewel ze door hun Schepper zijn aangevallen, enig kwaad overkomen. Want Wijsheid (Sophia) rukte datgene wat haar toebehoorde uit hen weg tot haarzelf.
En Judas, de overleveraar (proditor), was van al deze dingen zeer goed op de hoogte, zo zeggen zij. Want anders dan de anderen kende alleen hij de waarheid en zo volvoerde hij het geheimenis van de overlevering (mysterium proditionis). Door zijn tussenkomst zijn alle aardse en hemelse dingen losgemaakt, zo melden zij. En zij voeren hiervoor een verzonnen werk aan, dat zij het Evangelie van Judas noemen' - (Irenaeus, Adv. Haer. I, 31, 1)
De notitie van Irenaeus is in veel opzichten raadselachtig en het merkwaardige Latijn, gebaseerd op een Grieks origineel dat wij voor dit fragment niet meer bezitten, is hier mede debet aan. Op een aantal van de min of meer duistere zaken komen we nog terug. Eén ding is evenwel glashelder: Irenaeus meldt het bestaan van een tekst die 'Evangelie van Judas' wordt vernoemd.
Recensie
door
Tsenne Kikke
Judas heeft een slechte naam: hij heeft Jezus verraden. Nu was uit een opmerking van de kerkvader Irenaeus van Lyon bekend dat de gnostici, een religieuze sekte in het Romeinse rijk met joodse wortels, een heel ander beeld van Judas hadden. Hij zou juist een ingewijde zijn geweest die Jezus' wens uitvoerde. De kerkvader heeft het ook over het Evangelie van Judas, dat bij deze gnostici populair was. Groot was de opwinding toen een Koptische vertaling van deze verloren tekst opdook.
De National Geographic Society had zich erachter gezet om het in slechte staat verkerende manuscript dat onder meer deze tekst bevat, te laten publiceren door een aantal deskundigen. Nu kan iedereen lezen wat in dit alternatieve evangelie staat. In deze kleine editie vindt men een vertaling in het Nederlands, vanuit het Koptisch voorzien van toelichtingen. Deze vertaling is op grond van nieuwe vondsten bijgesteld ten opzichte van de eerdere, uitgebreidere editie van J. van Oort, 'Het Evangelie van Judas' (2006), die meer informatie bevatte. Een nawoord door A.F.J. Klijn sluit deze fraai vormgegeven en handige editie af.
Een revolutie in de Bijbelwetenschap of de kerkgeschiedenis zal het Evangelie van Judas echter niet ontketenen. Wel kan het ertoe bijdragen dat we meer licht krijgen op de stroming van het gnosticisme in de eerste eeuwen, waardoor we beter het pluralisme en de strijd waarin de vroege kerk zich bevond kunnen begrijpen.
|